Heimir - 22.11.1904, Blaðsíða 13

H E I M I K
109
og þeii sýna öörum erlendum íslenzkum mönnum. Félagi'ö ætti
aö geta grætt á því, en alls engu tapað.
Stærsta smekkleysan, er vér höfum orðið varir við í þessu
hefti „Aldamótanna", er í þessari ritgjörö (og í 2 köfium „Und-
ir linditrjánum", „Réttlátar kröfur", „Nýtt sjónarmið"), þarsem
ritstj. er að ganga eftir viðurkenningu um, að hann sé upphafs-
maður að þeim stefnum, er helzt virðast einkenna seinni tíðar
ritverk íslenzk.
Það hefðum vér aldrei hugsað að hann mundi gjöra, jafnvel
þótt hann bæri svo mikla virðing fyrir sjálfum sér, að honum
finndist þetta vera rétt. Það er óneitanlegt, að slíkt hefði kom-
ið betur fyrir frá einhverjum öðrum á einhverjum öðrum stað,
hvort heldur krafan er r é 111 á t eða ekki.
Finnist honum hann vera Messíasinn, hefði hann ekki átt
að gjöra þá játningu nema við lærisvéinana— á Wesley.
Málið á þessu hefti „Aldamóta" er með stiröara og lakara
móti. Setningaskipunin svo frámunalega fett og aftur á bak;
lýsingarorða hnoðið svo mikið, að sem næst géngur að skoða
allt saman dótið sem prósaiskan leirburð frá upphafi til enda.
Mest kennir þess í fyrstu ritgjörðinni, er vér höfum leitt hjá oss
að athuga vegna þess, að hún er að miklu leyti sama efnis og
greinin „Vestur-íslenzk menning", og vildum vér því láta eina
athugasemd nægja báðum. Líkingarnar, er höfundurinn tekur,
eru allar dregnar úr hinum efnislega heimi, margar fremur ólið-
legar og óviðfeldnar, eins og t. d. akur hjartans, er arðurinn á
að rista og skera í sundur; kornstangir á trúarakrinum; blettir á
breytni manna breiðast út og ryðga o. s. frv.; andleg afkvæmi,
og sjálfsagt er þar einhversstaðar minnst á andlegt undaneldi,
þótt vér yrðum þess ekki varir. Það er annars leiðinlegt þetta
„afkvæmis" skraf, er allsstaðar úir og grúir á hverri örk, sem út
er gefin. Það er eins og forna „Phallic"-dýrkunin eigi dýpri
rætur enn þá í hugsunarhætti kennimanna vorra, en almennt er
viðurkennt.