Alþýðumaðurinn - 20.12.1965, Blaðsíða 15

Sneis voru nærri túni og grasgefnar í flestum
árum, en nokkuð blautar. Túnið gaf af sér
um 150 hestburði af töðu og nægði það meira
en handa kúnum, sem oftast voru aðeins tvær.
Til viðbótar heyjaði hann jafnan túnkraga á
Tungubakka, en það er eyðibýli gegnt Sneis,
vestan Laxár, og liggur undir Geitaskarð í
Langadal. Tungubakkatún er allt einn kargi,
en spratt löngum vel. Stórþýfi kallaði Sveinn
„kamra“. Hann sagðist vera að „kroppa í kömr-
unum“, þegar hann var að slá Tungubakka-
tún.
Heyverkunaraðferðir þeirra Sneisar-hjóna
voru um margt frábrugðnari annarra venjum.
Þau voru heldur úthaldslítil við snúning á
heyi, og fönguðu sjaldan eða görðuðu, sem þó
var alsiða, þegar hey var hálfþurrt að-kvöldi
og veðurútlit ekki sem bezt. Oft tóku þau líka
saman í rigningu, lengi eftir að aðrir hættu.
Sagði þá Sveinn, að heyið væri ónýtt hvort
eð væri, „en hrossaskömmunum þætti kann-
ski betra að brjóta það upp í vetur, heldur en
ganga á . mykjuhaugana.“ í svarinu var
broddur, sem ætlað var að hitta vissan granna
hans.
Annað veifið var Sveinn mjög þurrkvand-
ur og gekk þá gjarna frá flötu, þegar aðrir
sættu. Honum fjdgdi oft svokallað „trassalán“
eða slembilukka í heyskapnum og mörgu öðru,
sem að búskap laut.
Hann átti oftast bæði góð og mikil hey að
hausti og varð aldrei á nástrái um vor. Fyrir
kom þó, að hiti hljóp í fúlgur hans og einu
sinni varð hann fyrir miklu tjóni af þeim völd-
um. Um það tilfelli kvað hann:
Sveinn á Sneis fékk skaðaskell,
skarpt þó þeysi fáknum ljóða:
Aflinn heys í ösku féll.
Auðnuleysis hendir sóða!
Sveinn var þess konar fjármaður, að hann
þurfti mikil hey fyrir skepnur sínar, og meiri
en flestir sveitungar hans. Hann stólaði aldrei
mikið á vetrarbeit og renndi fé sínu ekki út,
þótt nágrannar hans þættust sjá beitargeira
upp úr fannbreiðunni. Fé hans gekk alltaf vel
fram á vorin, — og þannig skaut hann sér
undan að greiða þann tollinn, sem ýmsum
grönnum hans varð um megn að svara út, t. d.
vorið 1927, en þá urðu margir bændur í Húna-
þingi og vítt um Norðurland fyrir miklum
skakkaföllum á fjárstofni sínum, sem orsak-
aðist mest af heyleysi eða ónýtum heyjum eft-
ir óþurrkasumar. Hann þóttist því geta frekt
úr flokki svarað og kvað:
Höggvið var í höppin skarð,
háðung varir lengi, —
höfðu bara í búsins arð
bryddingar og þvengi.
(Þ. e. bjóra af hordauðu fé.)
Og um nágranna sinn orti hann þessa stöku
sama vorið:
Sitt að kynna kostaspil,
kempan sinnisharða, —
burðastinnur bjó sér til:
beina-minnisvarða.
Þau árin, sem Sveinn sat Sneis, hafði hann
venjulega 60 til 70 kindur á fóðrum. Hann
átti vænt fé (stórt) og afburðagott. Allt hvítt.
Aldrei voru nema fáar ær hans tvílembdar og
lambadauði sjaldgæfur, nema ef tófan komst
í spilið. Einu sinni henti þó sérstakt óhapp.
Margar ærnar fæddu hina herfilegustu van-
skapninga, sem ekki gátu lifað nema stutta
stund og þá við harmkvæli. Sum lömbin voru
með ranseiði, þannig að neðri skoltur var
miklu styttri en sá efri, eða þá öfugt, önnur
höfðu nær því fuglshaus og á enn önnur vant-
aði limi og jafnvel þurftargöt. Orsakir til alls
þessa voru óljósar, enda slík fyrirbæri mjög
Sveinn Hannesson írá Elivogum.
sjaldgæf fram til dala. Helzt var öðru tveggja
kennt um: Hefnd álfkonu, sem átti álagablett
í Sneisartúni og þótti jafnan óvönd að vopn-
um, ef gengið var nærri honum við slátt, eða
þá grútargjöf með heyi um fengitímann. Hvor
tve§gja skýringin þótti líkleg og verður þar
við að sitja úr þessu.
Lengi átti Sveinn eina uppáhalds rollu, sem
Hvítla hét. Hún hafði verið heimagangur
lambið og naut alla tíð þeirrar sérstöðu, að
mega ganga heima við bæ og í túni. Hvítla
var stór bryðja, drifhvít á lagð, og hin happa-
sælasta skepna. Hann lét hana ævinlega hafa
tíma fyrr en aðrar ær og alltaf var Hvítla tví-
lembd. A haustin voru dilkar hennar vænir
sem gemlingar, enda mun oft hafa slæðst til
þeirra biti úr búri eða dreytill' úr mjólkurfötu.
Stóðbóndi varð Sveinn aldrei og alltaf
hrossafár — og hrossasár með afbrigðum.
Hann átti lengst af tvo brúkunarklára og eina
hryssu, sem var annað slagið með folaldi. Með-
an hann var enn ungur heima í Skagafirði,
átti hann lengi leirljósan gæðing og stólpa-
grip, sem hann kallaði Lýsing. Um lýsing orti
hann hlýleg og þróttmikil eftirmæli og er auð-
fundið af þeim að klárinn hefur verið honum
kær, enda fyrsti hesturinn, sem hann eignað-
ist. Þar eru þessar vísur meðal annars:
Gæddur auði orkunnar,
engin nauð sem kunni að skelfa,
oft mig dauðadrukkinn bar
djúp hvar sauð og freyddi elfa.
Fram sig méla-marinn dreif,
mér frá heli kunni að bjarga,
eins og seldur sundið þreif,
sótti vel í straumsins karga.
Hann reyndi líka lengi að halda Lýsings-
nafninu við á reiðhestum sínum, en aldrei
urðu aðrir Lýsingar hans neinir afburða grip-
ir. Ofmælt væri að segja Svein hafa verið
hestamann. Hann bar sig heldur illa á hest-
baki, að mér fannst, og lét klárinn mestu ráða
um ferð og gang. Hesta vildi hann aldrei nota
til hinna minni snúninga, gekk heldur bæjar-
leið. eða „lappaði“, eins og hann sagði. Hann
var líka óragur við að leggja nokkrar byrðar
á bak sér og flutti ýmislegt það heim úr kaup-
stað á sjálfum sér, seni aðrir notuðu hesta til.
Til þessa höfðar vísan hans alkunna:
Yfir hliðarhalla og snjá
hægt vill miða sveittum.
Heim eg viða öllu á
axlarliðum þreyttum.
Hann hafði lengi aðalverzlun sína á Sauð-
árkrók, hjá Kristjáni Gíslasyni, sem þar var
kunnur kaupmaður um hálfrar aldar skeið.
Til Sauðárkróks var þá mun lengri leið, en til
Blönduóss, sem að sjálfsögðu var verzlunar-
staður Laxdælingá að öðru jöfnu. Oft þurfti
Sveinn „á Krókinn“ fyrir jólin — og oftar þó.
Einu sinni var það, þegar hann var í slíkri
kaupstaðarferð, að hann var hætt kominn á
harðfenni á fjöllum uppi. Hann átti þá staf,
„spásserstokk“, sem hann nefndi Barna-Steina
eftir fyrri eiganda stafsins. A stund hættunn-
ar varð honum þessi vísa laus:
Fram skal troða og herða hug,
hér er voði búinn Sveini,
hér er hroða hengiflug,
hér ei stoðar Barna-Steini.
Eins og áður er vikið að, var Sveinn aldrei
mikill framkvæmda- eða framfaramaður.
Hann gerði mjög litlar umbætur á þeim jörð-
um, sem hann sat og sléttaði enga þúfu í túni,
þótt víða væri þess engin vanþörf. Hann naut
þess, að gera grín að þeim, sem stóðu í stór-
ræðum, hvort heldur var til jarðabóta eða
annars. Honum var ósýnt um nýbyggingar og
viðgerðir á eldri kofum. Fljótlega eftir að
hann kom að Sneis, fóru fjárhúsin þar að segja
af sér sakir fúa í viðum. Sveinn reyndi auð-
vitað að berja í brestina og tefja fyrir algeru
hruni, svo lengi sem unnt var. Það var eitt-
hvert sumar, að stórt gat datt á þekjuna. Und-
ir haustið fóru þau hjónin til og vildu tyrfa
yfir missmíðin, kræktu upp árefti á nýjan leik
og báru torf á.
A meðan þau störfuðu að viðreisninni, bar
gest að garði. Þegar hann var kominn fast að
fjárhúsveggnum, búinn að kalla til þeirra
kveðju sína, en ætlaði að árétta hana með
handabandi, voru hjónin allt í einu horfin nið-
ur um þekjuna, eins og jörðin hefði gleypt
þau. Nýsmíðið hafði hrapað undan þeim og
þau stóðu á torfinu niður í kró. Hvorugt sak-
aði þó við fallið. En Sveinn vildi ekki hætta
á frekari tilraunir og stórslys, sem af gætu
hlotizt. Hann reið sem hvatast niður í Langa-
dal, á fund Ara H. Erlendssonar bygginga-
meistara og bónda á Móbergi og bað hann
ásjár og liðveizlu ef hann mætti veita. Ari
hljóp vel undir bagga. Um haustið voru allir
viðir fjárhúsanna endurnýjaðir og reisti Ari
þau að nýju. Vel var frá öllu gengið og Sveinn
í sjöunda himni. Eftir þetta atvik lagði hann
sérstaka ást á Ara, orti m. a. um hann eftir-
mæli, bæði fögur og einlæg. (Sjá Nýjar and-
Stæður.) (Framhald á bls. 16.)