Framtíðin - 01.04.1908, Blaðsíða 9

FRAMTIÐIN.
25.
I1 ctta sama vor tók hann vió staSnum og
fór aí) búa þar; var þaö vori'S 1835.
Nú licfst sá þátturinn, sem merkastur cr
í lífi séra Tómasar, — aöal-starfstími hans.
T'ótt hann liföi úr þessu eigi nema 6 ár, —
því aö hann lést áriö 1841—, þá afkastaði
hann meiru og mcrkilegra starfi.en margur
á heilum mannsaldri. Öll þessi ár var hann
meira og minna sjúkur, oft dauðvona; má
því undrum sæta, þegar þess er gáö,
hversu ntiklu hann fékk til leiöar komiö.
Áriö 1833 hyrjaöi tímaritiö „Fjölnir“ aö
koma út í Kaupmannahöfn til viöreisnar
íslensku þjóöerni; meö útkonm rits þessa
hófst aðallega tímabil þaö í sögu íslensku
þjóöarinnar, sem kallaö hefur veriö „viö-
reisnar-tímabil“. Hingaö til haföi þjóðin
varla rumskast, því síður risið upp af
margra alda áþjánar-svefni, þótt margir á-
gætir menn reyndu til (þess aö vekja hana til
meðvitundar um sjálfa sig og þjóðerni sitt.
Ritiö „Fjölnir" vill fá þjóðina til iþess aö
glaövakna, rísa á lcgg og taka til starfa;
það vill vekja til lífs og starfs alt. scm ís-
lendingar ciga gott og gilt í fórum sínum;
en jafrnfamt veita lífsstraumum menning-
arinnar inn í landið, svo að ísland fari ekki
varhluta af þeirri blessun heimsmenning-
arinnar, sem aðrar þjóöir höföu orðiö hlut-
tákandi í. Tórnas Sæmundsson átti mest-
an og hestan hlut í að setja ,,Fjölni“ á
stofn; hann reit innganginn að honum, og
markaði bar stefnu hans skýrum og djúp-
um dráttum; sjálfur var hann einn útgcf-
endanna; og lifið og sálin í ritinu, þótt
hann fyrir sakir margra hluta, auk fjar-
lægöarinnar, stæði verst að vigi til þess aö
beita sér og gera þáö sem hest úr garöi.
Rithöfundurinn Tómas Sænmndsson kem-
ur 'bar fyrst fram með öllum sínum ein-
kennum. Upp frá því tók hann að rita
margt og mikiö uni liagi lands síns og
þjóðar; lýst' alt, er hann reit, lifandi á-
huga, miklu skynsamlegu viti, víðtækri
þekkingu og óbilandi viljaþreki. Hanti
var nú sí-starfandi að áhugamálum sínuni,
er hann mátti sig hræra sökutn vanheilinda.
Aðal-starf hans var ritstarfið, er hatm
fékk tóm til þess frá embrettisskyldum;
voru þær ærið umfangsmiklar, einkum eft-
ir að hann varð prófastur i Rangárþingi;
fjölguðu þá ferðalög og mörg umsvif, er
hann skyldi svo margs gæta; cr mælt, að
hann hafi rækt embættisstörf sín tneð rögg
og prýði.
Tómas Sænmndsson reit um öll helstu
mál þjóðar sinnar, er hann hafði skapað
henni þau; hann kveikti áhuga hjá henni
á þeim, aö svo miklu leyti sem það var
unt á þeim tíina. Líf án viðfangsefna, —
einstaklinga eða þjóða,—verður að dauða-
dái; Tómas fékk þjóðinni viðfangsefni;
hlutverk til þess að íhuga og glíma við;
þannig vakti hann meðvitund þjóðarinnar
til lífs; þjóðlífiö af draumadái. Fáir sáu
hvaö að var — aðal-orsökin til eymdar og
niðurlægingarr landsmanna; enn færri
vissu hvað gera skyldi, hvaða ráðum skvldi
heita til þess að endurfæða þjóðfélagið.
Tómasi var þetta ljóst; mentunin hafði
kent honum það, ásamt vðkynningu lians
við þjóðir þrer, sem lengra voru koninar
áleiðis á menningarbrautinni. Þó hefði
betta tvent eigi veriö einhlítt, ef hann
heföi ekki viljað verða að liöi, koma á um-
hótum; sníöa þjóðinni nýjan stakk, úr nýju
og haldgóðu efni, sem hæföi vexti hennar;
cöli og ásigkomulagi. Áhuginn er sál
starfsviljans; starfsviljinn eggjar hæfileik-
ana og lætur manninn enga ró hafa fyr en
hann hcfst handa. Þannig var Tómasi
fariö ; hann gat ekki setiö hjá og horft á
að bjóðinni hlreddi út; hann var skápaöur
af guði stríösmaður i friöarins ríki; hetjan
sem hjó og lagði í senn, vó svo hart og titt
að me’nsemdunum, óvrettum þjóðfélagsins,
aö mörg vopn sýndust á lofti í senn; full-
lmginn, sem ekki kunni að hrreðast óvild
né mótspyrnu óviturra manna og aftur-
haldssamra
Viðfangsefni hans voru mörg og niarg-
hrevtt; honum var ekkert þjóðlegt óvið-
kontandi; ekkert. sem til heilla og viðreisn-
ar mátti horfa landinu. Hann reit um
mentamál, verslunarmál, stjórnmál, húnað-
armál; um alþingi, sem þá var í kalda koli;
auk fjölda bréfa, rnargra hinna merkileg-
ustu að efni og anda.
Alt, sem hann reit, var með sama inark-
inu brent — fangamarki hins fölskvalausa.