Framtíðin - 01.04.1908, Blaðsíða 10

26.
FRAMTIÐIN.
óþ reytandi ættjar'ðar-vinar. Það má með
sanni segja, að hann reit dagskrá þjóðar
sinnar um aldur og æfi, með þvi að byrja
að rita um hin áðurnefndu mál; þau urðu
þá i raun og veru fyrst til meðal þjóðar-
innar, spruttu eins og lifvænlegir viðar-
teinungar upp úr kjöltu hennar; nú eru
þessir teinungar orðnir að trjám; ákvörð-
un þjóðarinnar er að hlúa að þeim og
þroska þá á ókomnum öldum, ef hún vill
lifi halda.
Hvervetna í ritgerðum sínum kom séra
Tómas fram með eitthvað nýtt, nytsamt og
frjálsmannlegt. Trú hans á land sitt og
þjóð, viðreisn hennar, vöxt og viðgang
var sterk og heilbrigð ; engin tröllatrú eða
hillingatrú, en trú studd skynsamlegri og
athugulli þekkingu á þjóð og landi; þess
vegna var grundvöllurinn undir starfi hans
bjargfastur. Hann trúði á Iifið og menn-
ina; þess vegna trúði hann líka á sjálfan
sig ; hann trúði því, að maðurinn ætti að
vinna; að mikið mætti vinna og til einhvers
væri að vinna; að eigi væri unnið fyrir
gíg, j)ótt eigi sæust strax ávextir. Mark-
mið hans var, aö vinna meðan dagur var,—
dagur atorku og óvciklaðra lífskrafta á
æfihimninum. Hann áleit, að hann væri í
skuld við ættjörð sína — stórri skuld, sem
aldrei yrði að vísu greidd að fullu, en
skylda mannsins væri, að reyna að afborga
smátt og smátt eftir föngum; þess vegna
vann hann þjóðinni og landinu alt það
gagn, er hann mátti; helgaði því líf sitt og
krafta. Hann vildi lifa til nytsemi, og
hann varð nytsemdar maður; hann hugði
ckki framar öllu öðru á frenid og frægðir;
hann vissi, að fremdin og frægðin fylgja
nytsömu lífi sstarfi, eins og sólin stafar
geislum þegar hún skín í heiði; þótt starf-
iö sé vanþakkað, misskilið og að engu
metið um hríð,— af samtíðarmönnunum,—
meðan verið er að vinna það, — þá hlýt-
ur viðurkenningin að koma í Ijós fyrr eöa
síðar; annars átti Tómas því láni að
fagna, að margir samtíðarmcnn hans
kunnu að meta hann og starf hans.
T>egar á námsárum var Tómasi ljóst,
hvað hann vildi; hann eygði niarkið fram
undan sér í hillingu; þetta mark var stórt
og liátt; til þess að ná því þurfti mikils
viö; þess vegna bjó hann sig svo rækilega
undir lífsstarfið. Hann misti aldrei þess
marks, er hann skaut til í lífinu, örvar
hans geiguðu ekki; sökum þess hörfuðu
svo margir af óhcillavættum landsins fyr-
ir skotum hans.
Fjölnismenn voru allir — hver með sínu
móti — afburðamenn fyrir sakir gáfna og
lærdóms; en Tómas bar af þeim öllum í
lífinu sökum óbilandi starfsvilja, þreks og
festu í framkvæmdum, hagsýnnar notvirkni
og ljósrar og ákveðinnar lífsskoðunar.
Hann var ekki leiksoppur atvika og áhrifa,
hvarflaði ekki frá einu til annars.
Tómas fékk kristilegt uppeldi á guð-
hræddu sveita-heimili. Áhrif þau, sem
unglingurinn veröur fyrir í æsku, eru
drjúgust, livort sem þau eru góð eða ill;
hann var þaö hamingjubarn, að verða fyrir
hinum góðu áhrifum bæði í föðurgarði og
cigi síst í Odda; einmitt á þeim árum,
|>cgar mannssálin er gljúpust og hæfust til
bess aö mótast af áhrifum; vafalaust hefur
þá þegar skapast hjá honum kristilegt
hrek og festa í skóla jafn alvörumikils á-
gætismanns, eins og séra Steingrimur Jóns-
son var.
Svo mikið er víst, að í lífinu voru hinar
kristilcgu hugsjónir undiraldan í sálu hans.
En þær eru máttkastar allra hugsjóna til
þess að skapa og móta manninn og gera
hann að manni: þær skapa samræmi, ein-
ingu og festu í lyndiseinkunn mannsins;
þær tengja saman hina einstöku hæfileika,
svo að þeir vinna einugir og verða styrkir.
Tómas Sænnmdsson var kynkvistur hinnar
kristilegu menningar; hún var honum í
brjóst og bein runnin; hann lifði og starf-
aði á hennar merg; líf hans bar yfirbragð
hennar og ættamerki. Þ'ess vegna varð hann
rnikill maður, fyrirmynd samtíðar sinnar
og eftirkomandi kynslóða; því dreifðust
eigi kraftar hans og fóru á ringulreið; því
fóru eigi fyrirætlanir hans í handaskolum;
því veik hann aldrei frá settu marki né uxu
hin stóru hlutverkin í augum. T>ess vegna
varð hann fslands heill og fslands blómi.
Tómas Sænmndsson var ímynd hins
vaknandi þjóðaranda; alt hið besta, ein-