Tímarit lögfræðinga - 01.10.1991, Page 25

5.3 Dómarafélag íslands 1957-1964
Á aðalfundi Félags héraðsdómara árið 1957 lagði þáverandi formaður þess,
Jón Steingrímsson, fram tillögu til breytinga á lögum félagsins. Samkvæmt þeim
skyldi heiti þess vera „Dómarafélag íslands“. Þá var gert ráð fyrir að félagar
gætu orðið allir skipaðir héraðsdómarar og hæstaréttardómarar landsins. Til-
laga formanns var samþykkt. Pó að hér hafi verið um að ræða nokkuð róttæka
breytingu á skipulagi félagsins, sem átti eftir hafa mikil áhrif á starfsemi þess,
verður ekki séð af fundargerðum að ágreiningur hafi verið um málið. Sú stefna
sem þarna var tekin var enn frekar áréttuð á aðalfundi 1961 þegar samþykkt var
að rýmka 2. gr. laga félagsins enn frekar. Auk skipaðra héraðsdómara og
hæstaréttardómara, gátu orðið félagar hæstaréttarritari, tollstjórinn í Reykja-
vík, lögreglustjórinn í Reykjavík og saksóknari ríkisins.
Þær breytingar á lögum um aðild að félaginu sem gerðar voru 1957 undirstrika
þá breytingu sem jafnframt varð á starfsemi félagsins á þessum tíma. Þessum
breytingum verður best lýst þannig að félagið breyttist úr því að vera félag sem
starfaði mest að sérstökum hagsmuna- og kjaramálum félagsmanna, en þó
einkum bæjarfógeta og sýslumanna vegna umboðsstarfa þeirra, í félag sem
starfaði að fjölþættari verkefnum sem snertu alla dómara landsins í ríkara mæli.
Sú breyting sem varð á skipan dómsmála í Reykjavík árið 1961 með lögum nr.
98/196129 um dómsmálastörf, lögreglustjórn, gjaldheimtu o.fl. í Reykjavík, hafði
einnig áhrif á starfsemi félagsins. Lögin höfðu þá breytingu í för með sér að
borgardómarar og borgarfógetar urðu 5-7 eftir nánari ákvörðun dómsmálaráð-
herra. Við þetta fjölgaði héraðsdómurum í Reykjavík verulega. Áður hafði
sakadómurum fjölgað. í greinargerð með frumvarpi til laganna kemur fram að
málum hefði fjölgað svo í Reykjavík að dómararnir kæmust ekki lengur yfir að
dæma þau. Þess í stað hefðu fulltrúar þeirra haft dómstörfin með höndum. Þótti
auðsýnt að þeir menn sem færu með og dæmdu mál sjálfstætt ættu að bera fullt
dómaranafn og hafa réttindi og skyldur samkvæmt því.30 í grein sem Benedikt
Sigurjónsson ritaði í Ulfljót fjallar hann um hlutskipti dómarafulltrúa og segir að
aðstaða þeirra sé öll hin lélegasta og að þeir njóti ekki sérréttinda dómara, þótt
þeir hafi í reynd vandasöm dómstörf með höndum. „Er nokkur ástæða til að
telja þetta með hinum mestu göllum á dómsmálakerfi okkar.“31 Við þessa
breytingu fjölgaði héraðsdómurum allmikið. Af þessu leiddi að samsetning
félagsins breyttist mjög. Skipta mátti félagsmönnum í tvo jafnstóra hópa:
29 Með lögum nr. 82/1961 var gerð hliðstæð breyting við embætti sakadómara í Reykjavík.
Samkvæmt þeim lögum var heimilt að sakadómarar yrðu 3 - 5 eftir ákvörðun dómsmálaráðherra.
Þessi lög voru felld inn í lög nr. 98/1961.
30 Alþingistíðindi A, 1961, s. 236.
31 Benedikt Sigurjónsson: „Um starfsréttindi lögfræðinga“, Úlfljótur 1960, s. 127.
183