Heimilisblaðið - 01.05.1949, Blaðsíða 12

84
85
HEIMILISBLAÐl^
1\ ý j un g ar í vísindum o g t œkni, f r étti r o g f r á s a g nit
Nokkur oríí um svefninn
— Ég sofna aldrei fyrr en
komið er undir morgun. Ég
sef aðeins nokkra tíma reglu-
leginn svefni, og.læknirinn lief-
ur bannað mér að taka inn
svefnlyf. Þannig talar inargt
fólk. Aftur á móti segja sumir:
Maður eyðir allt of iniklu
af tíma sínum í svefn. Það væri
ekki ónýtt, ef vísindamennirnir
fyndu eittbvað það upp, er
gerði svefninn ónauðsynlegan.
Þannig er svefninn á einn eða
aniian liátt vandamál fyrir
fólkið. Sumir geta ekki sofið,
aðrir eru alltaf þreyttir og gela
sofið bvenær sem er, en án
þess þó að njóta verulegrar
livíldar. Það er auðskilið mál,
að beilbrigður svefn befur
mikla þýðingu fyrir líkamlega
og andlega vellíðan fólks./ Þess
vegna eru vísindalegar rann-
sóknir á eðli svefnsins þýðing-
armiklar, því ef til vill verður
með þeim liægt að lijálpa
mörgu fólki, er þjáist af svefn-
leysi.
Það er ýmislegt, er jafnvel
vísindin getá ekki sagt okkur
um svefninn. Hvers vegna sof-
um við? Að sjálfsögðu endur-
nærist líkaminn á ineðan við
sofum. Urgangsefnin, er safn-
azt bafa fyrir í vöðvunum yfir
daginn, eyðast, og jafnframt fá
fruniur líkamans nýja orku.
Ennþá vita menn ekki um
bvers konar úrgangsefni er að
ræða, sumir vísindamenn áb'ta,
að það séu fyrst og fremsl
mjólkursýrur, en fullnaðarvissa
befur enn ekki fengiztum þétta
atriði. Rússneskur vísindainað-
ur, lvan Pavlov, álítur, að svefn-
inn komi þegar vissar frum-
ur í lieilanum sljóvgist við stöð-
ug endurtekin álirif og ba»tti
að lokum að starfa.
Þegar alls er gætt, er tilgang-
ur svefnsins margþættur. Ef við
atbugum svefn dýranna, kom-
umst við að raun um, að sum
þeirra liggja í dvala yfir vetur-
inn, þann árstíma, sem þeim
er erfiðastur. Tilgangurinn með
svefninum er ekki aðeins sá, að
elidurnæra líkama þessara dýra,
heldur að vernda þau fyrir
erfiðleikum, er yrðu þeim ann-
ars ofraun. Á sama liátt má líta
á svefn okkar mannanna. Hann
er afleiðing af skynsamlegu
náttúrulögmáli, sem er fólgið
í því, að í myrkri getur maður-
inn ekki starfað, og í myrkri
er hættulegt að vera á ferli lltl’
Náttúran hefur ekki átt vol* a
því, að mömiunum tækist a
gera nóttina jafn bjarta
inum, og bún leyfir okkur
til lengdar að brjóta lögmál SJ|1’
án þess að það bafi alvarlt'r*1’
afleiðingar í för með sér. T'j
raun, sem gerð befur veri^
einangruðu lierbergi, þar sel1
utan að komandi bávaði v‘ir
með öllu útilokaður, og en?11'
klukka til að fylgjast með t*111
anum, liefur leitt í Ijós, að jafj*
vel þótt fólk dvelji þar '1(
slík skilvrði í marga s<iiaI
bringa, sofnar það samt sel1
áður á hverju kvöldi um s'lf
að leyti og það er vant
vaknar á sama tíma á nioff111
8Í
eik'
ana.
Þótt við vitum lítið um l<r
vegna við sofum, vitum við a
ur á móti mikið um bitt,
ig við sofum. Við vituin,
starfsemi bjartans er rnjög v'
og að meðvitundarleysið 11‘t.
bámarki sínu klukkutíma eft'
að maður er sofnaður. Við 'J
um, að þegar við erum að s°fnlj
missum við fvrst vald vfir v°
untim, en liljóð greinir ma°
unz svefninn hefur lokað J,1‘1'
manns. Um leið og maður ' a
C 'fS*
ar er það beyrnin, sem ■'
gerir vart við sig, og það kel1
HEIMILISBLAÐIÐ
Ur ekki ósjaldan fyrir, að þótt
O'aður sé vaknaður geti maður
f^ki breyft legg né lið, en geti
fvlgzt með öllu því, er skeð-
111 í herberginu. Við vitum
1 innig, að líkaminn bíður ekki
'aranlegt tjón, þótt b ann sé
s'efnlaus urn nokkurn tíma.
Hafi niaður til dæmis orðið að
fita sér nægja lítinn svefn í
n°kkra daga, er átta tíma eðli-
^ugur svefn nægilegur til að
endurnæra og bvíla líkamann.
^érstaklega athyglisverðar
* ru tilraunir, sem gerðar voru
Érir nokkrum árum í Mellon-
st°fnuninni í Pittsburgh. Eitt
"mdrað og fimmtíu sofandi
ntaiineskjur voru kvikmyndað-
‘lr. Aðeins einn úr öllum hópn-
u,n var fullkomlega rólegur í
SVefninuni -— og liann var sjúkl-
ingur á fávitahæli. Allt hitt
°lkið bylti sér og sneri alla
nóttina. Að meðaltali lá eng-
111,1 lengur kyrr í einu en tíu
nínútur, og börn voru miklu
oróiegri en fullorðnir: karl-
Uenn byltu sér meira en kouur.
stieðan fyrir þessari stöðugu
reyfingu er sú, að þungi lík-
mans bvílir um of á þeim
óðvum er neðst liggja. Veld-
lr l'etta óþægindum og boð
j)erast ósjálfrátt um það til
ojfans. Heilinn sefur aldrei al-
gjörlega. Meðan við sofum eru
. aHt vissar stöðvar í honum
re'er^*' dæmis er það stað-
bpy^’ niiiviii hávaði eykur
ln° Wstinginn, án þess að
n 9 Ur vakni. Aftur á móti þarf
^jOstiun ekkert til þess, að ung-
1 veki umbvggjusama móð-
Ur S1'na.
111 það leyti, sem rannsókn-
f'ossar áttu sér stað, liafði
^erískur læknir, C. E. Sand-
ers, gert tilraunir með rólu-
rúm fyrir sjúklinga, er fengið
höfðu barnalömún, sykursýki
og vissa tegund blóðsjúkdóma.
Hreyfingar rúmsins, s‘em voru
í boga fram og aftur (ekki til
hliðanna eins þegar um vöggu
er að ræða), bresstu við starf-
semi líkamans, og menn kom-
ust að raun um, að rólurúmið
örvaði andardráttinn bjá þeim
sjúklingum, er annars virtist
nauðsynlegt að setja í stállunga.
En auk þess gerðu menn þá
uppgötvun, að sjúklingar í
rólurúmi áttu auðvelt með að
sofna og sváfu sérstaklega heil-
brigðum og öruggum svefni. Þá
voru gerðar tilraunir með fólk,
er þjáðist af svefnleysi, og þær
tilraunir báru ágætan árangur.
Áhrif þau, er rólurúmið hefur,
ættu síður en svo að vekja
furðu, þegar þess er gætt, að
hreyfingar þess liafa þau áhrif
á h'kamann, að þyngd hans deil-
ist jafnt niður, en kemur ekki
á einn stað eins og venjulega.
Það er slæmt, að rólurúm eru
tölpvert dýr; í Ameríku kosta
þau fjögur til fimm þúsund
krónur.
En hvað svefnleysi viðvíkur,
eru ávallt hin góðu gömlu ráð
í fullu gildi: Farið í heitt bað
nokkru áður en þér liáttiö,
borðið auðmelta máltíð (blóðið
stígur síður til höfuðsins), les-
ið í leiðinlegri bók, farið ekki
mjög seint í rúmið, eyðið kvöld-
inu með leiðinlegu fólki, sofið
einn í lierbergi. En umfram
allt: gerið ekki svefninn að
vandamáli — of margar and-
vökunætur auka á hugarburö
manns og sjálfsefjun.
Hjemmet.
I flugvél, sem flaug harðar en hljóSið
Charles E. Yeager, 25 ára gamall flugma'Sur frá Virginíu,
er fyrsti maSurinn, sem hefur flogiS hrafiar en hljóSiS.
Hann flaug í rakettuflugvél af gerSinni X-l. Hér segir
flugmaSurinn frá þessu
AÐ VAll dásamlegt veður í
Suður-Californíu. Mér fannst
himinninn aldrei liafa verið
eins blár, og ég man ekki eftir
því, að uinliverfi Muroc-flug-
vallarins, sem ég þekkti svo vel,
liafi nokkurn tíma verið bjart-
ara né fegurra. Það var 14. okt.
1947. Eftir liálfa aðra klukku-
stund mundi X-l, er ég átti að
stjórna, fljúga liraðar en hljóð-
ið, ef allt gengi að óskum.
Ef allt gengi að óskum! Véla-
verkfræðingarnir þóttust vissir
furSulega ferSalagi sínu.
um, að flugið mundi heppnast.
Þeir liöfðu reiknað það út þús-
und sinnum á pappírnum. En-
livorki þeir né ég vissu fyrir
víst, hver endalokin yrðu. Og
það var ekki laust við, að ég
fyndi til ofurlítils kvíða yfir
þessari óvissu.
Við áttum að leggja af stað
klukkan tíu árdegis. Fyrsta
áfangann áttum við að ferjast
af B-29. Með mig sem farþega
og X-1 festa við sig átti þetta
stóra sprengjuflugvirki að bera
(