Ný þjóðmál - 05.01.1978, Síða 8

♦
VIÐTAKANDI:
Andri Isaksson:
Skyggnst um sviðið
— Fyrri hluti —
(Þessi grein birtist upphaf-
lega I jólablaöi NÝSTEFNU,
blaöi Félags frjálslyndra og
vinstri manna I Kópavogi. Ný
þjóömál birta hér fyrri hluta
hennar. Sföari hlutinn kemur i
næsta blaöi).
I þessu landsmálaspjalli
verður annars vegar skoðuð
framvinda ársins 1977 og hins
vegar rættum eggjan kosninga-
ársins sem nú er gengið i garð.
Reikul ríkisstjórn
auðsins
Ráðsmennska hægri rikis-
stjórnar Sjálfstæöisflokksins og
Framsóknarfl. varð á ár-
inu lik þvi sem flestir bjuggust
viö, enda komin meira en
þriggja ára reynsla af störfum
hennar. Tök stjórnarinnar á
efnahagsmálum hafa verið
einkar bág. Verðbólgan, sem
stjórnin hafði fyrir meginásetn-
ing aö koma i viðunandi horf,
hefur ekki minnkaö á árinu
heldur aukist og veröur vart
undir 35%. Eru það mikil mistök
af hálfu stjórnarherranna aö
veröa á þennan veg klumsa
gagnvart helsta ásetningsverki
sinu. Geldur rikisstjórnin hér að
nokkru leyti þess hversu hastar-
lega hún gekk á kjör launþega á
fyrri valdaárum sinum. A þessu
ári reyndust launþegar þess
hins vegar megnugir, bæði
verkafólk á almennum
vinnumarkaði og opinberir
starfsmenn, að knýja fram síð-
búnar kjarabætur. Augljóst er
að umræddur kjarabætur, eink-
um þeirra sem mest fengu, hafa
áhrif á verðbólguna —slfkt leið-
ir af sjálfu sér. Hins vegar yrðu
þessi áhrif viðráðanleg og ekki
stórfelld ef góö stjórn væri al-
mennt á efnahagsmálum. Þvi er
hins vegar ekki til að dreifa hjá
rikisstjórn sem hrekst eins og
stjórnlltiö rekald fyrir straumi
þeirra einkahagsmuna sem
mest itök eiga I henni. Það eru
hagsmunir fjármagnseigenda i
verslun, sjávarútvegi og iönaði
sem þar ráða mestu. Og þá
hagsmuni vill rikisstjórnin fyrir
engan mun skerða. Samtimis
eys hún enn milljörðum i ógn-
vænleg orku- og stóriðjuævin-
týri sin viö Kröflu og Grundar-
tanga. Þegar eiginhagsmúna-
borg auðugra og valdamikilla
forréttindastétta er jafntraust
sem bakhjarl þægrar ríkis-
stjórnar og raun ber vitni, og
þegar sömu rikisstjórn er jafn-
ósýnt og reynslan sýnir um
skynsamlega f járfestingar-
stefnu, er ekki von að hið opin-
bera hafi góð tök á efnahags-
málum. Þegar slikir aðilár eru
við völd logar verðbólgan glatt
meöan hún hentar forréttinda-
stéttunum sem hagkvæm leiö til
að halda auöi sinum og itökum i
horfinu gagnvart réttmætri
sókn launamanna og allrar al-
þýðu.
Landhelgismál
A árinu hefur náðst merkur
áfangi i landhelgismálinu með
þvi að Bretar og Vestur-Þjóö-
verjar hafa horfið af fiskimið-
unum. Þar veiða nú ekki aðrir
útlendingar en Færeyingar,
Norðmenn og Belgar og allir i
hóflegum mæli samkvæmt sam-
ningum. Viðurkenna ber að i
þessu máli heppnaöist ríkis-
stjórninni að halda áfram
þeirri stefnu, sem vinstri
stjórnin markaði upphaf-
lega, að losna við útlendinga
úr fiskveiðilögsögunni. Héð-
an i frá koma ekki til greina
aðrir samningar við útlend-
inga en mjög takmarkaðir og
timabundnir veiðiSamning-
ar sem jafnframt ættu að
vera algerlega gagnkvæmir og
þar með báöum aðilum i hag.
Þá ber að leggja stóraukna
áherslu á fiskvernd og visinda-
lega hagnýtingu fiskstofna við
landið — nauösyn slikrar heild-
arstjórnar er brýn nú þegar við
ráðum þessum málum loksins
sjálf.
Herseta og
landleiga
Viðvikjandi utanrikismálum
má hafa fá orð um hlut rikis-
stjórnarinnar þvi að hann hefur
ekkert breyst: áframhaldandi
herseta og aðild að NATO ásamt
tilheyrandi undirlægjuhætti
gagnvart Bandarikjastjórn.
Hins vegar hafa vissir innviðir
þessara mála skýrst á árinu.
Þaö hefur sem sé komið I ijós
við skoðanakönnun að svonefnd
aronska eða landleigustefna
nýtur stuönings yfirgnæfandi
meirihluta sjálfstæðismanna 1
Reykjavik og er engin sérstök
ástæöa til að ætla að þvi sé öðru-
visi farið úti á landi i þessum
brjóstvarnarflokki hernámsins
frá upphafi vega. Sú pólitiska
niöurstaða sem meö þessu er
fengin er hreint ekki litilvæg.
Þetta táknar sem sé að þrátt
fyrir mannsaldurslanga klifun
Morgunblaðsins (og fleiri hægri
Andri tsaksson
blaöa) á þvi að herinn þurfi að
vera hér til að verja okkur gegn
Rússum þá trúir það fólk sem er
bakhjarl sjálfs ihaldsins þvi alls
ekki aö svo sé heldur sé herinn
hér aöeins sem hlekkur I fjar-
lægu varnar- og viðvörunarkerfi
Bandarikjanna sjálfra. Þess
vegna séu Bandarikjamenn
ekkert of góðir til að borga fyrir
sig hér, t.d. með þvi að standa
undir vegaframkvæmdum.
Spilaborg Morgunblaðsins er
fallin og tilraunir þess til að
klóra i bakkann i senn aumlegar
og broslegar. En fyrir okkur
herstöðvaandstæðinga, sem
höfnum að sjálfsögðu allri land-
leigustefnu, táknar þessi skýra
pólitiska niðurstaða á hægri
stjórnmálavængnum stórkost-
legan ávinning i málefnabarátt-
unni. Lygavef Morgunblaðsins
um eðli hersetunnar hefur verið
svipt i sundur af stuðnings-
mönnum ihaldsins sjálfs.
Hvert stefna
stjórnarf lokkarnir?
Þegar núverandi rikisstjórn
var mynduö bak kosningum
1974 táknaði sá atburöur fyrst
og fremst það að Framsókn
hafði enn einu sinni gefist upp á
að vera vinstri flokkur sem setti
metnaö sinn I að fylkja féiags-
hyggjuöflum islenskra stjórn-
mála gegn sérgæðaöflum
ihaldsins I Sjáifstæðisflokknum.
Flokksforysta Framsóknar
lagði ofur einfaldlega málefnin
á hilluna og ákvað að þrengja
raunverulegan stefnugrundvöll
flokksins niður i boðorðið — aö
lafa i rikisstjórn, hvað sem það
kostar. Framsóknarflokkurinn
mat það öllu öðru meira aö
komast i sætið sem Alþýöu-
flokkurinn hafði setið i 1958-
' /
1971, nefnilega að vera hækja
ihaldsins i rikisstjórn. Flokks-
forystan taldi þetta mikinn sig-
ur: nú gæti flokkurinn lagt til
ráöherra I fjögur ár enn og hver
veit, kannski átta ár ef vel léti.
Og allar götur slðan hefur Tim-
inn klifað á þvi aö hægri stjórnin
hafi einvörðungu verið mynduð,
eða Framsókn neyðst til að
mynda hana, vegna þess að
Alþýöubandalagið hafi ekki þor-
að aö takast á við efnahags-
vandann sem við var aö etja
1974. Hefur þessi áróður verið
ritaöur mjög I anda snjallmenn-
isins sem taldi árangursrikast
að endurtaka lygina bara nógu
oft, þá mundi almenningur að
lyktum fara að trúa henni. Þvi
aliir er til þekkja vita að átyll-
an um tregðu Alþýðubandalags-
ins er lygi. Alþýöubandalagið og
Samtökin vildu nýja vinstri
stjórn áriö 1974, meö þvi að leita
til Alþýðuflokksins um atbeina
og þátttöku. Hin raunverulega
pólitíska ástæða fyrir myndun
hægri stjórnarinnar var sú að
uppboðsstefnan i Islenskri póli-
tik náði enn einu sinni úrslita-
tökum á maddömu Framsókn.
Og uppboðið felst i þvi að bjóða
sig upp sem þjónustuflokk
ihaldsins. Þetta vita sem sagt
allir sem til þekkja. En flokks-
forysta Framsóknar og ekki
hvað sist Þórarinn Þórarinsson,
hinn bargðvisi stjórnmálarit-
stjóri Timans, treysti á litil-
þægni þingliðs sins annars veg-
ar og samtryggingarkerfi at-
vinnustjórnmálamanna hins
vegar til þess að breiða yfir hinn
beiska sannleika.
Ekkert hefur komið fram sem
bendir tii annars en að forystu-
menn stjórnarflokkanna hygg-
ist að kosningum loknum
stjórna saman annað kjörtima-
bil. Væri vert að kjósendur
gerðu sér glögga grein fyrir
þessu. Frammistaða rikis-
stjórnarinnar á kjörtimabilinu
staðfestir nefnilega vel þann
gamla grun að samstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknar-
flokks dragi jafnan fram verstu
hliðar beggja.
Alþýöuf lokkurinn
Alþýðuflokkurinn hefur mjög
slegið um sig meö prófkjörum á
þessu ári og haft af þvi nokkra
auglýsingu. Ekki hefur mál-
efnastyrkur flokksins þó vaxið i
hlutfalli við auglýsinguna. En
það finnst hinum nýju postulum
flokksins, með Vilmund Gylfa-
son, spillingarkrossfarann vig-
glaða, I broddi fylkingar, eflaust
einu gilda. Þeir eru ekki menn
málefnanna, þeir amast jafnvel
við þvi litia sem eftir eimir af
verkalýðseðli flokksins. Þeir
eru menn fjölmiðlanna, sem
eiga ekki aðrar ær og kýr en að
leita að einhverju kitlandi og
krassandi sem geti vakið at-
hygli almennings á þeim hverju
sinni. óstjórn undanfarinna ára
hefur reynst þeim drjúgur
nægtabrunnur, satt er það, og
ber ekki að vanvirða ýmislegt
það sem menn þessir (og
fjölríiargir aörir lika, úr öðrum
flokkum jafnt sem utan flokka)
hafa bent á að betur þyrfti að
fara i opinberu eftirliti og
stjórnsýslu. Hins vegar hefur
mikið skort á að gerður sé
greinarmunur á aðalatriðum og
aukaatriöum. Hin þjóðfélags-
lega greining ristir grunnt. Og
hver er raunveruleg stefna
þessara manna sem segjást
ekki þekkja mun á hægri og
vinstri i pólitik? Ætlar Alþýðu-
flokkurinn að fara að lita svo á
að fjármagnseigendur og laun-
þegar hafi alls ekki andstæða
hagsmuni? Slik virðist a.m.k.
vera stefna Vilmundar Gylfa-
sonar. Hvernig er það annars,
er ekki fyrir I landinu annar
flokkur sem telur sig vera flokk
allra stétta?
Um greinarmun hægri og
vinstri i borgaralegu þjóðfélagi
má benda ungtyrkjum Alþýðu-
flokksins á þetta: Vinstri stefna
felst I þvi að breyta þjóöfélagi
verulega til hagsbóta fyrir
verkafólk og aðra þá sem ekki
hafa annað en vinnuafl sitt til
sölu. Er þá átt viö hagsbætur
sem varða ekki aðeins efnahag
heldur einnig valdaitök i þjóðfé-
laginu og siðast en ekki sist allt
það sem gerir mannlifið fagurt.
Vinstri stefna getur verið bylt-
ingasinnuð — eða umbótasinnuð
innan vébanda borgaralegs lýð-
ræðis. Hægri stefna felst i að
vernda hagsmuni auðs- og
valdastétta þjóðfélagsins (hvort
heldur hagkerfi þess telst mikið
eða litið blandað) gegn fyrr-
greindri sókn verkafólks. Hags-
munaverndin getur byggst á of-
beldi — eða á þvi að halda i horf-
inu með þvi að haga seglum eft-
ir vindi. Málið er nú ekki flókn-
ara en þetta. En þann dag sem
Alþýðuflokkurinn afneitar þess-
um skilsmun, hafnar þessum
andstæðum, eða skipar sér end-
anlega hægra megin við hrygg-
inn er hlutverki hans sem al-
þýðuflokks lokið I islenskri póli-
tik. v
(Framhald i næsta blaði)
Mikil gróska í ullariðnaði 1977
í árslok 1977 eru starfandi 15
prjónastofur, sem framleiða til
útflutnings, og hefur prjónastof-
um fjölgaö um tvær á árinu.
Stærð þessara prjónastofa er þó
ákaflega mismunandi og eru
þær með allt frá einni prjónavél
upp i rúmlega 20 prjónavélar.
Pólarprjóna á Blönduósi og
Hekla á Akureyri hafa nú flest-
ar prjónavélar. öll áðurnefnd
fyrirtæki reka jafnframt
saumadeild. Auk þess eru 12
fyrirtæki, sem eingöngu reka
saumastofur sem byggja mikið
á útflutningi og hefur þeim
fjölgað um þrjár á á.rinu.
Vitað er nú um fyrirhugaða
stofnun nýrrar prjónastofu og
tveggja nýrra saumastofa.
Þaö fer ekki á milli mála að
ekki heföi veriö unnt að auka út-
flutning um 50% á s.l. ári
ef ekki hefði komið til mikil
afkastaaukning. Hins vegar má
velta bvi fvrir sér hvort fjölgun
prjóna- og saumastofa sé æski-
íeg frá sjónarmiði heildarinnar.
Framundan eru mikil átök um
framleiðniaukningu og bætt
gæði. Hvoru tveggja krefst auk-
innar sérþekkingar en sérþekk-
ing byggist seint upp þar sem
framkvæmdastjórinn hefur
framkvæmdastjórnina sem
aukastarf, verkstjórinn hefur
litla reynslu og enn minni völd
og prjónamaðurinn hefur ekki
orðið neinnar starfsþjálfunar
aðnjótandi. Þvi miður einkenn-
ast nýju fyrirtækin allt of oft af
þessu.
Það er margt sem bendir til
þess, að til þess að unnt sé að
knýja fram framleiðniaukningu
þurfi stærri einingar, a.m.k. er
það reynslan i Evrópu. Þaö seg-
ir sig lika sjálft aö 8-12 manna
saumastofa á i erfiðleikum með
aö standa undir framkvæmda-
stjóra og verkstjóra, sniöa-
manni með reynslu og svo
framvegis.
Markaðsútlitið 1978 er gott —
um það ber öllum saman, en á
það er að lita að varla er unnt að
gera ráð fyrir meiri hækkun á
erlendu mörkuðunum en 10%,
raunhæfara væri sjálfsagt að
segja 5-10% (I erl. gjaldeyri).
Við vitum hins vegar að samið
hefur verið um miklu hærri
launahækkanir og nú þegar er
farið að tilkynna miklar hækk-
anir á bandi til prjónastofanna.
Sé gert ráð fyrir svipuðu gengis-
sigi og undanfarna 12 mánuöi þá
ná þessir endar hvergi saman.
Þaö er þvi augljóst að framund-
an eru átök, sem engan vegin er
ljóst hvernig fara. Það eru fleiri
iðngreinar en ullariðnaðurinn,
sem eiga erfitt með að sjá fram
úr þessum vanda. Og um það
skal engu spað hvernig stjórn-
völd munu bregðast viö honum,
en hitt er augljóst, að þau fyrir-
tæki sem geta knúið fram veru-
lega framleiðsluaukningu og
um’ leið bætt gæði standa betur
að bigi i þessum bardaga en hin
sem geta það ekki.
(Fréttabréf útflutningsmiö-
stöðvar iðnaðarins.)