Nýjar kvöldvökur - 01.12.1928, Blaðsíða 15

NÝJAR KVÖLDVÖKUR
189
og hann segir sjálfur, engan getur undrað
það, að hann gaf »J:ein gamla prísinn«.
Gróandinn, trúnaðartraustið og vonin, sem
lýsti eins og stjarna í myrkri, og varð mátt-
ug til að lyfta stórum hluta þjóðarinnar yf-
ir harma, ósigra og blóðmissi og gera hana
frjálsa og farsæla við friðsama iðju —
þetta, sem varð árangurinn af lífi og starf-
semi Grundtvigs, hlaut að eiga fleiri ítök í
jafn jákvæðri sál og Matthíasar, en hið
neikvæða og ófrjósama í kenningum Brand-
es, jafnvel þótt þær væru fluttar af snild,—
En fyrst um sinn verðum vér að gera ráð
fyrir, að báðar stefnurnar hafi barist um
völdin, og að sá tími, þegar Matthías gat
dæmt og gert upp á milli þeirra, hafi fyrst
komið síðar.
Áhrifin hafa því verið alt annað en góð,
til þess að sameina mótsetningarnar í sál
hans sjálfs, þar sem þau voru sem tvö öfl,
sem eru hvort öðru mótstæð — og sömu
mótsetningunum átti hann eftir að mæta í
Noregi í einum og sama manni, nefnilega
Björnstjerne Björnson.
Björnson var þá fylgismaður Grundtvigs
á öllum sviðum — einnig í trúmálum — en
hann var þó efablandinn og féll frá skömmu
seinna. — Pað getur verið — og eg efast
eiginlega ekki um það — að Björnson hafi
verið meira skáld en Matthías, en einn yfir-
burð hafði Matthías fram yfir hið norska
mikilmenni: hann var hreinskilnari — eink-
um, held eg, gagnvart sjálfum sjer. Pað er
bersýnilegt, að Matthías hefir tekið áhrifum
frá skáldskap Björnsons, og enginn, sem
kyntist Björnsson, mun hafa komist hjá að
verða fyrir áhrifum af persónu hans og
hæfileikum, en á hinn bóginn er það líka auð-
séð, að ýmislegt í eðli og fari Björnsons, hefir
hrundið honum frá sér. — En ef svo var, þá
voru, eins og reynzlan hafði sýnt í Danmörku,
einnig margir aðrir í Noregi, sem hændu
hug hans að sér, einnig þeir voru j-Skandi-
navar*. Par á móti lítur ekki út fyrir, að
Matlhías hafi komist í veruleg kynni við
samtíðarmenn sína í Svíþjóð, sem enn þá
héldu trygð við stefnuna, en annarsstaðar frá
vitum vér, að hann stóð í þakkiætisskuld til
sænskrarmenningarogsænskumælandiskálda.
—Hér í öllu þessu er rótin í hinni djúpu sam-
úðartilfinningu Matthíasar meðj frændþjóð-
unum á Norðuilöndum, sem vér vel getum
nefnt »Skandinavisma« hans.r. Engan skyldi
nú undra, að hann hljóp.útfrá þjóðfundin-
um á Þingvöllum árið eftir heimkomu sína og
grét yfir því, sem svo gersamlega braut í
bág við þá víðsýni, þá þekkingu og reynzlu,
sem honum virtist sér hafa hlotnast fram
yfir landa sína flesta. — Fyrir honum var
grundvöllurinn orðinn samúð, samlyndi og
skilningur á milli þjóðanna.
— Og það var frá Noregi — beint undan
áhrifum Grundtvigs, Brandes og Björnsons,
að hann kom, þegar hann orti þjóðhátíðar-
sönginn í Edinborg.
»Það er gleðilegt, þegar íslendingar gera
eitthvað vel«. Mér hefir aldrei hlýnað meira
í fylgsnum hugans, en þegar eitt af góð-
skáldum' vorum notaði þessi orð um mig,
finst mér, eg aldrei hafi hlotið aðra meiri
viðurkenningu. Enginn má halda, að eg
minni á þessi orð og samband þeirra við
sjálfan mig hér af fordild eða metnaði —
enda er það lítið fyrir mig að metnast af.
Það er Sannleikur, sem snertir alla íslend-
inga, og sem vér ávalt verðum að taka und-
ir, hver sem hlut á að máli. Það hefir oft
bergmálað í sál minni, þegar eg hefi Iesið
eða heyrt eitthvað um eða eftir íslendinga,
sem mér hefir fundist gera þjóð vorri heið-
ur á einhvern hátt og hefjal hana bæði í
eigin og annara augum, en aldrei hafa þau
hljómað sterkara, en í hvert sinn, sem eg heyri
þjóðhátíðarsöng Matthíasar — þjóðsöng
vor íslendinga — sunginn. Slíkan þjóðsöng
eiga engir aðrir. Auðvitað á lag Sveinbjörns
Sveinbjörnssonar eigi lítinn þátt í að gera
hann slíkan sem hann er. En engum, sem
les kvæðið sjálft með athygli, blandast hug-
ur um, að hér er um háan skáldskap að