Verði ljós - 01.05.1897, Qupperneq 8

72
Dýrð sje guði fóður, syni og anda helgum, sem var, or og
verður, einn sannur guð frá eilífð til eilífðar. Amen.
(J. H. þýddi).
„Aldamót“, VI. ár.
Ritdómur eptir kandídat í guðfræði Harald Níelsson í Kaupmannahöfn.
[Nifiurlag].
Annur fyrirlesturinn í þessum árgangi „Aldamóta“ nefnist
hugsjbnir og er hann eptir ritstjórann sjálfan, sjera Friðrik J.
Bergmann.
Efninu er hjer skipt niður í átta kafla. 1 fyrsta kaflanum skýrir
höf. fráþví, hvað „hugsjón11 (ideal) sje oghver sje mismunurinn á
„hugmynd“ og „hugsjón“; „hugsjón er persónugjörfing hinna göfug-
ustu og æðstu hugmynda mannanna“. Annar kaflinn er um hug-
sjónina og einstaklinginn; líf einstaklingsins segir höf. að sje alt
komið undir því, að á bak við orð hans og gjörðir standi einhvor
hugsjón, vakandi tilfinning fyrir því, hvernig orð hans og breytni
í hverju einstöku tilfclli eigi að vera, að hann eigi einhverja þá
hugsjón er hafi vald yfir lííi hans og ráði stefnu þess. — Þriðji kafl-
inn er um hugsjónir þjóðar vorrar; höf. finnur það að hugsjónum
íslendinga, að þær hafi oft snúið öfugt við þjóðlífinu, verið fyrir
aptan, en ekki fyrir framan oss; svo sje það enn í dag; forn-
aldargrúsk margra hinna mentuðu manna beri cngan ávöxt fyrir
yfirstandandi tíð; en öfugar hugsjónir sjeu ónýtar hugsjónir. Fram-
kvæmdina segir hann að vanti optast hjá íslendingum; þeir geti
að eins talað og dreymt um hlutina. Markmið inentunarinnar
sje í æðsta skilningi þetta: að gefa mönnum trúar, sannar og göf-
ugar hugsjónir. Hin kristna trú og hugsjónirnar fylgist jafnað að;
þar sem vantrúin ríkir á skólunum, þar deyr einnig hugsjónalífið,
enda er vantrúin í insta eðli sínu fólgin í því, að nienn efast um
að mögulegt sjc að gjöra göfugustu hugsjónir mannanna að virki-
legleika. Höf. finnur Khafnar-mentuninni það til foráttu, að hún
flytji vantrú inn í hið ísl. þjóðlíf og flostir þeirra íslendinga, sem
þar mentist, eigi engar hugsjónir. Það sje líka aðalgallinn á hinu
ísl. þjóðlífi nú á dögum, að hugsjónirnar sjcu of fáar og fremur
daprar, þess vegna nái þær ekki að verma hjörtun og brýna vilj-
ann. En það eru einmitt hinir andlegu leiðtogar þjóðarinnar, scm
eiga að vekja hugsjónirnar. — Fjórði kaflinn er um hugsjónirnar