Alþýðumaðurinn - 20.12.1976, Page 8

Þótt blási
kaldar kyljur
Það hefur mjög verið gagnrýnt nú á síðari árum, hve
mikið umstang og erill hafa sett svip sinn á jólaundir-
búning hjá oss íslendingum. Hafa sumir við orð, að
þjóðin sé orðin úrvinda af þreytu, þegar sjálf jólin halda
að iokum innreið sína. Þetta má til sanns vegar færa.
En þarna koma og fleiri atriði til en jólin ein, þótt mikið
umstang sé við þau. Áramótin eru að fornu og nýju tími
uPPgjörs við liðna tíð. Með síauknum viðskiptum og at-
höfnum manna á öllum sviðum fylgir að sjálfsögðu mikil
vinna við áramótauppgjör. Bankafólk og þeir fjölmörgu,
sem alls kyns viðskipti stunda, leggja því nótt við dag
um áramótin. Oft hvarflar það að manni, hvort ekki sé
hægt að dreifa þeim önnum sem áramótum fylgja á lengri
tíma. Það væri áreiðanlega öllum hollara ef hægt væri.
I nýútkomnu riti Almenna bókafélagsins um Evrópu
kemur meðal annars fram að vér íslendingar höfum
flestum þjóðum fleiri frí- og hátíðadaga. Þykir ýmsum
þetta miður. En menn mættu gjarnan hugsa til þess,
að frá fornu fari hafa atvinnuhættir þessarar þjóðar
mótast af tvennu — tíðarfari og veiðimennsku. Þjóð,
sem frá öndverðu hefur búið við rysjótt veðurfar í harð-
býlu landi án nokkurs trausts í jarðefnum eða arðsamri
verzlun hlýtur að verða lík og náttúra Iandsins — fagur-
fjöllit — brotasilfur. I eðli hennar kennir jafnt ljóss og
skugga sem margra litbrigða. Hún verður eins og sagt
er um veðrið á íslandi, að það sé ekkert veður heldur
aðeins sýnishorn af veðri — marglynd og torráðin. Þjóð,
sem almennt Ieggur á sig margfalda vinnu á við aðrar
þjóðir, hlýtur að þurfa hvíld. En — í stað jafnrar og
stöðugrar vinnu hefur hún orðið að vinna í skorpum
og hún hvíldist líka í skorpum. Einmitt á þeim tíma, þegar
dagur er skemmstur og skammdegisskuggarnir dekkstir
koma jólin með friði og fögnuði til myrkurhrjáðra manna.
Þess vegna — þó ekki væri af öðrum ástæðum — ættu
jólin að verða oss kærkomin — lík frá streitulífi og storm-
stormum langra daga.
Á því ári, sem nú er á förum, hefur gustað mjög í
þjóðlífi voru. Kaldar kyljur hafa blásið í stjórnmálunum.
Dómsmálin — sá þáttur stjórnsýslu vorrar, sem vér allir
höfum talið traustastan — er að rakna sundur í blá-
þræði. Þetta sterkasta haldreipi vort brestur nú hátt við.
Lengi hefur það verið mörgum ljóst, að ekki væri allt
með felldu, þegar misferli — stórt sem smátt hefur árum
og áratugum saman viðgengst refsingalaust. Þar nægir
að vísa til stórfelldra skattsvika stórs hluta þjóðarinnar,
fjársvikamála, sem árum saman velkjast um í gruggugu
vatni íslenzkrar réttargæzlu. Það verður hið sögulega
hiutverk æskufólks á íslandi að flétta á nýjan leik saman
þann meginþátt íslenzkrar stjórnsýslu — íslenzks lýð-
ræðis — íslenzks manndóms — sem traust og ábyggi-
leg réttargæzla verður að vera. Annars er úti um allt.
Svo mildu máli skiptir áreiðanleiki dómskerfisins litla
þjóð, sem alla tíð hefur orðið að treysta lögunum vegna
smæðar sinnar, að þar er um að ræða sjálfa undirstöð-
una að frjálsri og stoltri tilveru hennar. Siðleysi kunn-
ingsskapar og flokkabönd mega ekki reyra sjálft sjálf-
stæði þessarar þjóðar í hengingaról þeirrar takmarka-
lausu spillingar, sem hvarvetna virðist setja sitt myrka
mark á þjóðlíf vort. Unga Island verður nú að taka
höndum saman og reka þegar á næsta ári af sér þau hesli-
bönd flokksþjónkunnar og kunningsskapar, sem ógnar
nú sjálfstæði landsins og siðferði þjóðarinnar. Enga ósk
á ég nú betri þjóðinni til handa, en að næsta ár boði
ragnarök óþjóðhollra spillingarafla fésýslu og forréttinda,
sem skriðið hafa inn í helgustu vé þjóðarinnar og eitra
þaðan þjóðlífið.
I von um betri tíð og bætt mannlíf óska ég öllum les-
endum Álþýðumannsins gleðilegra jóla og farsællar bar-
áttu á nýju ári. Bárður Halldórsson.
Steindór Steindórsson frá Hlöðum:
Skall hurð nærri h;
í öllu góðviðrinu í haust og
vetur hafa oft hvarflað í hug
mér minningar um veturna
milli 1910 og 1920, sem flestir
voru harðir og sumir með fá-
dæmum. Og einkum hefir
einn atburður orðið mér
minnisstæðari öðrum, og læt
ég hans hér getið, þótt ekki sé
mikið til frásagna. Ég átti þá,
eins og raunar öll mín upp-
vaxtarár, heima á Hlöðum í
Hörgárdal.
Það var snemma á jólaföst-
unni 1914. Hríðarveður höfðu
gengið lengi, aldrei veruleg
illviðri, en alltaf bætti snjó á
snjó, og ófærð var með fá-
dæmum, því að aldrei hafði
snjóinn barið saman. Ekki var
þó orðið jarðlaust, og fæsta
daga svo vont veður, að ekki
væri beitt fé, en standa þurfti
yfir því. Stefán bóndi lagði
kapp á að nota beit eins lengi
og auðið var. Bæði var það til
að spara hey, og svo hafði
gömul búskaparreynsla sýnt
honum, að féð var því heil-
brigðara, sem útivist þess var
meiri. Einnig var það reynsla,
að eftir að tekið var að gefa
inni á annað borð var oft
erfitt að halda fé til beitar,
þótt tíð batnaði. Við vorum
tveir strákar, sem hirtum ærn
ar þenna vetur, og vitanlega
urðum við einnig að standa
yfir þeim, þegar þess þurfti.
Fjárhúsin voru sum syðst á
túninu en önnur norðarlega.
Syðri húsin hirti piltur, sem
Axel hét og var hann þá 17
ára, og hafði um 120 ær, en
ég, þá 12 ára, hirti nyrðri hús
in, sem í voru um 70 ær.
Venjulega vaír all langt á
milli okkar í yfirstöðunni.
Um morguninn, er saga
þessi gerðist, var hríðarlaust,
en útlit mjög ljótt. Svört hríð
arkólga stóð langt inn eftir
firði, og þungt sjávarhljóð var
að heyra, sem ekki var venja
nema í og undan norðanill-
viðrum. Logn var en allmikið
frost. Snjó hafði bætt á um
nóttina, svo að enn hafði
sneyðst um beitina. Ég var
venju fremur tregur til að
reka ærnar á beit, var það þó
vissulega meira leti en for-
sjálni. En ekki var um annað
að tala, en látið yrði út að
venju. Við fórum af stað um
morguninn áður en fullbjart
var, og áttum að standa hjá
fram undir myrkur, ef ekk-
ert gerðist. Axel rak sinn hóp
suður og upp á svonefndan
Lágháls, en ég fór beint aust-
ur frá bænum að kalla, og
hélt ánum til beitar um mýra
höll og holt austur hjá svo-
kölluðum Hvasshól. Á þessum
slóðum höfðum við verið und
anfarna daga, svo að komnar
voru nokkrar slóðir, enda þótt
stöðugt fennti í, var harðspori
undir. Um leið og ég fór hafði
Stefán einhver orð um að ég
skyldi fylgjast vel með veðri,
og koma heim þegar í stað ef
versnaði. Ég svaraði því fáu,
því að svo var mér þvert um
geð að fara, að ég hét því með
sjálfum mér, að heim færi ég
ekki fyrr en í fulla hnefana.
Mér gekk sæmilega að
koma ánum til beitar, þótt
færðin væri þung, en þær
voru vanar leiðinni og rötuðu.
Tóku þær strax til við krafst-
urinn og komið var í beitiland
ið, en lítið dreifðu þær sér,
enda ekki um mikið landrými
að ræða, þar sem næðist til
jarðar. Ég var á vakki heim-
an við þær og fylgdist með
öllu atferli þeirra. Ég var dúð
aður í þykkum vetrarfötum,
svo að ekki þurfti að óttast
kulda. Heldur syrti í lofti, þeg
ar fullbjart var orðið, og
stöðugt þyngdist sjávarhljóð-
ið. Ég fylgdist með, hvernig
hríðarkólgan teygði sig lengra
inn eftir firðinum, en ráðinn
var ég í því, að fara ekki heim
fyr en hríðin brysti á, sem ég
var sannfærður um að yrði
heldur fyrr en seinna. En fyr
en varði var hríðarbakkinn,
kolsvar'tur og ógnandi kominn
inn fyrir Hjalteyri, og smá-
vindgusur fóru á undan hon-
um og snjókorn sleit úr lofti
við og við.
Ekki man ég hve langur
tími leið, en löngu fyr en mig
varði, sá ég hvar Stefán bóndi
kom heiman að og stefndi til
mín. Þegar hann var kominn
í kallfæri, kallaði hann til mín
að koma á móti sér. Þegar við
mættumst fann ég að honum
var órótt, og lét hann sér þó
aldrei bregða við smámuni.
Biður hann mig nú að fara
svo skjótt sem ég mætti suður
á háls til Axels, og skyldum
við reka ærnar heim þegar í
stað, en sjálfur sagðist hann
taka við mínum ám og fara
að víkja þeim heim. Lagði
hann ríkt á við mig að flýta
mér eftir megni, því að ekki
mætti síðar vera.
Ég brá við þegar í stað.
Leiðin, sem fara þurfti er
naumast mikið meira en 20
mínútna gangur á sumardegi,
mestur hluti hennar í fangið,
Norðlenzk stórhríð lætur ekki að sér hæða.
X
Nú er öldin önnur. Nú fara menn jafnvel á snjóbílum í heitar-
húsin.
m