Ægir - 01.03.1991, Síða 55

3/91
ÆGIR
163
JJtfrá kyngreiningu hversu margar
rYgnur væru komnar með egg á
1a|afæturnar hverju sinni. Hvað
snertir grunnslóðarækjuna sem
Ve|oist á minna en 200 m dýpi þá
er einfalt að reikna út hlutfall
rygna sem komnar eru með egg á
a afæturnar útfrá hlutfallinu
rygnur með egg á móti öllum
rygnum í sýninu að hausti til
areo nánast 100% af hrygnum
r r^8na ár hvert, sjá 6. mynd, í
^atjarðardjúpi og við Snæfellsnes.
strygningartímabilið er auk þess
þUt eða innan eins mánaðar.
annig eru allar hrygnur í hrygn-
garmánuðinum annaðhvort
r*nar í haus (hrogn að þroskast í
ausnum) eða búnar að hrygna og
h°mnar með eggin límd utan á
ya a æturna. Þetta tímabil er hins
úHw mUn 'en§ra °g óskýrara hjá
að ^ S-ræ^u e^a nokkurra mán-
l 3' A Norðurkanti eru t.d. fyrstu
ery8uurnar að hrygna í lok maí,
oH-l r S'^ustu í september. í
0 er eru loks allar hrygndar
e m munu hrygna á því ári en það
v-,U^ane'ns um 70% hrygna. Hér
út f reihna hlutfallið hrygndar
^ ra hlutfallinu hrygnur með egg
hrv a^a^°tum a móti öllum
miifnUm p'us mi|listig þar sem
er stutt tímabil þegar
h;ieraAí'pta úr hæpg yfir f
s u. Við Grímsey byrja fyrstu
n §nurnar að hrygna í júní og
ha.L Utfaii hrygna með eggjum á
otum hámarki í desember og
kanUar' hetta lítur undarlega út og
af ? | stafa af bv' að sýnin komi
*a svert mismunandi svæði
1 o snertir nálægð við land, sjá
korf8 mynd b-e- svæði og hita-
öðri °^. mur)di ferillinn e.t.v. líta
enn Vr,Sl.út væri tekið meðaltal af
svæði árum eða af minna
0g . ' Her er átt við að nær landi
andi g^'nnra vatni og þarafleið-
meira^' hærri árshita gæti verið
árleea ^ ■ h7gnur sem hrygna
hrVpn b tlr aramót var hlutfall
a með egg einungis metið út
frá hei Idarfjölda kynþroska
hrygna. Ferillinn frá áramótum
fram að klaki var nokkuð vel
undirbyggður á svæðunum nema
við Snæfellsnes. Þar eru aftur á
móti góð gögn í kringum sjálft
klakið þ.e. á tímabilinu frá því
seint í apríl og allt fram yfir næstu
hrygningu. Á árunum 1982-1990
sem hér er mest notað fyrir ísa-
fjarðardjúp voru engin sýni til frá
því í maí og fá frá seinni helmingi
apríls. Á árunum 1962-1970 voru
hins vegar þó nokkur sýni sem
benda til klaks aðallega í maí. Það
kemur einnig heim og saman við
niðurstöður Ólafs Ástþórssonar og
Ástþórs Gíslasonar (1990). Rann-
sóknir þeirra á klaki rækjulirfa sem
fram fóru árið 1987 í ísafjarðar-
djúpi sýna að mjög lítið var af 1.
stigs lirfum, þ.e. nýútklöktum
lirfum, 25. apríl en hins vegar
mikið 13. maí. Engar 1. stigs lirfur
fengust 1. né 20. júní og telja þeir
því að klakið sé um garð gengið í
júní. Samkvæmt skilgreiningunni
egglausar kynþroska hrygnur, en
þær voru ávallt jafn fáar fyrri part-
inn í apríl og allan veturinn, þá
hefst klakið í fyrsta lagi seint í apríl
í ísafjarðardjúpi, en gæti verið
svolítið breytilegt eftir meðalhita
yfir eggburðartímabilið. Sennilega
er hrygningin og þarafleiðandi
klakið stillt inn á aðaltíma þör-
ungablómans á öllum svæðunum,
enda er tími klaks á nokkuð svip-
uðum tíma á svæðunum fjórum.
Hins vegar er tími hrygningar
mjög mismunandi. Eggburðar-
tímabilið er lengst hjá rækju á
Norðurkanti eða rúmir 10 mánuð-
ir. Það má segja að alltaf finnist
rækjur með egg á halafótunum
þarna. Reiknað er með að egg-
burður sé að meðaltali, átta og
hálfur fyrir rækjuna á Grímseyjar-
svæðinu, tæpir átta fyrir ísafjarðar-
djúp og fimm og hálfur fyrir
svæðið við Snæfellsnes. Hér er
ávallt reiknað með tímanum frá
því um helmingur hefur hrygnt
þangað til um helmingur hefur
klakið út eggjunum. Mjög lítið er
um að eggbærar rækjur séu jafn-
framt grænar í haus t.d. í maí á
djúpslóð. Það eru því sennilega
tiltölulega fáar á djúpslóð sem
hrygna á hverju ári. Þó kann að
vera að þær sem eru síðastar til að
hrygna á hverju ári séu þær sem
hrygna árlega.
Áhrif sávarhita
Gert er ráð fyrir að rækjan sé
talsvert staðbundin stóran hluta
ævi sinnar og einnig er reiknað
með að rækjan sé við botn í það
minnsta helminginn af sólar-
hringnum. Þess vegna er mest
ígrundað hver sé meðalbotnhiti í
umhverfi rækjunnar. Botnhiti í
ágúst við ísland er sýndur á 7.
C
£
Svæði 1
Svæði 2-3
Svæði 4
Svæði 5
Svæði 6-8
Svæði 9-15
Skjaldarlengd mm
4. mynd. Sex mismunandi kynskiptaferlar, í sumum tilfellum meðalferlar af
nokkrum svæðum. Kynskiptaferlarnir voru sameinaðir á svæðum þarsem munur
á milli svæða var ekki nægilega mikill samkvæmt breytileikagreiningu (Anova) á
hkl.