Ægir - 15.09.1975, Blaðsíða 10

verður birt frásögn úr, þegar sagt verður frá
hvalveiðum okkar íslendinga.
Um upphaf hvalveiðanna í suðurhöfum seg-
ir Harrison í nefndri grein:
„í lok 19. aldarinnar var mikill áhugi ríkj-
andi fyrir rannsóknum á suðurheimsskauts-
svæðinu, sem var síðasta stóra ókunna svæði
jarðarinnar. Á árunum 1902—03 var Antar-
tic, skip suðurheimsskautslandarannsókna-
leiðangursins, undir stjórn C. A. Larsens.
Hann var gamall hvalveiðiskipstjóri og gerði
sér ljóst, hvílík gnótt hvala var á þessum
slóðum, og hve margar eyjar í Suðuríshafinu
höfðu ákjósanlega legu til hvalveiða.
Eftir björgun Larsens og heimkomu (skip
hans fórst) fékk hann fjárhagslegan stuðn-
ing í Suður-Ameríku til þess að koma á fót
leiðangri til hvalveiða. Árið 1904 reisti hann
fyrstu hvalveiðistöðina í Suðuríshafinu við
skjólgóða vík á eynni Suður-Georgíu. (Til
Suður-Georgíu flutti Ellefsen síðar frá Ask-
nesi í Mjóafirði eystra. Höf.). Hvalveiðamar
á Suður-Georgíu gengu afburðavel og gaf út-
gerðin 70% arð fyrsta árið og mátti þakka
því það, að þá var nýfarið að herða lýsið í
fasta feiti og eftirspum eftir lýsinu til smjör-
líkis- og sápugerðar mikil. Streymdu menn úr
öllum áttum til hins nýja gulllands og innan
fárra ára voru risnar upp margar hvalveiði-
stöðvar á Suður-Georgíu, auk nokkurra á
Suður-Orkneyjum og Suður-Hjaltlandi. Næsta
byggða ból við eyjar þessar eru Falklands-
eyjar og eru þær brezk nýlenda."
Oook, brezki landkönnuðurinn, hafði lagt
eyna Suður-Georgíu undir brezku krúnuna
1775, en þegar umsvif tóku að aukast á þess-
um Suðuríshafseyjum, slógu Bretar eign sinni
á allar þessar eyjar í nánd við Falkland og
helguðu sér þá um leið stóran geira af Suður-
íshafinu. Með þessum aðgerðum fékk brezka
stjórnin lögsögu yfir hvalveiðunum á þessum
slóðum og hún gaf því út fyrirmæli um veið-
arnar, sem miðuðu að því að koma í veg fyrír
að eins tækist til og í norðurhöfum.
„Með reglunum voru takmörk sett um
fjölda hvalveiðistöðva og þann hvalafjölda,
sem leyfilegt væri að drepa á hverri vertíð.
Kröfur voru gerðar um sem fullkomnasta nýt'
ingu aflans, bönn sett við drápi kálfa og kálf-
fullra kúa og veiðitíminn takmarkaður.
Reyndist auðvelt að fylgja reglunum fram,
því að veiðarnar voru stundaðar frá verk-
smiðjum í landi eða móðurskipum, sem sífellt
þurftu að leita hafnar í óveðrum. Tekjur þær>
sem leyfisgjöld, lóðaleigur og útflutnings-
gjöld gáfu af sér, voru látnar renna í sjóð,
sem verja skyldi til eflingar hvalveiðiiðn-
greininni."
En það reyndist ekki lengi hald í takmörk-
unum, því að ný veiðitækni kom til sögunnar,
þar sem voru hin stóru hvalveiðimóðurskip-
Á árunum 1925 til 1935, þegar engin ný hval-
veiðileyfi voru veitt á þessum slóðum, komu
hvalveiðiþjóðir sér upp stórum flota fljótandi
verksmiðjuskipa og þar með var eftirlit með
hvalveiðunum miklu erfiðara en meðan ein-
vörðungu var um landstöðvar að ræða. Þessi
úthafsfloti var ekki bundin af ákveðnum
svæðum né leyfum til veiða, heldur gátu el
uppi hvalina, hvar sem þeirra var von. Þmr
urðu líka svo stórfelldar næstu árin að lýslS'
birgðir hrúguðust upp og það varð að ger^
hlé í ár á veiðunum af þeim sökum að lýsl
varð óseljanlegt.
Úthafshvalveiðiskipin eru fljótandi ver
smiðjur yfir 20 þús. lestir að stærð mörg °%
með mörg hundruð manna áhöfn. Vélbúnaður
þeirra er af fullkomnustu gerð og veiðiafkös -
in geta því orðið geysimikil, enda hefur farl
á sömu lund í suðurhöfum og áður í norður
höfum.
Framhald
ÞEIR FISKA
SEM RÓA MEÐ VEIÐAFÆRIN FRÁ
SKAGFJÖRÐ
276 — Æ GI R