Heimilisblaðið - 01.01.1914, Blaðsíða 8

6
HEIMILISBLAÐIÐ
sitt um málaralist „Trattato della pittura“; þar
ieggur hann mikla áherzlu á, hve nauSsynlegt
-sé að nema af náttúrurmi sjálfri.
Hinn nákvæmi fínleiki í list hans, og vald
hans yfir hinum mest samsettu hreyfingum, kem-
ur strags í Ijós á íyrstu mynd hans, mynd af
krjúpandi engli, er hann málaði vinstra megin
á mynd kennara síns, Verocchinos, af skírn
Krists, og framleiðir hann þar fyrst og notar
•myndbfæ þann, er kallaður hefur verið Clairobs-
curet (hið gagnsæa hálfrökkur), sem mjög var
notaður eftir hann næstu 800 árin, og að
-nokkru þann dag í dag. Það veitir myndum
hans þá blíðu og yndisleik, sem einkennir svo
margar myndir hans.
Á næsta málverki hans, „Tilbeiðsla kon-
unganna", er höfuðmyndin, María með barnið,
gerð mjög hrífandi, sömuleiðis sýnir það glögt,
hve hinir fullorðnu — konungarnir og fylgdar-
lið þeirra, sem standa fullir lotningar skamt frá
— eru hrifnir, er þeir sjá barnið nýfædda.
Svipbrygði og hreyfingar eru á því, sem öðrum
listaverkum hans, svo eðlilegir, að undrun sæt-
ir, samanborið við aðra listamenn samtíðar-
innar.
Eftir áskorun frá Lorenzo af Medici fór
Leonardo til Milano um 1482, að sögn með-
fram til þess að færa hertoganum, Ludvico
Sforza (sem kallaður var il Morv), dýrmætan
luth*, sem líkindi er til að verið hafi eftir Leo-
nardo sjálfan. Við hirð hertogans dvaldi hann
þar til Sforza var handtekinn af Frökkum árið
1499.
Aðalverk hans sem málara frá þeim tíma,
-er „stofnun kvöldmáltíðarinnar", á gafli borð-
-salsins í klaustrinu Santa María della Grazia.
Þvi miður er þessi heimsfræga mynd, sem er
nær 9 metra löng og 4^2 metri á hæð, mjög
tnikið skemd af vætu, vanhirðu og „endurbót-
um“(!) síðari tíma**, svo hún gefur tiltölulega
litla hugmynd um hvað hún var í upphafi. Af
grúa eftirgerðra mynda, sem enga hugmynd gefa
um upprunalegt gildi hennar; er hún þekt víðs-
vegar um allan heim.
* Hljóðlæri, sem mikið var notað á miðöldunum.
** Það lá nærri, að hún væri eyðilögð 50 árum eftir
að hún var máluð.
Slíkar kvöldmáltíðarmyndir voru oft mál-
aðar í borðsölum klaustranna, og var á þeim
mörgum svikarinn Iátinn sitja einn við aðra
hlið borðsins, til þess að greina hann sem
bezt frá hinum. Þessa venju brýtur Leonardo
sem svo margar aðrar; hann Iætur Júdas sitja
meðal hinna postulanna — til hægri handar
Kristi; með því varð niðurröðunin eðlilegri. Vér
sjáum á myndinni, hvernig orð Krists: „Einn
yðar mun svíkja mig“, vekur ókyrð og forvitni
hjá lærisveinunum. Til þess að láta persón-
urnar samsvara rúminu, hefir hann gert þær
stærri en þær eru í raun og veru, svo þeir
virðist varla hafa allir rúm við borðið, ef þeir
settust niður.
Meðan Leonardo dvaldi í Milanó, málaði
hann altaristötlu með mynd af Maríu mey með
hinn litla Jóhannes, og engil með smábarnið
Jesú, við læk einn. Mynd þessi er nefnd María
meðal klettanna“ (La Vierge aux rochers). Á
þessari mynd Leonardos er baksýnið, eins og á
mörgum öðrum myndum hans, hrikalegt kletta-
landslag, er sést undir boga á klettabrú, af nátt-
úrunni gerðri. Með litbrigðunum, hinum hálf-
gagnsæu skuggum undir klettum og birtunni
yfir landslaginu bak við brúna, eykst og þó
skírist fjarlægðin, en með svörtu klettunum sem
grunni veitir hann mannamyndunum þann kraft
og skírleik, að slíks eru varla dæmi hjá öðrum.
A þessu tímabili gerði Leonardo frummynd
að risavaxinni riddara-standmynd af hertogan-
um Fransesco Sforza, sem þvi miður eyðilagð-
ist í ófriði við Frakka. Jafnframt starfaði hann
sem húsameistari við byggingu dómkirkjunnar j
Mílano, og sem mannvirkjafræðingur við skipa-
skurði o. H. Eftir fall Sforza dvelar hann
stuttan tíma í Venedig, en um 1502—’3 er Iiann
í þjónustu Cesare Borgia, sem hervirkja-fræð-
ingur, enda mun hann hafa verið fenginn til
þess að athuga ýms varnar-virki á Italíu. Cesare
Borgia felur þannig á hendur „vorum heittelsk-
aða hirð-byggingarmeista og yfir-mannvirkjatræð-
ingi Leonardo da Vinci, að athuga varnarvirki
borga og kastala ríkisins“.
Leonardo er aftur í Florens 1503—’6 og
keppir þar við Michael-Angelo með málverk til
ráðhússins. Myndum beggja er mjög hrósað,