Alþýðumaðurinn - 29.07.1965, Síða 4

4
RITNEFND: STEINDÓR STEINDÓRSSON (ÁB.), ALBERT SÖLVA-
SON, HREINN PÁLSSON OG GUÐMUNDUR HÁKONARSON —
ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKSFÉL. AKUREYRAR — AFGREIÐSLA
OG AUGLÝSINGAR: STRANDGÖTU 9, II. HÆÐ, SÍMI U399
PRENTUN: PRENTSMIÐJA BJÖRNS JÓNSSONAR H.F. AKUREYRI
Framtak
Nú um sinn er tími sumarleyfa fyrir margan kaupstaðar-
Lúann og menn leggja víða leiðir undir bifreiðir um sveitir
og bæi lands síns, sumir til þess að njóta útiloftsins fyrst
og fremst og sólskinsins, þegar það gefst, sumir til að
skoða náttúruna og sumii" athafnalífið í hinum ólíku lands-
hlutum, og sumir til að njóta alls þessa eða einhvers ann-
ars, allt eftir upplagi sínu og gerð.
En menn ferðast með lokuð augu, ef þeim verður ekki
fljótt Ijós sú staðreynd, að hyggðarlög, kauptún og kaup-
staðir eru mjög misjafnlega á vegi stödd um vöxt og viðgang,
og þótt allir vili, að lega þeirra og aðstaða ýmis ráði þar
verulegu um, verður flestum ljóst, að annað ræður ekki síð-
ur úrslitum, en það er framtak og dugnaður íbúanna eða
segjum heldur einhverra íhúanna, því að hinir framtaks-
sömu og duglegu, þótt í minnihluta séu í fyrstu, taka hina
með'fram á veginn, þeir vekja upp í þeim metnað, sem hef-
uj sofið, framtak, sem hefur hvílzt, dugnað, sem hefur
hlundað. Forystan ræður úrslitum. Þetta sést í sveitunum.
Það er sjaldgæft að sjá í heilli sveit aðeins eitt myndarbýli
innan um mörg í niðurníðslu eða framtaksleysi. Myndar-
Ijýlið hefur hrifið mörg með sér upp úr deyfðinni. Það er
keppni um að duga. Þetta sést í kauptúni. Framtak, þótt
ekki sé nema eins eða fárra manna þar, leynir sér ekki,
slagæð lífsins ólgar. Þetta leynir sér ekki í kaupstöðunum.
Vanti framtaksmennina, þá er eins og allt sofi, jafnvel þótt
alll annað virðist fyrir hendi lil vaxtar og viðgangs.
Og ferðalangurinn fer að spyrjast fyrir um forystumenn
í sveitar- eða hæjarmálum, sé hann forvitinn um félags- og
atvinnumál. Hann spyrzt fyrir um kaupfélög og verkalýðs-
félög á staðnum, forystumenn í einkarekstri og félagsrekstri,
og alltaf skal það sýna sig, að þar sem vöxtur og viðgang-
ur er, þar eru vaskir forystumenn að verki, framtaksmenn,
dugnaðarmenn, hagsýnir menn og þrautseigir. Menn, sem
ekki gefast upp, þótt dragi fyrir sól um sinn, og hafa hug-
vitssemi til að reyna nýjar leiðir, ef gamlar lokast. >
Gamalt máltæki'segir, að ekki þurfi nema einn gikk í
Iiverja veiðistöð. Mörgum verður starsýnt á þessi sannindi.
Hitt athuga margir minna, sem eru jafngóð sannindi á hinn
\eginn, að oft þarf ekki nema einn framtaksmann í eitt
byggðarlag, eitt kauptún, jafnvel lieilan hæ, til að gerbreyta
þar öllu lil nýs framfaralífs, eða tiltölulega fáa menn með
þroskaðan félagsanda til að lyfta stöðunum upp til vaxtar
og viðgangs, þar sem ríkt hefur deyfð og vonleysi um sinn.
Það getur varla leynzt fyrir ferðalöngunum, sem vér
minntumst á í upphafi, að því hetur eigum vér á mörgum
stöðum vaska forystumenn og vaskar forystusveitir í at-
vinnu- og athafnamálum, félags- og framfaramálum, og
þj'átt fyrir allt jamlið og fuðrið í ræðu og riti um menn-
ingarleysi, gjálífi og jafnvel svall þjóðarinnar, þá kemur
Beuedikt Gi*öudal:
Samanburóur d I9SS 091 H\
Vinnudeilunum 1965 er í meg
inatriðum lokið, enda þótt ósam-
ið sé á nokkrum stöðum. For-
ystumenn verkalýðshreyfingar-
innar eru ánægðir og telja sig
hafa náð mikilsverðum árangri,
en v.innuveitendur eru ekki eins
lirifnir.
Fróðlegt er að bera saman
vinnudeilurnar nú og deilurnar
fyrir réttum áratug, vorið 1955.
Þá fengu verkalýðsfélögin kjara
bætur, sem eru að ýmsu leyti
líkar þeim, sem nú unnust, og
töldu mikinn sigur. Þá leysti hug
mynd Emils Jónssonar um at-
vinnuleysistryggingarnar deil-
una á sama hátt og hugmyndir
Eggerts G. Þorsteinssonar um
opinberar íhúðabyggingar fyrir
láglaunafólk greiddu nú úr mái-
um.
Að einu leyti er þó mikill
munur á deilunum 1955 og
1965. Fyrir tíu árum varð verka-
lýðshreyfingin að heyja sex
vikna verkfall með þátttöku 7500
launþega í 15 félögum. Það var
mikil fórn, en svo hörð var bar-
áttan. Ríkisstjórn framsóknar og
sjálfstæðismanna var ýmist af-
skiptalaus eða gerðist „bakhjarl
höfðingjanna,“ eins og orðað
var í þá tíð. Verkalýðshreyfing-
in var sannfærð um, að nú ætti
að brjóta á bak aftur samtaka-
mátt hennar í eitt skipti fyrir
öll.
Nú á því lierrans ári 1965
hefur verkalýðshreyfingin náð
sama árangri án sex v.ikna verk-
falls, og stafar munurinn íyrst
og fremst af því, að nú er önnur
ríkisstjórn með önnur viðhorf til
kj arabaráttunnar.
A.rið 1955 komu ráðherrar lít-
ið við lausn verkfallsins, en töl-
uðu um nauðsyn á breytlri vinnu
löggjöf til að losna við slík á-
tök. Nú höfðu Bjarni Benedikts-
son og Gylfi Þ. Gíslason raun-
verulega forystu um sáttastarfið
og huðu fram aðstoð ríkisvalds-
.ins til að leysa málin á þann
hátt, að verkalýðurinn mætfi vel
við una. Þess vegna þurfti nú
ekki sex vikna verkfall til að
knýja fram þann árangur, sem
náðist, þótt nokkur skæruhern-
aður reyndist nauðsynlegur til
að fá vinnuveitendur til að stíga
síðasta skrefið til samkomulags.
Kjaramálin 1965 voru mikið
rædd .innan Alþýðuflokksins þeg
ar síðastliðinn vetur. í lok fe-
brúar var sjálfstæðismönnum
innan ríkisstjórnarinnar skýrt
frá viðhorfi Alþýðuflokksins til
þeirra mála, en óskir flokksins
voru þá í aðalatriðum þessar:
Ríkisstjórnin átti að hvetja
samtök launþega og atvinnurek-
enda t.il að hefja hið fyrsta um-
ræður um nýja kjarasanminga,
er tækju við af júnísamkomulag-
inu. Jafnframt skyldi ríkisstjórn
in heita meðalgöngu sinni með
því skilyrði, að um raunverulega
heildarsamninga yrði að ræða.
Áttu félög innan ASÍ að kjósa
sanminganefnd með fullu um-
boð.i og atvinnurekendur að
kjósa sams konar nefnd.
Alþýðuflokkurinn lagði á-
herzlu á, að með kjarasamning-
um á þessu sumri yrði launþeg-
um tryggð hófleg, bein kaup-
hækkun í samræmi við vaxandi
þjóðartekjur. Næðust samning-
ar um vinnufrið í tvö ár, yrði
kauphækkun í áföngum. Þá
skyldi koma stytting vinnutím-
ans, sem einnig mætti gera í
áföngum, til dæmis 2-4 árum.
Enn var gert ráð fyrir lengingu
orlofs um einn dag á ári, unz
allir launþegar hefðu 24 virka
daga sumarleyfi.
Þá gerði Alþýðuflokkurinn
ráð fyrir ýmsum öðrum ráð-
stöfunum, sem gætu komið
verkalýðnum að óbeinu gagni.
Þar var fyrst löggjöf um viiinu-
vernd, þar á meðal fýr.ir börn
og unglinga, svo og löggjöf um
aukið öryggi við viniiu. Þar var
hagstofnun launþega. Þar var
Sveinbjörn Jónsson. fram-
kvæmdastjóri Ofnasmiðjunnar
h.f. í Reykjavík hefur látið gera
minnlsmerki úr ryðfríu stáli til
minningar um skipasmíðastöð
að Karlsá á Upsaströnd og aðal-
skipasmið stöðvarinnar, Eyvind
Jónsson, duggusmið. Merkið á
að afhjúpa 1. ágúst n.k. kl. 3 e. h.
og verður um leið afhent hrepps-
nefnd Dalvíkurhrepps til eignar
og varðveizlu. í tilefni þessa at-
burðar verður efnt til farar héð-
an frá Akureyri li.inn 1. ágúst.
aðstoð við verkalýðsfélögin á
sviði vinnuhagræðingar. Þar
voru skipulegar orlofsferðir, og
loks skyldi athuga möguleika á
fræðslustofnun launþega.
Auk þessara atriða, sem bein-
línis snertu kjarasanm.ingana,
ræddi Alþýðuflokkurinn um ráð-
stafanir í húsnæðismálum og
voru á kreiki róttækar hugmynd
ir á því sviði, og fastari áætlun-
arbúskap til að koma betri skip-
an á alla fjárfestingu.
Ekki kom til neinna árekstra
v.ið ráðherra Sjálfstæðisflokks-
ins um þau viðhorf Alþýðuflokks
ins, sem hér hefur verið lýst,
enda hafa þau mótað afskipli
ríkisstjórnarinnar af málinu og
þá samninga, sem gerðir hafa
verið. Af þessu verður ljóst, að
nienn höfðu innan ríkisstjórnar-
innar gert sér ljóst þegar í byrj-
un ársins, hvernig heildarmynd
kjaramála þyrfti að verða á
þessu sumri. Falla þessar hug-
myndir að mestu samán við það,
sem komið hefur á daginn, nema
livað ekki tókst að gera heildar-
samninga til tveggja ára, eins
og Alþýðuflokkurinn helzl vildi.
Þessi er þá lærdómur saman-
burðarins í stutlu máli:
— Ástand efnahagsmála var
að ýmsu leyti líkt 1955 og 1965.
— Árið 1955 var framsókn í
stjórn, og þá var lagt til orrustu
við verkalýðinn, sem háði sex
vikna verkfall 7500 launþega.
— Árið 1965 var viðhorf rík-
isstjórnarinnar allt annað. Hún
lók sjálf að sér sáttastarfið og
lofaði víðtækum ráðslöfunum til
að greiða fyrir sanmingum. Slór
verkfalli var forðað.
Lagt verður af stað frá afgreiðslu
Norðurleiða kl. 1 eftir liádegi,
og verður ekið í stórri hópferða-
bifreiða til Svarfaðardals, ekið
verður inn að austan og niður að
vestan, og staðnæmst við merkið
að Karlsá kl. 3.
Að lokinni athöfninni er boð-
ið til kafíidrykkju á Dalvík kl.
4, en þar flytur Snorri Sigfús-
son, fyrrum námsstjóri, stutt er-
indi um skipasmiðinn Eyvind
Jónsson. Um kl. 6 verður svo
lagt á stað til Akureyrar.
Sveinbjörn Jónsson framkv.-
stj'óri er þjóðkunnur athafna- og
hugv.itsmaður. Hann er svarf-
dælskrar ættar, fæddur að Hlíð
í Skíðadal. Sýnir hann virðing-
arverða ræktarsemi, enn á ný,
með þessu framtaki til æsku-
stöðva sinna.
ferðalangurinn úr sumarleyfinu lieim með þá bjargföstu
skoðun, að fram horfi enn og það miði hara vel á þeim
vegi, og enn sé það mikið og dásamlegt ævintýri að vera
íslendingur, þakkað veri framtaksmönnum.
Minnismerki á Karlsá á llpsaströnd