Ægir - 01.07.1986, Síða 21

M. Mathiesen
Fisksjúkdómar
siúlf^rUm eru orsakir
_ nk°ma ' fisi<um þrenns konar:
s a8stasðjr umhverfisþættir
•s- of Iftið súrefni, yfirmettun
0). ofnunarefni eða koldíoxíð,
niikið magn óuppleystra
" n rn^mar o.s.frv.
jír'n§arástand fiska s.s. van-
0 run, vöntun á einstökum
„ snef'lefnum.
Sý^ar/ s.s. gerlar, veirur,
JPPir, sníkjudýr.
þripgif! er um samspil þessara
hef0 Þatta að ræða og auk þess
fisksr i'feðlisfræðilegt ástand
búnáx5 S;,S' kynþroski, göngu-
Ur ahrif á þetta samspil.
Iifa^ar,®ar tegundir sýkla geta
Umu, 1 íafnvægi við fiskinn og
nejnVerf^ án þess að valda
Verðy111. ska^a, en ef röskun
sern r ^ einhverjum þeirra þátta
sýk| 9 . ofan eru nefndir, geta
fiskjnrnir Vaidið sjúkdómum í
r^ðirUrn' ^e'r sýklar sem hér um
vihr-®efa verið í umhverfinu og
beirn f Un umhverfisþátta opnast
Ein$ e'° til þessað sýkja fiskinn.
fiskjnneta ^e'r verið ' e^a a
'Urrih m ' l'^lum mæli °g röskun
Hvort Nferí'nu valdið því að annað
Ver&UrJ x ar þeim svo að skaði
ekkj e^a að fiskurinn ræður
8efa f' filtekin eiturefni sem þeir
Ax asér-
/'Orir cýLi
l Uri h»it i ar sem reyndar eru
■ • fisk tU egr' eru hýsilbundnir,
iln |jf Ur'nn er hýsill sem sýkill-
%ZX***' og geta jafnvel
'tu, en nema stutt í umhverf-
þes §efa valdið sjúkdómum
isröskuS a | nein sérstök umhverf-
n komi til. Sumir þeirra
geta þó leynst í fiskinum án þess
að einkenna verði vart í lengri
eða skemmri tíma. Þaðeru sýklar
sem tilheyra þessum hópi sem
hið opinbera eftirlit vill fylgjast
sérstaklega vel með. Leit að
þessum sýklum er grundvöllur
vottorðagjafar.
Helstu smitsjúkdómar eru af
völdum sýkla sem tilheyra ein-
hverjum eftirfarandi hópa sjúk-
dómsvalda,
a) Sníkjudýr.
b) Bakteríur.
c) Veirur.
d) Sveppir.
Sníkjudýr lifa að nokkru eða
öllu leyti á eða í öðru dýri, sem
þá kallast hýsill. Sum eru ein-
fruma, en önnur eru fjölfruma.
Einfrumungum fjölgar jafnan
með tvískiptingu og berast ein-
staklingar svo með vatni milli
fiska. Lífsferi11 fjölfrumunga getur
verið mun flóknari og oft þurfa
þeir millihýsla (t.d. snigla, krabba-
dýr) fyrir tiltekin þroskastig áður
en fullorðinsstigi er náð.
Sum sníkjudýr eru á tálknum
og/eða roði, önnur í innri líf-
færum fiska. Þau sníkjudýr sem
helst hafa valdið tjóni hérlendis
eru einfrumungarnir costia og
trichodina, sem eyðileggja tálkn-
vef og greiða bakteríum, veirum
og sveppum leið að viðkvæmum
stöðum. Það sníkjudýr annað
sem helst má vænta að valdi eld-
isbændum búsifjum í nánustu
framtíð er laxalúsin, sem leggst á
eldisfisk í söltu vatni. Lúsin sem
hefurflókinn lífsferil með 10 lífs-
stigum, nærist á slími, roði og
jafnvel blóði og veldur sárum
sem greiða bakteríum leið og
valdið geta dauða fisksins.
í fersku og söltu vatni er jafnan
fjöldi gerlategunda og úr því
umhverfi afla lýsnar sér næringar
til viðhalds og fjölgunar. Lang-
flestar eru þessar gerlategundir
hættulausar heilbrigðum fiskum,
en sumar geta þó valdið alvar-
legum sýkingum, einkum ef
streitu gætir hjá fiskunum. Gerla-
tegundir sem valda kýlaveiki og
nýrnaveiki eru hýsilbundnar og
fjölgar því ekki nema í nánum
tengslum við fisk. Hættulegust
hýsilbundnu bakteríusjúkdómar
hérlendis eru nýrnaveiki og
afbrigði af kýlaveiki. Eiginlegrar
kýlaveiki hefurekki orðið vart hér
á landi, en hún barst nýlega frá
Skotlandi til Noregs og olli
miklum usla, sem leitt hefur til
herts eftirlits með innflutningi
gönguseiða til Noregs.
Bakterían renibacterium salm-
oninarum veldur nýrnaveiki.
Þróun sjúkdómsins er mjög hæg
og einkennist af nokkuð stöðug-
um fiskadauða. Fiskar dökkna
oft, fá útistandandi augu, vökva-
myndun í kviðarholi, blæðingar
við uggastæði og kýli geta mynd-
ast á bol. Ljós-gráleitir blettir geta
myndast í innri líffærum, einkum
nýrum, lifur og milti.
Bakterían aeromonas salmon-
icida veldur kýlaveikinni og því
afbrigði sem hér hefur greinst
ÆGIR - 401