Atuagagdliutit - 09.07.1998, Page 19

GRØNLANDSPOSTEN
SISAMANNGORNEQ 9. JULI 1998 • 19
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
Aqqusinersuaq 4
Postbox 39, 3900 Nuuk
fiskeindustrien, arbejdsløse
kassedamer og kontorassi-
stenter.
Om de uuddannede time-
lærere er der at sige, at de
allerfleste af dem kæmper en
brav kamp for at gøre et godt
stykke arbejde. Men har man
ikke anden baggrund for at
undervise, end den man har
fået ved selv at gå i skole,
bliver undervisningen let
meget tynd, specielt hvis den
pædagogiske vejledning,
man mødes med, er sparsom.
Og i et land, hvor udvikling
af skolen og uddannelse af
befolkningen er et hovedan-
liggende, - meget mere end i
Danmark, Europa og USA
for eksempel, hvor befolk-
ningens uddannelsesniveau
for år siden er blevet bragt på
et højt niveau - er det temme-
lig skæbnesvangert.
Uuddannede lærere
Og endelig er det vel kun i
skolen man kan forestille sig
at være tilfreds med uuddan-
net arbejdskraft. Hvis man
bruger den samme model på
sundhedsvæsenet bliver ide-
ens svagheder synlig med det
samme.
Mon ikke et blindtarmso-
perationsteam består af en
narkoselæge/sygeplejerske,
en operationssygeplejerske
og en læge. Ret beset er det
unødvendig flothed at benyt-
te så megen ekspertise på en
så relativ banal operation.
Man kunne uden problemer
og uden øjeblikkelig kvali-
tetsfald godt udskifte den ene
Tlf.: 32 10 83
Fax: 32 54 83
e-mail: atuag@greennet.gl
Isummat AG aqqutigalugu saqqummiuguk, naatsumik
allagit, aaqqissuisoqarfillu imminut pisussaatippoq
ilanngussap naalisarnissaanut.
Skriv din mening til AG, skriv kort, redaktionen forbeholder
sig ret til at forkorte teksten.
ekspert for eksempel med en
arbejdsløs kvinde fra fiskein-
dustrien. Fik hun et kursus på
nogen uger, ville hun kunne
gøre god fyldest i en sådan
sammenhæng. Hun ville
være billig, og der vil være
ekspertise tilovers, som kan
bruges til andre presserende
opgaver.
Naturligvis vil ingen men-
nesker lægge sit bams blind-
tarm, endsige sin egen i hæn-
derne på et ufuldstændigt
operationsteam. Men foræl-
dre er helt ukritiske, når det
drejer sig om deres børns
skolegang. I skolen accepte-
rer man uden de store indsi-
gelser uuddannede vikarer
og timelærere i stort tal.
Fortsat næste side
Piffissap ingerlanerani misissuinerit misilittakkallu uppernarsarpaat ilumut Nunatsinni
atuarfeqarnermi pitsaanngitsunik ingerlatsisoqartoq, ilinniartitsisoq Sven G udmann
isumaqarpoq.
Undersøgelser op igennem tiden og praktiske erfaringer har underbygget påstanden om,
at den grønlandske skole ikke leverer varen, mener skolelærer Sven Gudmann.
ginnittarput.
Soorlu ilinniarfissuaq.
Ilinniarfissuarmit ukiut ta-
maasa ilinniartitsisunngor-
toqartarpoq ilinniartitsinerup
ingerlanissaanik pilersaarusi-
orsinnaanngitsut, atuaqati-
giinnik aqutsisinnaanngitsut,
sammisassanullu nutaanut
pulaffiginnissinnaanngitsut.
Suna peqqutiginerlugu ilin-
niartut tamakku taamaatiin-
nartinneqartanngillat, ilinni-
arnerullu naammassiartuler-
nerani paasineqarpat ilumut
pitsaavallaanngitsoq, ilinni-
artoq ikiorneqarluni naam-
massitinniameqassaaq, ima-
luunniit taassuma sammisaq
ataaseq uteqqissavaa ima-
luunniit ukioq ataaseq atuar-
teqqinneqarluni. Ajomartor-
siutaaginnarporli taanna ilin-
niarfissuarmi ilinniartun-
ngorsimanngisaannartussaa-
galuarmat, ilinniartunngor-
tinneqarporli peqqutigiinnar-
lugu ilinniartut 1. klasse-mi
aallartittussat amerlassusaat
naammatsinniarlugit.
Maannakkorpiaq 400-t
Ilinniarfissuarmi ilinniartun-
ngoraluarpata paatsiveerutto-
qassagaluaqaaq. Inunnik pi-
sariaqartunik piginnaasalin-
nik naammattunik peqarto-
qanngilaq ilinniartut taama
amerlatigisut naammassin-
nitsissallugit. Taakku saniati-
gut peqqissaasunngorniat, i-
nunnik siunnersortinngorni-
at, niuernermik ilinniarfik,
inunnik ikiuisunngorniat
ilinniarfiillu allappassuit.
Kalaallit Nunaanni inuit taa-
ma amerlatiginngillat.
Atuarfimmik aqutsineq,
ilinniartitsisunngornianik i-
linniartitsineq eqqarsaatiga-
lu, asuliinnaq ingerlavoq.
KUP ingerlanngilaq
Aqutsisoqarfiit ilaat inger-
lanngitsoq tassaavoq KIIP.
Ukiorpassuami KIIP-p ilisi-
mareeraluarpaa atuarfeqar-
nerup ineriartortinneqamera
ajorsigaluttuinnartoq. Oqa-
reernittut ukiut pingasuin-
naat matuma siorna paasine-
qarpoq atuartut kalaallit
naammaginartumik kalaalli-
sut atuarsinnaanngitsut. Paa-
sisaq emgumanartoq. Oqaat-
sit allattariarsornikkut oqa-
luttariarsomikkullu kulturik-
kut ingerlanermi inuiaqati-
giinni tammarpata, inuiaqati-
giinni agguarneqalernissat
qanillissaaq. KHP-li soriarsi-
magunanngilaq. Aap, pappi-
liarsorneq, pikkorissartitsi-
neq isumasioqatigiinnerlu i-
kittuinnamut, naalli uatsin-
nut sinnerinut pissarsiaritin-
neqartussat. Sooruna Anders
And kalaallisuunngortinne-
qarluni saqqummersinneqan-
ngitsoq. Atuakkiorfik atuak-
kanik akisoorsuarnik, kusa-
nartunik akimarpasittunillu
saqqummersitsisarpoq taas-
saanngitsumi piviusorpa-
laanngitsumik amerlassusi-
lerlugit. Atuakkallu atuar-
neqartarput. Soorliuna pappi-
lissanut akikitsunut aamma
naqiterisitsisoqartanngitsoq,
soorlu meeqqat tamarmik
nuannarilluagaannik: soorlu
taaneqareersutut Anders
And, imaluunniit titartakkat
kalaallisut ingerlaavartumik
saqqummertartussat pitsam-
mik suliat.
Sooruna CD-rpassuit ka-
laallisut saqqummersartut
taallaat allanneqartanngitsut,
kalaallisut allatanik suliak-
kiissutinik tapertalerlugit.
Sooruna nuna tamakkerlugu
klassinut tamanut akit pillu-
git suliakkiisoqartanngitsoq,
sammisani assigiinngitsuni,
meeqqat klassillu soqutigi-
nartillugit ataatsimoorussin-
naasaat. Sooruna fjemsynik-
kut Carnaby Street/Sesam
Strasse kalaallisuunngorlugit
aningaasaliiffigineqarnian-
ngitsut. Oqaatsit pillugit aal-
lakaatitassiat nangeqattaar-
tut, pinnguamikkut meeqqa-
nut ilinniutigitinneqarsinnaa-
sut, qallunaat nalorsitsaarine-
ri tangeqanngitsut sianiippa-
sittullu piffissamik aningaa-
sanillu maangaannartitsiffi-
giunnaarlugit. Sooq taamaa-
liortoqanngila? Sooq? Sooq?
Apersortuartoqarsinnaavoq.
Taarsiullugu KIIP allaffis-
sornikkut malittarisassalior-
luni saqqummertarpoq. Ta-
makkumi soorunami aamma
ingerlanneqassapput, allaf-
fissomikkulli atuarfik toqu-
ngasoq malittarisassaliuuttu-
araanni soqutaajunnaavis-
saaq.
Perorsaanikkut aqutsineq
Atuarfeqarfimmi Kalaallit
Nunaanni nunap sannaa mal-
illugu taama inisisimasumi,
pisariaqarluinnarpoq - atuar-
feqarfik uummarissumik i-
ngerlaavartumillu ingerlate-
qusukkaani - perorsaanikkut
aqutsisoqassalluni. Inuk/im-
mikkoortortaq imarisanut,
sammivinnut qanorlu sukka-
tigisumik ingerlanermut so-
qutiginnittoq. Amerlasuut o-
qarusussapput taamaatto-
qartoq. Uangali oqassarusup-
punnga taamaattoqanngit-
soq.
Taama amerlatigisunik si-
ammarsimatigisunilu atuar-
feqarluni pisariaqarpoq ino-
qassasoq arlalinnik atuarfin-
nik takusaasartussanik, pe-
rorsaanermik sammisaqartit-
sisunik, meeqqat ilinniartit-
sisullu aalajangersimasunik
sammisaqartittarlugit, atuar-
fimmi sulisunik pikkorissar-
titsisartunik il.il.
Qallunaat pikkorissartitse-
riaasiat, ilinniartitsisut atuar-
fiinit aallartillugit ilinniartit-
tarlugit, soorunami pitsaa-
voq, akisuvorli, kimikippal-
laarpoq inuillu ikittuinnaat
iluaqusemeqartarlutik, paar-
lattuanik pitsaanerullutik a-
ngalaqattaarlutik pikkoris-
sartitsisartut, angalaqattaar-
lutik »paasisitsiniaallutik
uummarissaallutillu«.
Amerlasuut ileqimisaas-
sapput oqarlutillu, qitiusu-
mik qulaanillu aqutsiniarner-
tut nipeqarpallaaqaaq.
Soorunami qulaanit qitiu-
sumillu aqutsinemvoq. Ka-
laallit Nunaanni atuarfeqar-
nerup ukiorpassuami taman-
na amigaatigiarpaa. Qulaa-
nit, pimoorussilluni peror-
saanikkut pisortaqameq aqu-
tsinerlu.
Qitiusumit aqutsineq sak-
kussaavoq pitsaalluinnartoq,
suleriaaseq ineriartortissaga-
anni siuariartortissagaannilu.
Tamatumunnga ilutigitil-
lugu qitiusumit samminnit-
toq sammivimmik sukkas-
sutsimillu allanngortitsipal-
lannissamut piginnaaffige-
qarpoq kiisalu ajomartorsi-
ummik aalajangersimasumik
piffissami aalajangersimasu-
mi maluginnitsitsisinnaallu-
ni.
Soorlu illu
Atuarfik uumassuseqarpor-
lusooq ingerlaartuartoq. Atu-
arfimmik ingerlatsineq soor-
lu illumik pigisaqarluni. Uki-
ut tamaasa arlaannik aserfal-
latsaaliinngikkaani, soorlu
init ilaat qalipallugit, qaliaq
usseruserlugu, silataa qali-
pallugu, iggavik allamik
taarserlugu allanillu suliaqar-
luni, imaalitsiaannaq illu
aserfallassaaq. Atuarfik taa-
matut asiuartussaaq ingerlaa-
vartumik - sulilluarluni aal-
lussillunilu - ineriartortinnis-
saa isumaginngikkaanni,
aaqqiissuteqartarluni kiisalu
anguniakkat nakkutigalugit.
Namminersomerullutik O-
qartussat aamma KIIP ilumut
kalaallit atuarfeqarfiat nutar-
tissagunikku misilittariaqar-
paat - kappialaatit tamarmik
qallunaat ilinniartitsisut uki-
ut pingasut qaangiukkaanga-
ta aallartarnerit aallaaveqar-
tut isumminnginnerminni -
paasiniaalluarlutik ajornar-
torsiutini pingaameq sumin-
ngaanneersunersoq.
Atuarfeqarfiup maannak-
korpiaq ilungersunartumik
inissisimanera immikkoortit-
tariaqarpoqq, paarlattuanik
kalaallit atuarfeqarfiat piffis-
saq ungasinnerusoq isigalu-
gu nutartemissaanik iluarsi-
artortinnissaanillu pilersaa-
rusiortoqarluni.
Sulianik tamakkuninga
misilittagallit pikkorissut pif-
fissaq tamaat sulitillugit ajor-
nartorsiutinik misissueqqis-
saaritinnissaat pisariaqarpoq.
Inuit allat misigilittagaqar-
luartut pikkorissullu sulititta-
riaqarput Kalaallit Nunaanni
atuarfeqamerup qanoq aaq-
qissuunnissaanik siunnersuu-
siortillugit.
Pilersaamt taamaattoq ani-
ngaasatigut qanoq kingune-
qassanersoq paasiniameqas-
saaq. Tamatuma kingorna
politikerit aalajangissapput,
aallartittoqarsinnaalerlunilu.
KIIP-p nalunaarusiaa
»Meeqqat tunngavigalugit
nuna ineriartortinneqassaaq«
tunngavigalugu Kalaallit Nu-
naanni atuarfik nutarternis-
saa, piviusunngorsinnaan-
nginnissaa ilimanareerpoq.
Nalunaarusiaq ataatsimut isi-
galugu saqqummemera suli-
arineqarneralu ajuusaarnar-
tumik ima kalaalerpalutsi-
gaaq, kiakkernaannarluni:
Atuarfeqarfimmi ajornartor-
siuteqarpugut. Ullut qulit
ingerlanerini najoqqutsassi-
ussaagut, sukkut tamaana,
aapaatigullu qulaajarlugu a-
jomartorsiutillu qanoq ilillu-
ta qaangissanerigut aqqutis-
siuussilluta. Sinnattuaqerpa-
sittumit oqariartaatsillu nu-
taaliat atorluarlugit.
Kissaatigisat
Soorunami Kalaallit Nu-
naanni atuarfeqarfik isigin-
ninnit allarpassuartigut isi-
gineqarsinnaavoq. Pissutsit
taakkartukkama saniatigut
soorunami sammineqarsin-
naapput. Soorunami ajomar-
torsiutit allatigut qaangemi-
ameqarsinnaapput. Ataaserli
qulamaalluinnarpoq. Imaali-
tsiaannartoqarsinnaanngilaq.
Ajornaatsunik qaangeeriar-
fissaqanngilaq. Ullormit ul-
lormut periarfissaqanngilaq -
angakkuarnerit atorlugit -
pitsaassusermik pitsanngor-
saalluni, sammivik ingerlaar-
nerlu allanngortissallugit. Pi-
viusuni immeraallu eqquini-
aallu iluatsitseriartoqarsin-
naanngilaq.
Danmarkimit avissaarniar-
luni ukiormi kingullermi o-
qallinneq, taamaalillunilu
Kalaallit Nunaanni qallun-
naat sulisartut atorfissaaru-
tissasut, pingaartumillu atu-
arfeqarfimmi, sianiitsulior-
nemvoq piviusunngorsinnaa-
nanilu.
Soomnami nutaamik aaq-
qiisoqarsinnaavoq qallunaal-
lu immikkut ilisimasallit aal-
lartillugit, nammineq inger-
laarnissamik nassaarniar-
nermi eqqissilluni sulinia-
raanni. Tamatumunngali ilu-
tigitillugu ullut tamaasa TV-
mik isiginnaarusukkaanni,
timmisartukkut imaatigullu
angallannerit ingerlatiinnam-
sukkaanni, atuarfeqarfik peq-
qinnissaqarfillu ingerlajuas-
sappata, piitsuuneq ingalassi-
matikkusukkaanni akuerine-
qartariaqarpoq Kalaallit Nu-
naanni qallunaaqartuarnis-
saa.
Kalaaliugaluaruma naalak-
kersuisunullut siulittaasuullu
- allamik sammisaqaqqaar-
nanga - atuarfeqarfiup inger-
lallualemissaa siullersaatillu-
gu suliniutigissagaluarpara.
Atuarfik pitsaasoq siunissa-
mut piareersimasoq tunnga-
vissaavoq ukiut ingerlanerini
Kalaallit Nunaanni ilinniar-
luarsimasunik inuusuttunik
peqalernissamut, Kalaallit
Nunaanni nunanilu allani
ilinniaqqissinnaasut, kiisalu
politikkikkut akisussaaffik
utoqqarnit misilittagalinnit
namminersomerulemissamik
ilungersuutiginnittut atuutsit-
silertunillu ingerlatseqqissin-
naasut. Atorfeqarnikkut i-
ngerlalluartumut tamanna
tunngavissaavoq. Kalaallit
Nunaanni inuussutissarsior-
nikkut ingerlalluartumut tun-
ngivissaavoq.
Taamaattoqassa aaqqis-
suussilluameq, nakkaannaju-
issuseq, piumassuseq, isu-
malluarneq, qilanaarneq
aamma - piffissaq sivisooq -
atortariaqarput.
Qallunaat ilinniartitsisut
ilagaannga, ukiut pingasut
Kalaallit Nunaanneereerlu-
nga Danmarkimut uteqqit-
tussaq. Suut peqqutiginerlu-
git allakkut nassuiareerpara.
Taamaakkaluartoq ukiut
pingasut Kalaallit Nunaan-
niinnera inuuninni sivisoor-
suarmik misigisannit soquti-
ginamerpaat pissanganamer-
paallu ilagaat. Nikallungal-
lunga aallartussanngorpu-
nga, qulananngilluinnarporlu
Kalaallit Nunaat ilunni ami-
gaatigingaatsiassagiga. Nu-
narsuaq alianaatsorsuaq, a-
ngisoorsuaq pissutsillu aker-
leriiffiannik ulikkaartoq.
ASS7 FOTO-ARKIV: VIVI MØLER-REIMER