Æskan - 01.02.1928, Blaðsíða 3

ÆSK AN
11
jörðin er heit að innan. Það sanna
eldgosin og hverirnir.
Meðan skorpa þessi var þunn, var
injög heitt á jörðinni. Gróður og dýra-
Jíf var því alt öðruvísi en nú. Þjettir
og þykkir frumskógar þöktu stór
svæði, þar sem láglent var. Þessir skóg-
ar litu mjög einkennilega út. Það voru
ekki trje eða runnar, eins og nú ger-
ist í skógum, heldur stórvaxnar
burknajurtir og ákaflega hávaxin elt-
ing. Hún gat orðið eins og stórt trje.
Það voru beinlínis til stórir skógar af
þessari eltingu.
Þannig var nú jurtalífið fyrir mörg
þúsund árum síðan. Menn vita ekki,
hvað langt er síðan.
Nú vitið þið, að skógarhríslurnar,
grösin og blómin lifa ekki altaf. Þau
deyja, leggjast út af og rotna. Með tím-
anum verður þetta að mó. Það er mik-
ið af mó hjerna á Islandi og hann er
mikið notaður. í þessum mó má oft
sjá trjástofna og greinar. Heilar hrísl-
ur, sem einu sinni, fyrir löngu síðan,
hafa breitt sig út mót sól og sumri.
Þá var hún „hrísla á grænum bala“.
Nú er hún djúpt í jörð. Alveg eins
gekk þetta til með stóru burknana og
eltinguna. Þessi gróður dó út og mynd-
aði þykt lag af rotnuðum jurtaleyfum.
Upp af þessu uxu nýjar jurtir. Þær
lifðu sitt líf, dóu og mynduðu ný lög.
Þannig hcfir það gengið koll af kolli.
En þetta hefir telcið svo óralangan
tíma, að við getum varla gert okkur
grein fyrir því. Loks varð þrýstingin
á neðstu lögin svo mikil, að þau
þjöppuðust saman og urðu með tíman-
um að þessum beinhörðu, gljáandi kol-
urn, sem við brennum.
Kolalögin í jörðinni eru ekki mjög
þykk, mest um tvo metra. En þau eru
mörg. Sumstaðar á Englandi hafa
fundist 76 lög hvert yfir öðru. Á milli
laganna er leir og sandsteinn, Sjötíu
og sex sinnura hefir þarna vaxið ým-
iskonar gróður, dáið, rotnað og mynd-
að jarðveg fyrir nýjar jurtir.
Þegar þessar jurtir, sem myndað
hafa kolin, voru til, lifðu engir menn
til þess að notfæra sjer þær. Þær lifðu
því svo að segja án þess að nokkur
hefði gott af þeim. Nú getum við not-
að þær í okkar þarfir. Jörðin hefir
geymt þær fyrir okkur, þangað til við
höfðum vit á að nota þær.
Nú kunnið þið að spyrja: Hvernig
fara menn að vita alt þetta? Er þetta
ekki tóm ágiskun?
Nei, menn þurfa ekki að geta sjer
þessa til. Þeir geta lesið það. Þetta er
nú skrítið. En lögin í jörðinni eru eins
og blöð i bók. Á þessi blöð geta jarð-
fræðingarnir og vísindamennirnir lesið.
Þar hafa þeir lesið söguna um kolin.
Þessa sögu hefi jeg nú reynt aí^
segja ykkur. Jeg veit ekki, hvort þið;
hafið skilið hana, en þá skuluð þið
spyrja fullorðna fólkið. „Sá sem aldrei
sjiyr, veit aldrei neitt“, segir máltækið.
Þið skuluð ekki láta það sannast á
ykkur.
1 næsta blaði ætla jeg að segja ykk-
ur sögu af litlum dreng, sem vann í
kolanámu. Hann getur frætt ykkur á
því, hvernig þar um horfs.
G. G.
Hvað getur þú orðið?
Jeg skal segja þjer það.
Þú getur orðið athafnamaður, sem
eitthvað mikið liggur eftir — og
fífl, sem ekkert kann nema málæðið.
Að hugrökkum manni — og að hug-
leysingja, sem flýr ef á reynir, eins og
hræddur hjeri.
Þú getur orðið manndómsmaður,
sem keppir að ákveðnu marki — og
vindhani, sem snýst fyrir minsta vind-
blæ. Heiðarlegur starfsmaður, sem
\