Dýraverndarinn - 01.06.1976, Blaðsíða 14

tvær fylkingar, sem att væri sam-
an. Þá yrði gereyðing tæplega um-
flúin.
Enda þótt maðurinn sé óneitan-
lega mikil vitsmunavera, hefur
hann þó unnið mörg óhappaverk
og ollið skaðlegri jafnvægisrösk-
un í náttúrunni. Ein slík eru fólgin
í flutningi ýmissa dýrategunda úr
einu landi í annað. Hafa þær fram-
kvæmdir oft haft hroðalegar af-
leiðingar í för með sér og er ég
þá loks kominn að kjarna þess máls,
sem greinarkorni þessu er ætlað að
fjalla um. Málefni þetta er mjög
yfirgripsmikið og mun ég aðeins
minnast á örfá atriði úr nálægð og
fjarlægð.
Oll þekkjum við þá reginvillu,
sem í því fólst, að flytja minkinn
til íslands. Sérhagsmunir vissra
manna máttu sín þar meira en að-
varanir þeirra, sem betur vissu og
gerðu sér ljóst hverjar afleiðing-
arnar myndu verða. Skinn þessara
dýra hafa jafnan verið mjög verð-
mæt og á það eitt var horft. Pyngja
nokkurra manna skyldi bólgna.
Hinu létu oddamenn þessarar van-
hugsuðu framkvæmdar sig gleyma,
að dýr þetta er eitt hið grimmasta
af marðarætt og sannkallaður ógn-
valdur í varplöndum inn til dala og
út við sæ. Enda eru þeir fuglar ó-
taldir, sem hafa mátt gjalda fyrir
þessa glópsku með lífi sínu.
Onnur mistök og enn alvarlegri
voru framkvæmd á árunum 1930-
40. Þá voru fluttar hingað til lands
nokkrar kindur af erlendu fjárkyni.
Skyldi þetta verða bændum almennt
mikill búknykkur. Reyndin varð þó
allt önnur, því að með þessum
kindum bárust hingað þær ill-
ræmdu fjárpestir, sem seint munu
gleymast og sem ollu bændum ó-
bætanlegu tjóni.
Þegar sauðfjársjúkdómar þessir
herjuðu í sunnlenskum héruðum,
átti ég, sem línur þessar set á blað,
heima í einu þeirra og annaðist að
sjálfsögðu skyldustörf þau, sem eign
húsdýra hefur í för með sér. Eg get
því um þetta rætt af nokkurri
reynslu. Ástandið var í sannleika
ömurlegt. Svo að segja daglega var
einnver ærin dauðadæmd í fjárhús-
unum og eigi ósjaldan var ég til
þess neyddur að hafa byssu með-
ferðis á leið minni í þau, til þess
að stytta vesalings dýrunum kval-
irnar. Þetta voru þung spor, því að
ég hef aldrei verið byssuglaður, i
þess orðs eiginlegu merkingu, og
mér hefur gengið erfiðlega að skilja
hugsunarhátt þeirra manna, sem
hafa yndi af að drepa. Slíkt geri
ég aðeins af illri nauðsyn.
Þess gerist eigi þörf, að rekja
harmsögu þessa frekar hér, því að
hún er flestum kunn frá upphafi til
enda.
„Láttu þér annars víti að varn-
aði verða," segir gamalt orðtak,
sem ávallt er í fullu gildi. Þetta
hefðu hérlendir hvatamenn dýra-
innflutnings gjarnan mátt hugleiða
áður en framkvæmdir í þeim efn-
um hófust, því að nóg var til af
dapurlegum dæmum erlendis frá,
svipaðs eðlis. Skal nú minnst á örfá
þeirra.
Á eyjunni Jamaica í Vesturindí-
um voru rottur hreinasta landplága
á síðari hluta 19. aldar, en þangað
höfðu þær borist með skipum frá
Rottan.
Evrópu. Lífsskilyrði þarna voru
rottunum afar hentug og fjölgaði
þeim því mjög ört. Eiturslönguteg-
und ein var þá algeng þarna, sem
og á nálægum eyjum. Reyndust
slöngur þessar rottunum skæður ó-
vinur og héldu fjölgun þeirra nokk-
uð í skefjum. En slöngurnar voru
mönnum einnig hættulegar og því
var að því unnið, að útrýma þeim.
Þetta hafði þær afleiðingar, að rott-
unum fjölgaði um allan helming.
Var það ráð tekið (árið 1872) að
flytja til Jamaica lítið rándýr, sem
„mongús" kallast, og var því ætlað
það hlutverk, að fækka rottunum.
Hugmyndin virtist góð og allt gekk
vel í fyrstu. Mongúsunum fjölgaði
gífurlega og gæddu þeir sér óspart
á rottunum, eins og vonir manna
höfðu staðið til. Og jafnhliða fjölg-
un mongúsanna fækkaði rottunum
stöðugt, svo að innan tiltölulega
skamms tíma voru þær úr sögunni
sem verulegur tjónvaldur. En þeg-
ar rotturnar fullnægðu ekki lengur
matgræðgi mongúsanna, voru ým-
is önnur smádýr nærtæk og engu
síður gómsæt. Mongúsarnir höfðu
því gnægð matar og voru á engu
flæðiskeri staddir.
Að því kom, að mongúsarnir
urðu miklu meiri plága en rott-
urnar höfðu nokkru sinni verið, en
hin herfilegu mistök manna í þess-
um efnum urðu þá eigi bætt og
komu sjálfum þeim í koll.
En eigi létu menn sér nægja, að
flytja mongúsa inn til Jamaicu, því
að þeir voru einnig fluttir til Ha-
waii-eyja og er það tvímælalaust
ein heimskulegasta hugmynd, sem
til hefur orðið í nokkrum manns-
heila og í framkvæmd verið hrund-
ið. Tjón það, sem dýr þessi ollu í
þessum frá náttúrunnar hendi sann-
kölluðu paradísar-eyjum, er og
verður um alla framtíð óbætanlegt.
14
DÝRAVERNDARINN