Dýraverndarinn - 01.09.1945, Page 4

34
DÝRAVERNDARINN
Fornstnsanðirnir í Fossg:erði.
— llöttur Cíftulni —
Veturinn 1919—1!)20 var ég fjármaður í
Fossgerði á Jökuldal lijá Guðmundi óðals-
bónda Snorrasyni, er þar hafði l)úið um tugi
ára, og var þá kominn fast að sjötugu.
Guðmundur hafði þá að mestu horl'ið frá
sauðahaldi, en átti þó enn fáeina sauði, sem
liafðir voru með ánum. Á meðal þeirra voru
Iveir rosknir forustusauðir, grár og gráhött-
öttur að lit. Minnir mig, að þeir væri þá sjö
eða átta vetra og þótlu háðir metfé sakir vits-
muna sinna og dugnaðar. Voru þeir nefndir
Hötlur og Gráni og virtisl mér sein þeir
þekkti nöfn sín, er kallað var til þeirra.
Þenna vetur hlóð niður svo miklum snjó,
að með fádæmum þótti, sást livergi á dökk-
an díl vikum saman og urðu jarðhönn um
allan Jökuldal. En í Eyvindarárgili, stundar-
gang inn frá Fossgerði, mátti kallast mar-
autt og ágæt lieit. Gilið er mjög djúpt, hrattar
hrekkur upp frá því heggja megin og slær
])ví yfir það, hvaðan sem vindur hlæs. Þykir
merkilegt um þetta gil, að þar tekur aldrei
fyrir heit þótt vetraríki sé mikið. Uppi á gil-
hörmunum heggja vegna getur verið frost og
skafrenningur samtímis sem logn og sólhráð
er niður i gilinu, svo að lækjarsýtrur myndast
])ar þegar daginn lengir. Þarna var hjörðin
hendi slíka tillögu og fylgja henni fast eftir.
Sunnudagur dgranna er svo merkilegt mál
að ætla má að eigi skorti það formælendur.
Eftir að þetta var ritað og sett, var mér
henl á, að enska kirkjan muni fvrst hafa
átt frumkvæði að því, að ákveðið var þar í
landi að helga skyldi dýrunum einn inessu-
dag á ári. Tala þá prestar í öllum kirkjum
landsins um dýraverndun, og hverjar skyldur
vér mennirnir liöfum við dýrin. Er þar ekki
leiðum að líkjast fyrir oss íslendinga að fara
að dæmi Englendinga um þessi mál.
því sem í húsi væri. En drjúg-langt þótti að
reka þangað utan frá Fossgerði, tveggja eða
þriggja stunda rekstur livora leið, og fé)r
það eftir veðri og færð. Inn að Eyvindará er
dálítið hliðhallt og farið um götutroðninga
vfir árgilið, rekið síðan upp gilharminn að inn-
anverðu og upp í gilið, þar sem hagarnir eru,
upp undir svo nefndan Húsahvamm*).
Síðari hluta góu þenna vetur voru veður
hæg, en snjór jafnfallinn og Jiaglaust með
öllu, nema i Eyvindarárgili. Rak eg þvi hjörð-
ina daglega þangað, og dugðu þeir mér þá
vel, forustusauðirnir háðir, Hötlur og Gráni.
Fyrstu dagana var þyngsla-færð og féð þreytt,
er koiuið var inn í gilið, svo margt af hjörð-
inni lagðist á meðan liún var að jafna sig
eftir þenna langa rekstur. En eftir því, sem
hrautin tróðst betur, varð reksturinn léttari.
Ekki var um annað að ræða, þar sem rekst-
urinn var svo langur, en að standa vfir lijörð-
inni á meðan henni var haldið til heitar
þarna i gilinu.
Svo var það dag einn nálægt góulokum,
þar sem eg stóð yfir fénu í Eyvindarárgili,
að eg hrökk við af einhverju undarlegu göli,
sem mér fannst eins og kæmi úr klettum
skammt frá mér. Hugði eg i fyrstu, að þar
mundi lágfóta á ferðinni, liafði þrásinnis
heyrt í henni, því að lieima átti liún þar i
gilinu, eða var oft að flækjast þar. En ])ó
fannst. mér þetta Iiljóð allt öðruvísi, eitthvað
svo óhugnanlega ámáttugt, að mér varð hálf
*) í Húsahvainnii stóðu áður beitarliús.frá Bratta-
gerði, bæ, sem stóð niður nndir Jökulsá, næst inn-
an við Fossgerði. Nokkuru innan er Þorskagcrði,
og stóð sá bær gegnt Eiríksstöðuni, sem eru norð-
an megin Jökulsár. Brattagerði og Þorskagerði lögð-
ust í eyði eftir öskufatlið mikla, 1875, og liafa
ekki byggzt síðan. Annars var Þorskagerði sel frá
Skriðuklaustri, en land þetta nefnist ltani, og er
afréttarland úr Fljótsdal.