Dýraverndarinn - 01.12.1953, Blaðsíða 6

62
DÝRAVERNDARINN
köngla klippir hann frá greinunum, hagræðir
könglinum í klóm sér, þrýstir nefinu inn á milli
fræblaðanna og við það að glenna skoltana sund-
ur myndast rými fyrir grófa tungu fuglsins til
þess að losa fræin og færa þau inn í meltingar-
færin. f viðureign við stærri köngla hangir fugl-
inn eins og páfagaukur neðan á greinunum.
Þar sem krossnefur hefur ekki köngla til þess
að opna sér til matar beitir hann hrjúfri tungu
sinni til þess að ná fæðunni, fræjum og jafnvel
lirfum, inn í munn sér.
Af þessu sjáum við, að náttúran hefur tillíkt
nef krossnefsins könglum barrskóganna og þar
eru líka heimkynni hinna þriggja krossnefateg-
unda og undirtegunda þeirra, sem til eru í Ame-
ríku, Asíu og Evrópu.
Venjulega er gnægð fræbærra köngla á borði
hinna norðlægu barrskóga allt árið um kring,
svo að krossnefirnir þurfa ekki að flytja sig land-
svæða á milli vegna fæðuöflunar. Þeir eru sem
sé ekki farfuglar. En við og við hendir það barr-
viðina, að þeir af einhverri ástæðu mynda ekki
fræ og þá sverfur sultur að krossnefunum og þeir
fara á flakk í stór hópum suður á bóginn.
Vegna þessa eiga sér stað ,,krossnefaár“, „kross-
nefagöngur" eða „krossnefainnrásir". Stundum
hafa þessar göngur verið á þriggja ára fresti, en
oft hafa liðið fleiri ár á milli — allt upp í tíu.
Miklar krossnefagöngur áttu sér stað hér í álfu
1909 og 1927, og varð þeirra beggja vart hér á
fslandi. Upp úr slíkum göngum hafa alloft orðið
nokkur brögð að því t. d. á Bretlandseyjum, að
krossnefir hafa orpið þar. En rétt er að geta þess,
að í Skotlandi er til undirtegund af krossnef, sem
verpir þar í landi. —
Innan þessara flækingshópa ber mest á græn-
gulleitum fuglum. Stafar það af því, að ungir
karlfuglar fá ekki hinn rauða búning sinn fyrr
en þeir eru tveggja ára gamlir.
Varptími og útungun.
Eins og ég lét á mér skilja hér að framan, verpa
krossnefir á tímabilinu janúar til marz. Varp-
stöðvar velja þeir sér í útjöðrum skóga og mynda
byggðir, því að fuglarnir eru félagslyndir. Hreiðr-
ið er uppi í tré, úti á sterkri grein eða við stofn.
Eggin eru venjulegast 4. Geymd í traustu hreiðri,
sem gert er af kvenfuglinum úr ullarlögðum og
Smali á Reykjum og
svarta kisa.
--------Og seppi bara brosti og þagði
— brosti — þagði og hvíldi sig.
sinu, en klætt að innan með kanínuhárum, fjöðr-
um og fíngerðum sinustráum. Utungunina annast
kvenfuglinn. Útungunartími er 12—13 dagar,
þrátt fyrir nepju vetrarins. Karlfuglinn aflar egg-
lægjunni fæðu, en báðir foreldrarnir annast fæðu-
öflun fyrir ungana og mata þá þannig, að þau
gubba fæðunni ofan í þá.
Stundum getur annað varp átt sér stað á tíma-
bilinu júní til júlí. Sumar heimildir telja, að sum-
arvarp orsaki offjölgun, sem svo aftur valdi kross-
nefsgöngum.
Að lokum.
Innan fuglaheimsins er krossnefurinn nokkurs
konar „Gyðingurinn gangandi". Þeir lifa erilsömu
hjarðlífi. Heilar hjarðir flækjast um, eftir því
sem eðlishvöt eða nauðsyn býður.
Þeir setjast að, hvar sem þeir kunna að bera
niður að vetri eða sumri, jafnvel víðsfjarri eðli-
legum heimkynnum.
Og minnumst þess að lokum, að við getum
hjálpað til að búa þessum litfögru, háttprúðu
og heilögu fuglum öruggan sama stað hér á landi
með því að stuðla að ræktun barrskóga.
[Koma krossnefanna og dvöl þeirra hér á landi í sumar
er náttúrufræðilegt fyrirbæri, sem fróðlegt er og gagnlegt
að fá nákvæma vitneskju um. Það eru því vinsamleg til-
mæli, að þeir, sem orðið hafa varir við þessa fugla, sendi
Náttúrugripasafninu í Reykjavík upplýsingar um það •—
eða höfundi framanritaðrar greinar, herra íþróttafulltrúa
Þorsteini Einarssyni, Reykjavík.]