Ægir

Árgangur

Ægir - 01.03.1991, Blaðsíða 20

Ægir - 01.03.1991, Blaðsíða 20
128 ÆGIR 3/91 Ágúst Einarsson: FISKMARKAÐIR og áhrif þeirra á fiskvinnslu Fiskmarkaðir á íslandi hafa ekki starfað lengi. Fyrstu markaðirnir hófu starfsemi sína um mitt árið 1987 eða fyrir rúmum þremur árum. Á fiskmörkuðum mætast fram- boð og eftirspurn á fiski á hverjum degi og verð myndast á skjótan hátt. Afhending á seldum fiski er ábyrgst og allar greiðslur eru banka- tryggðar. Þetta er einfalt kerfi. Mjög víða í heiminum er þessi sama aðferð notuð við að selja fisk og fjölmargar aðrar vörur. Rökin fyrir slíkri starfsemi eru að meiri hagkvæmni næst með þessu versl- unarformi en á annan hátt. Fiskmarkaðir hafa tvíþættu hlut- verki að gegna. Þeir eru kerfi verð- myndunar, sem nýtist m.a. til út- reiknings á hlut sjómanna og þeir eru vettvangur þar sem fiskur skipt- ir um eigendur. Þetta tvennt er nátengt, en verðmyndunarhlutverk- ið er mikilvægt í Ijósi sögunnar. Verdlagsráð og skuttogarar Uridanfarna þrjá áratugi hefur Verðlagsráð sjávarútvegsins, sem er samstarfsnefnd fiskkaupenda þ.e. fiskvinnslustöðva, og fiskselj- enda, sem eru útgerðarmenn og sjómenn, ákveðið verð á fiski upp úr sjó og þar með ákveðið tekju- skiptingu í sjávarútvegi að veru- legu leyti. Þannig hefur Verð- lagsráð ákveðið stærstan hlut launa sjómanna og kostnaðar vinnslu auk tekna útgerðar. Ákvörðun innan Verðlagsráðs er oftast tekin fyrir atbeina yfirnefnd- ar, en þá er fulltrúi ríkisvaldsins oddamaður við fiskverðsákvörðun. Þessi tengsl ríkisvalds við fisk- verðsákvörðun á hverjum tíma þýða að ákvörðun um fiskverð er í reynd á ábyrgð ríkisstjórnar, oft bundin samningum um gengismál, loforðum um skuldbreytingar eða yfirlýsingum um launakjör ann- arra stétta. Eftir 1972 þegar skuttogaratíma- bilið hófst og íslendingar eignuð- ust um 100 togara á 10 árum sem gjörbreytti sókn í sjávarafla, þá breyttust tengsl útgerðar og vinnslu. Skipin og fiskvinnslan urðu að miklu leyti í eigu sömu aðila og uppbygging sjávarútvegs varð mjög hröð víða um land. Við þessar aðstæður var ekki þörf á markaði til að kaupa eða selja fisk. Skipin öfluðu fyrir sína vinnslu og það eina sem þurfti að ákveða var fiskverð, ekki aðallega til að ákveða skiptingu tekna milli útgerðar og fiskvinnslu, heldur til að finna reikningsgrunn fyrir laun sjómanna. Sjómenn búa við hlutaskipta- kerfi, sem þýðir að laun þeirra ráðast af verðmæti þess afla sem úr sjó er dreginn. Hlutaskiptakerf- ið, sem er gamalt hérlendis, er notað í ýmsum útfærslum víðast í heiminum við ákvörðun á launum sjómanna. Þetta fyrirkomulag innan Verð- lagsráðs sjávarútvegsins reyndist vel árum saman. Gámar, kvóti og markaðsvitund Gámaútflutningur fór að setja mark sitt á hugsunarhátt í sjávarút- vegi eftir 1985. íslendingar höfðu að vísu selt í áratugi á uppboðs- mörkuðum í Englandi og Þýska- landi og þekktu það kerfi vel. Það voru hins vegar eingöngu siglingar fiskiskipa. Nútíma flutningatækm gerði kleift að flytja minna magn i einu með gámum. Þessi útflutn- ingur dreifðist þá á miklu fleiri aðila. Flestar útgerðir kynntust upp' boðskerfinu við gámaútflutning og sáu að verð sveiflaðist upp og niður eftir gæðum og framboði- Það var mjög skemmtilegt og spennandi að fylgjast með eigin gámum í sölu erlendis auk þess sem það skilaði góðum tekjum. Þá vaknaði auðvitað áhugi hér- lendis. Fyrst menn gátu verið þátt' takendur á fiskmörkuðum erlend' is, töldu ýmsir að einnig væri hæg1 að hafa þetta fyrirkomulag innan- lands. Árið 1984 var kvótakerfið sett á, sem lokaði fyrir aðgang að veiðum nema fyrir þá sem áttu fiskiskip, en ýmsar vinnslustöðvar voru háðar fiskkaupum af óskyldum aðilum. Jafnframt þessu jókst markaðs- I vitund sjávarútvegsmanna. Orkan
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Ægir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ægir
https://timarit.is/publication/584

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.