Tímarit lögfræðinga - 01.11.1985, Blaðsíða 29

við samningsgerðina.12) Reglan felur m.a. í sér, að skýra ber samninga
um framsal á höfundarrétti þröngt.
En hvað gerist í vinnusamböndum, þar sem ekkert ákvæði er í samn-
ingum um það, hvernig fara skuli með höfundarrétt, þótt starfið feli
að mestu leyti eða jafnvel eingöngu í sér sköpun hugverka? Hversu
víðtækt er framsalið þá ?
Um þetta hefur verið nokkuð ritað á Norðurlöndum. Má þar fyrst
nefna Ragnar Knoph sem segir, að höfundarrétturinn færist yfir til
vinnuveitanda að svo miklu leyti sem slíkt sé nauðsynlegt og sann-
gjarnt, til þess að markmiði vinnusamnings sé náð, en heldur ekki
meira.13) Þessi kenning hefur unnið sér sess hjá ýmsum öðrum fræði-
mönnum. Þannig telur A.H. Olsson, að vinnusamningar feli yfirleitt í
sér, að starfsmenn framselji til vinnuveitenda öll fjárhagsleg réttindi
til verka, sem þeir skapa með vinnu sinni. Þetta gildi að minnsta kosti
um það, sem starfsmaðurinn þurfi að vinna (framleiða) til þess að full-
nægja vinnusamningnum. Aðalreglan sé því sú, að vinnuveitandinn
megi í venjulegri starfsemi sinni nýta þau verk, sem tilkomin séu sem
árangur af vinnu starfsmanns til efnda á vinnusamningi. Olsson vill
þó takmarka regluna við fyrirsjáanleg not, þegar verkið var unnið, og
hann tekur skýrt fram, að sæmdarrétturinn haldist hjá höfundi —
starfsmanninum.14) Knoph heldur því fram, að allur réttur, sem ekki
flytjist til vinnuveitanda, verði eftir hjá starfsmanninum, en hann geti
þó ekki alltaf notað rétt sinn vegna ákvæða vinnusamningsins. Þannig
geti starfsmaður t.d. ekki notað rétt sinn í samkeppni við vinnuveit-
andann.15) Willi Weincke vísar í almenna skýringarreglu þess efnis, að
ef ekki sé sérstaklega kveðið á um höfundarrétt í samningi aðila, fái
vinnuveitandi aðeins þann höfundarrétt, sem honum sé nauðsynlegur til
þess að nýta verkið í venjulegri starfsemi sinni. Hann er þó ekki viss
um, að slík almenn regla hjálpi mikið í raunverulegum tilvikum og
ráðleggur því báðum aðilum að semja skýrt um þessi atriði strax í
upphafi.16)
Þessar norrænu fræðikenningar og skýringarreglur gefa út af fyrir
sig ekki fullnægjandi svar við því, hvernig leysa megi úr öllum tilbrigð-
um, sem upp kunna að koma í mismunandi vinnusamböndum. Þær tvær
leiðbeiningarreglur, sem fræðimenn eru sammála um að beita eigi við
12) Weincke, Ophavsret, bls. 106.
13) Knoph, Ándsretten, bls. 84.
14) A. H. Olsson, Copyright, 2. ntg. Uddevalla 1978, bls. 82.
15) Knoph, Ándsretten, bls. 85.
16) Weincke, Ophavsret, bls. 105.
167