Skutull - 13.04.1945, Blaðsíða 4

58
S K U T U L L
— Nýjungar
í tækni
ÚTVARP FRAMTÍÐARINNAR
Amerísk ljlöð fullyrða um þessar
mundir, að þegar á i'yrsíu árunum
eftir sþríðið verði fullkomin bylt-
ing í útvarpstækni, vegna framfara
í þeirri grein, sem orðið liafa á
stríðsárunum. Hvert heimili í
Bandaríkjunum verði að fá sér nýtt
útvarpstæki. Nýr iðnaður, með 1000
miljóna hlutafé, muni rísa upp og
starfa eingöngu að því að fram-
leiða viðtæki fyrir myndaútvarp
með eðlilegum litum. Ennþá meira
fé muni verða varið til framleiðslu
á tveimur nýjum legundum við-
tækja. FM (Frequency Modulation)
viðtækjum, og „Facsimile“ tækjum,
sem livorttveggja eru hin undra-
verðustu tæki.
FM-tækin eru stuttbylgjutæki,
sem útiloka allar truflanir, og skila
tónum og tali með fullkominni ná-
kvæmni, svo að ekki verður þekkt
frá hinu upphaflega hljóði, sem út-
varpað er.
„Facsimile eða prentútvarp. er
nokkursskonar ritvél eða heimilis-
prentvét, sem er sett í samband við
venjulegt útvarpstæki, og framleið-
ir þá með miklum hraða dagblað,
tímarit eða bók, sepi útvarpað er
frá útvarpsstöðinni. Verður þannig
hægt að útvarpa öllu, sem nú er
hægt að prenta, þar með talið lit-
myndum, landakortum o. s. frv.
Auðvitað munu Ameríkuinenn sjá
um, að „útvarpslesendur" fái hin-
ar meistaralega gerðu auglýsingar
þeirra með útvarpsdagblaðinu,
sunnudagsblaðinu eða útvarpssög-
unni. Húsmóðirin fær matarupp-
skriftir fyrir hverja máltíð, með
tilheyrandi auglýsingum, nokkrum
hressandi skrípamyndum og glefsu
af útvarpssögu, eða smásögu, sem
liún les, meðan maturinn sýður. Því
er spáð, að tæki af þessari tegund
muni fá miklu meiri útbreiðslu en
venjuleg útvarpstæki. Muni þau t. d.
verða mikið notuð á skrifstofum, í
verzlunum o. s. frv. Verð þessara
tækja mun verða ftá 50 til 100 doll-
ara (350—650 krónur), FM stutt-
bylgjutæki munu kosta um 60 doll-
ata (350 kr.) og. myndaútvarps-
tæki, sem geta sýnt heilar kvik-
myndir með eðlilegum litum, (þeim
er lofað um leið) um 200 dollara
(1300 krónur).
KOL
verða í framtíðinni miklu meira
notuð til að vinna úr þeim ýms efni,
en til eldsneytis, segja vísinda-
menn. Efni úr þeim eru mun verð-
mætari en cldsneytið, sem úr þeim
fæst, og verður þetta því alls ekki
til þess, að hætt verði að vinna kol
úr jörðu.
HÁKARLAR
granda árlega miklum fjölda
manna í suðlægum höfum og eink-
um í Kyrrahafinu. Þeir verða nú
vandir af þessum ljóta sið. Am-
eríkumenn tiafa fundið upp efni,
einskonar blek, sem mannætuhá-
körlum býður sérstaklega við. Svo
mikla þýðingu hefir þessi uppfinn-
ing nú í stríðinu, að Churchill sjálf-
ur tilkynnti fyrir skömmu í brezka
þinginu, að allir brezkir flugmenn
í Austurlöndum mundu framvegis
hafa á sér dós með þessu efni, á-
fasta við flugbúning -sinn.
LÝS, FLÆR OG VEGGJALÝS
liafa hingað til verið plágur, sem
hylgt hafa hermennskunni. Það
liefir ekki þurft að vera í þessu
stríði. Ameríkumenn hafa lagt lil
efni, sem er óyggjandi gegn hvers-
konar skorkvikindum. Reykvíking-
ar bíða með óþreyju eftir því að
og vísindum.
þetta efni fáist eftir stríðið, til að
eyða flugum, sem eru orðnar þar
lirein plága á sumrum. Þeim er
ungað út í stórum stíl á öskuhaug-
um bæjarins.
UNDRAEFNIÐ PENICILLIN
hefir þann ókost, að það er afar
dýrt og vandgeymt. Er nú mikið
unnið að því, að bæta úr þessu og
finna aðferð til að framleiða það í
stórum stíl. Brezka læknablaðið
Medical Press segir nýlega, að þetta
sé leyst. Brezkir vísindamenn hafi
framleitt nýtt penicillin-efni, sem
þeir kalla „hypbolin“. Er hægt að
framleiða það ódýrt og í stórum
stíl og búa svo um það í glösum, að
hægt sé að senda þau í pósti, til-
búin til notkunar. Penicillin er nú
notáð gegn æ fleiri sjúkdómum.
M. a. er það nú notað við júgur-
bólgu í kúm, en sá sjúkdómur ger-
ir óhemju-skaða erlendis.
GLER
verður notað margfalt meira
en áður, eftir stríðið, segir kunn-
ur amerískur efnafræðingur, sem
er sérfræðingur í gleriðnaði. Það
verður notað til margvíslegra hluta,
svo að ótrúlegt mun þykja: sem
byggingarefni, í allskonar áhöld og
tæki o. s. frv. Eins og í mörgum
öðrum greinum, er þeim uppgötv-
unum, sem gerðar hafa verið á
þessu sviði á stríðsárunum, enn
haldið leyndum.
NÝ BJÖRGUNARTÆKI
Þúsundum mannslífa hefir verið
bjargað úr sjávarháska á stríðs-
árunum vegna uppfinninga, sem
gerðar hafa verið á síðustu árum í
því skyni. Hugmyndirnar að þess-
um uppfinningum hafa ekki alltaf
komið frá vísindamörtnum eða sér-
fræðingum, heldur mjög margar
frá ólærðum alþýðumönnum.
Islenzkir sjómenn og aðrir liafa
ef til vill gaman af að heyra um
þessi nýju tæki, og verða því nokk-
ur þeirra talin hér eftir nýrri bók
um siglingaflotann brezka „Mer-
chantmen at War“.
Hver sjómaður í brezka siglinga-
flotanum hefir nú flotvesti, sem
heldur honum uppi, ef hann lend-
ir í sjónum. Við vestið er fest
rautt vasaljós, til þess að sýna,
hvar maðurinn er í myrkri. Hefir
þetta ljós lijargað mörgum manns-
lífum.
Þá er vincl- ocj vainsheldur al-
klæðnaður eða samféstingur, jafn
skjólgóður gegn liita sem kulda,
vegur aðeins rúm 3 pund, að sama
skapi fyrirferðarlítill. Er hann hið
mesta þing í volki á björgunarbát-
um eða flekum.
Sjálfvirk, lítil og afareiuföld, út-
varpssenditæki, eru nú höfð á
björgunarbátum og flekum. Senda
þau út neyðarmerki sjálfkrafa, er
þau eru sett á stað, svo að ekki
þarf loftskeytamann lil þess.
Ein allra merkasta uppfinning,
sem gerð liefir verið í þessu stríði,
a. m. k. á þessu sviði, er nýtt áhald
til þess að vinna drykkjarvatn úr
sjó.
23 menn voru á lirakningi á
björgunarbát á Atlantshafi, og
voru, eins og óteljandi sjómenn á
undan þeim, að dauða komnir af
liorsla. Þá tók vélstjóri, sein var á
bátnum til þess óyndisúrræðis að
brjóta árarnar og brenna þeim til
þess að hita sjó og eima hann
(þ. e. kæla gufuna og fá þannig
ósalt vatn). Hann notaði kexkassa
fyrir eldstæði og olíubrúsa fyrir
ketil, en hann fékk 3% 1. af vatni
lír ræðu Guðmundar Sveinssonar
i'luttri á alménnum borgaraí'undi i Alþýðuhúsinu á Isaí'irði,
8. april 1945.
. . . Ekki alls fyrir löngu barst
mér í hendur tímarit Rauða kross-
ins. Er það gott rit að öðru leyti
en því, að ritstjóra þess liefir ekki
skort vilja og viðleitni í þá átt að
vegsama víndrykkjuna og veita
henni brautargengi. I þessu síðasta
eintaki er málsgrein, sem lætur
þeim mun minna yfir sér, sem hún
er lævíslegri. Er hún á þessa leið:
„Jón Sigurðsson forseti var ekki
bindindismaður".
Um sannindi þessara orða skal
ekki deilt, en jiað vildi ég mega
fullyrða, að ekki mundi Jón Sig-
urðsson kunna ritstjóra Rauða
kross tímaritsins neina þökk fyrir
jiessa auglýsingu, ef hann mæt.ti nú
mæla, liorfandi upp á allan þann
fjölda ungra manna af báðum kynj-
um, sem varpar frá sér ráði og
rænu vegna áfengisdrykkju og horf-
andi upp á hryggð og vonbrigði
fyrsta daginn og bjargaði lífi sínu
og félaga sinna. Nú- eru framleidd
i stórum stíl einföld og fyrirferða-
lítil eimingartæki, sem brenna elds-
neyti í töflum og er jafngott þó
það vökni. Slík tæki verða í fram-
tíðinni í hverjum björgunarbát.
Af öðrum nýjum eða endurbætt-
um björgunartækjum má nefna
þessi: Tæki neðan á björgunarbáta,
til þess að renna þeim niður hall-
andi skipshlið, tæki til þess að
hjálpa mönnum til að hanga á kili,
vindtjöld og hlífar fyrir báta og
fleka, teppi í vatnsheldu fóðri, stig-
ar, sem leggja má saman, til þess
að komast upp í báta úr sjó, spegl-
ar til að gefa með ljósmerki, segl,
lituð þannig að þau sjáist úr sem
mestri fjarlægð, flugeldar og reyk-
merkjatæki, sjókort og áttavitar af
sérstökum gerðum o. m. fl. Nú
farast aðeins 12% af skipshöfnum,
skipa, sem eru skotin niður, og 3
af liverjum 200 þeirra, sem komast
í björgunarbáta eða fleka.
Þó að kafbátahættan sé nú að
mestu liðin hjá, væri ef til vill
ekki úr vegi, að það væri athugað
liér á landi, hver af þessum tækjum
eru til hér, og hvort ekki væri rétt
að útvega þau.
IIRAÐINN EYKST.
Hámarkshraði flugvéla hefir auk-
izt stórlega í þessari styrjöld. Fyrir
stríð var mesti hraði hinna hrað-
fleygustu flugvélateguuda talinn um
500 kílómetrar á klukkustund. Nú
geta hraðfleygustu orustuflugvélar
flogið 1100—1200 km. á klst. Það
svarar til þess að þær fari á 1 klst.
inilli Reykjavíkur og Skotlands, en
á 15 mín. milli Reykjavíkur og ísa-
fjarðar. Nú eru komnar á regluleg-
ar flugferðir yfir Atlantshafið.
Beina leið til New-York er sú vega-
lengd rjú farin á 6 klst. Fyrir rúm-
um 100 árum, þegar gufuskipin
voru álíka gömul uppfinning og
flugvélarnar eru nú, þ. o. a. s. ný-
komin af tilraunastiginu fóru þau
sömu vegalengd á 25 dögum. Nú
þykjast sérfræðingar hafa reiknað
út, að mesti hraði sem hugsanlegt
sé að ná með flugvélum sé 25 þús.
enskar mílur á klst. og sé þá flogið
í háloftunum. Sá hraði svarar til
þess, að þá verði farið milli Islands
og Englands á tæpum 2 mínútum.
Vonandi verða mennirnir þá
búnir að koma á hjá sér betra
skipulagi, svo að þær flugvélar
verði ekki notaðar til manndrápa.
Því að ekkert samgöngutæki, sem
menn hafa fundið upp liefir verið
notað eins til blóðsúthetlinga og
eyðilegginga eins og flugvélarnar
og því meir, sem þær hafa orðið
fullkomnari.
góðra foreldra, sem fá soninn sinn
eða dótturina heim útúrdrukkin.
Ungir og gamlir vegsama minningu
Jóns Sigurðssonar og margur er sá
æskumaðurinn, sem vill líkjast lion-
uin. Það er því sannarlega eitur-
gerill, sem læknirinn, ritstjóri
Rauða kross tíinaritsins, sprautar
inn í sálarlíf ungmennisins, sem ef
til vill einnig vill líkjast forsetan-
um í hófsamri áfengisdrykkju, en
finnur svo ekki takmörkin þar;
missir sjónar af ætlunarverkinu, og
kastast út á ræfilsstigu mannlífs-
ins. Það er illt til umhugsunar að
tímarit, sem vill vinna að líkam-
legri heilbrigði fólks, skuli jafn-
frumt vinna að því, að stærsti böl-
valdur líkamlegrar og andlegrar
heilbrigði hreiðri um sig meðal
ungra kvenna og karla ...
Guðni. Sveinsson.
Fréttatilkynningar
frá ríkisstjórninni.
SíSaslliSinn laugardug, hinn 7.
þ. m. var undirritaður í Stokkhólmi
viðskiptasamningur milli Islands
og Svíþjóðar. I samningi þessum,
sem gildir til marzloka 1946, er m.
a. gert ráð fyrir, að Svíar veiti út-
flutningsleyfi fyrir allmörgum iðn-
aðarvörum, þ. á. m. efni til upp-
setningar á rafstöðvum, vitabygg-
ingarefni, rafvélum og öðrum raf-
magnshlutum, síinaefni, bátamótor-
um, landbúnaðarvélum, skilvindum,
kæliskápum, pappír og pappa, eld-
spítum, verkfærum, trévörum og
timburhúsum.
Af Islands hálfu er gert ráð fyrir
að selja Svíum 125 þúsund tunnur
af síld.
*
Hinn 5. þ. m. veitti forseti Is-
lands Einari Arnórssyni, liæstarétt-
ardómara, lausn frá embætti, sam-
kvæmt tillögu dómsmálaráðherra,
með fulluin launum samkvæmt 61.
gr. stjórnarskrárinnar, frá 1. maí
næstkomandi að telja.
Einar Arnórsson er nú á 66. ald-
ursári og hefir hann verið í þjón-
ustu ríkisins frá miðju ári 1908 eða
nærfellt 37 ár.
Hafði hann látið í ljós við dóms-
málaráðuneytið, að sér væri þæg-
indi að jiví að fá lausn frá embætti
með þessum hætti.
Svo sem dómsmálaráðherra lýsti
yfii' á 25 ára afmæli Hæstaréttar,
befir ríkisstjórnin ákveðið að nota
heimild laga nr. 112, 1935, um
Hæstarétt, og fjölga dómendum
Hæstaréttar í fimm. Samkvæmt
því eru nú þrjú dómaraembætti í
Hæstrétti auglýst laus til umsóknar
með umsóknarfresti til 20. þ. m.,
en gert er ráð fyrir, að þau verði
veitt frá 1. maí næstkomandi.
*
Vegna unvnæla í einu dagblað-
anna nýlega skal það lekið fram, að
samkvæmt tilmælum ríkisstjórnar-
innar hefir lierstjórn Bandaríkj-
anna á Islandi séð um sendingu
veðurfregna til verstöðva víðsvegar
um landið. Útsending þessara
fregna hefir átt sér stað frá því um
miðjan febrúarmánuð s.l.
*
Björn Jóhannesson frá Hofstöð-
um í Skagafirði lauk doktorsprófi
22. marz við Cornell-háskólann í
Bandaríkjunum. Sérgreinir hans
eru jarðvegsfræði og ræktunar-
fræði. Fjallaði ritgerð hans um á-
hrif jarðvegsdýptar á vöxt plantna.
Hlaut dr. Björn mjög háa einkunn
við prófið.
Dr. Björn er ráðinn starfsmaður
Atvinnudeildar Háskólans.