Skutull - 16.09.1946, Blaðsíða 8

8
SKUTULL
Alfrjálst lýðveldi.
Framhald af 1. síðu.
Herra Loðinn leppur hafði haft
viðbúnað til að undirbúa landslýð-
inn. Hann hafði haft nokkra dvöl
hér á landi og liaft tal af höfðingj-
um, rétt eins og hið ameríska doll-
aradiplómatí mundi liafa gert nú
á dögum. En hinn fátœki en þjóð-
rækni búandlýður, sem vissi, að
hann mátti einskis í missa af rétt-
indum sdnum, liafði einnig haft við-
búnað. Menn höfðu bundizt sam-
tökum og staðfest með undirskrift-
um sínum að standa saman gegn
hinu erlenda valdi, er til Alþingis
kæmi.
„Nú, sem þetta var aktaS, gengu
menn til Lögréltu og lét lwerr uppi,
þáð sem ritaö haföi.............
Herra Loöinn varð við þetta
heitur mjök, at búkarlar gerðu sig
svá digra, at þeir hugðu at skipa
lögum í landi, þeim er konungur
ætli einn saman at ráða. Þvi nœst
krafði hann almenning, at játa allri
bókinni greinarlaust (þ. e. ágrein-
ingslaust), hverir svöruðu fgrir sik,
at þeir mundu eigi þal gera, at tapa
svá frelsi landsins. Loðinn svarar á
móti, at þeir áttu fijrst at já bók-
inni allri, ok biðja síðan miskunnar
um þá hluti, sem nauðsyn þætti til
standa, konunginn ok hans ráð“.
Svo er sú saga sögð. Að vísu eigi
með sígildu orðalagi Snorra Sturlu-
sonar, en þó nógu skýrt og skorin-
ort til þess, að allir mega sjá, að
hér lýstur saman tvennskonar þjóð-
skipulagi og tvennskonar pólitísk-
um hugsjónum. Lýðræði hinna
frjálsbornu íslenzku bænda og kon-
ungsvaldi hins norska aðals —-
lýðræðishugsjón norrænnar alþýðu
og konungsliugsjón austrænna
þjóða.
„Heyrið firn mikil, segir hirð-
maðurinn, „að búkarlar geri sik svá
digra, að þeir hyggi að skipa lög-
um í landi“.
Og búkarlar „svara fyrir sik“, at
þeir myndu eigi þat gera, að tapa
svá frelsi landsins“.
1 pólitískri sögu heimsins hafa
Islendingar a. m. k. þrennt til
brunns að bera, stjórnvizku Por-
geirs Ljósvetningagoða, mælsku
Einars Þveræings og trúnað bænda
við lýðræðið á Alþingi 1281.
*
En sagan endurtekur sig: Á ár-
inu 1045 fengu Islendingar aftur
tilmæli um að láta voldugu ríki í
té herstöðvar, sem ekki eru sam-
bærileg við neitt annað í sögu
þeirra en boðskap Ólafs digra, er
Einar Þveræingur svaraði 1024 fyr-
ir hönd alinna og óborinna.
Enda hefir sú orðið
raunin á, að enginn hefir svarað
hinum nýju tilmælum um herstöðv-
ar betur en sú rödd hins þing-
eyska bónda, sem Snorri flytur oss
um 1000 ára djúp tímans, og hafa
þó margir kvatt sér skörulega
ldjóðs í þessu máli.
1 'ræðu Einars Þveræings eru
flestöll rök, sem færð verða gegn
því, að smáþjóð, eins og Islend-
ingar, ljái stórveldi nokkurs fang-
staðar á sér, hvorki um landaeign
eða leigu. 1 ræðu hans skortir ekk-
ert: Með mýkt og kænsku hins ver-
aldarvana stjórnmálamanns segir
hann við höfðingjana: „Sendið kon-
ungi vingjafir; þeim er vel varið, ef
vinátta kemur í mót“. Hann þekkir
bæði höfðingja og konunga. Við
liöfðingja vora hefði liann sagt:
Hahlið því vinfengi við liinn er-
lenda aðila, sem yður þykir svo
gott. Það er vel, ef vinátta hans
kemur í mót.
En hann er ekki stjórnmálamað-
ur af þeirri stærð og gerð, sem
hvorki þorir að segja já né nei.
Hann sat ekki mánuðum saman og
velti vöngum yfir orðsendingu Ól-
afs digra. Svar hans var ótvírætt
þegar í stað. Hann talar, eins og
sá, sem valdið hefir — eins og spá-
maður. Hann þekkir erlend stór-
veldi, veit að þau sleppa ógjarnan
því, sem þau hafa náð tökum á.
„Munum vér eigi það ófrelsi gera
einum oss til handa, heldur bæði
oss og sonum vorum og allri ætt
vorri, þeirri, er þetta land byggir,
og mun ánauö sú aldrei ganga eða
hverfa af þessu landi“. Hann veit,
að stjórnendur ríkja fara og koma,
og að „þeir eru ójafnir, sumir góð-
ir en sumir illir“. Því má ekkert
tillit taka til þess, þótt þeir, sem á
líðandi stund eiga hlut að máli,
hafi sýnt oss vinsemd og virt rétt
vorn. Eftir skamma stund geta of-
beldismenn og ófriðarseggir verið
komnir í þeirra stað.
Og síðast en ekki sízt snýr hann
máli sínu til alþýðunnar, því að
hann veit vel, að þegar til kastanna
kemur, þá er það hún, sem á mest
í húfi: „Og ef þar er útlendur her,
og fari þeir með langskipum þaðan,
þá ætla ég mörgum kotbóndanum
muni þykja þröngt fyrir dyrum“.
Hvílík heppni, að alþýðumaður,
sem enginn kvaddi að, skyldi taka
af skarið svo skýrt og skorinort, að
ekki aðeins ölluin, sem -hann
heyrðu, þótti „það eina rétt, er
hann mælti“, heldur með svo sí-
gildum rökum, að þau eru oss liin
beztu vopn, 1000 árum síðar, í bar-
áttunni við liina loðnu leppa vorra
tíma.
*
ÞVl að svo sannarlega sem vér
heyrum enn rödd Einars Þver-
æings, þá er hitt jafn víst, að Loð-
inn leppur er enn staddur á Alþingi
í margvíslegu gervi. Því að hversu
heitur liefði Loðinn leppur orðið,
sem blöskraði svo injög, að búkarl-
ar gerðu sig svo digra, að þeir vildu
eiga atkvæði um löggjöf í innan-
landsmálum, sakamálum og öðru,
er þá skipti mest í ákvæðum Jóns-
bókar, ef hann liefði mátt heyra
búkarlinn Einar Þveræing, „sem
enginn kvaddi at“, taka svo digur-
barkalega til máls um hin „við-
kvæmustu utanríkismál“. Ef hann
hefði heyrt þennan mann hræða al-
þýðuna með þungum búsifjum, er
biðu hennar, ef erlendur aðili
fengi umráð yfir eyðiey fyrir norð-
urlandi og ógna allri þjóðinni með
ófrelsi og kúgun um alla eilífð, ef
litið yrði við tilmælum hins vin-
samlega konungs. — Hefði hann
ekki talið þann mann fara með æs-
ingar og fjandskap gegn vinsam-
legu ríki, sem væru hættulegar
sjálfstæði landsins?
*
Það kostaði Islendinga 7 alda
áþján og eymd, að höfðingjar
Sturlungaaldarinnar, að Snorra
Sturlusyni meðtöldum, viku út af
stefnu Einars Þveræings. Það kost-
aði þá langa og harða baráttu að
losna aftur við það stjórnarkerfi,
sem Loðinn leppur var fulltrúi fyr-
ir á Alþingi 1281. Það var stjórnar-
kerfi liinna fáu útvöldu, þar sem
alþýðunni ber „að já öllu greinar-
laust“ og biðja síðan miskunnar um
þá hluti er nauðsyn þykir til slanda
„konunginn og hans ráð“, jmð er
hina úlvöldu herra yfirstéltarinn-
ar.
Alþýða menningarlandanna hef-
ir smám saman verið að afmá þetta
kerfi síðustu aldirnar. Seint hefir
það sótzt og ekki skrykkjalaust.
Friðsömustu þjóðir, eins og Eng-
lendingar, Frakkar og Rússar hafa
neyðst til að taka höfuðin af nokkr-
um fulltrúum þeirra Loðinsmanna,
,;konunguin og þeirra ráði“, heldur
en þeir vildu afhenda völdin með
góðu í hendur fólksins.
*
VIÐ erum að nafninu til lausir
við kerfi þeirra Loðinsmanna, en
í raun og veru eru miklar leifar
þess enn við líði og helzt í þeim
málum, sem inestu varða. 1 utan-
ríkismáluin og fjármálum eru þeir
Loðinn og félagar enn nær alvald-
ir. Það er þeirra kenning, og hef-
ir komið þeim að drjúgu liði við
að halda í yfirráð sín í þeim efn-
um, að þau mál séu svo „viðkvæm"
og „vandasöm“, að það sé ekki á
færi nema fárra útvaldr-a að fara
með þau, og aðrir eigi ekki að láta
sig þau neinu skipta.
Þeir vilja enga Þveræinga, sem
„ekki eru kvaddir at“ til að ræða
um herstöðvamál. Þeir vilja þögn
í eitt misseri eða tvö um svo „við-
kvæm“ mál, meðan höfðingjar ráði
ráðuin sínum, meðan flokksforingj-
ar séu að „gera það upp við sig“
og „ráða það við sig“, hvaða af-
stöðu eigi að taka, meðan „ástandið
í heimsstjórnmálum sé óráðið“ -—■
og meðan þeir eru að leggja sín
„vísu höfuð í bleyti um það, hvaða
brellum megi beita til að láta mál-
in bera svo að, að almenningur
haldi, að engri stefnu eða eigin
vilja verði við komið, ekkert sé að
gera, annað en sætta sig við þeirra
eigið úrræðaleysi.
Meðan dularfull þögn hefir ríkt
um utanríkismál Islands á sein-
ustu misserum, hefir baktjaldavef-
urinn verið sleginn af kappi. En
samtímis hefir Loðinij og lians ein-
valalið gengið um, í sölum Alþing-
is og utan þeirra, og brýnt fyrir
mönnum með þeim leyndardóms-
fulla merkissvip, er þeir halda að
bezt hæfi þeim, sem fjalla um ut-
anríkismál og „eru í sendingum
allt út í BabiIoníain“ við livert tæki-
færi, sem býðst, hve afaráríðandi
það sé, að engar umræður eigi sér
stað um slík mál í blöðum eða á
mannfundum, engar samþykktir
séu gerðar, er láti í ljós vilja al-
þýðunnar í málinu, og þeim stung-
ið undir stól í lengstu lög, ef gerð-
ar eru.
Það var fullkomlega í anda Loð-
ins-manna, að svar við herstöðva-
beiðninni á sínum tíma væri svo
loðið, að hinn aðilinn gæti skilið
það sem JÁ, þótt aðrir skildu það
sem NEI. 1 þeirra augum eru slíkar
aðferðir hámark stjórnvizku og
bera vott um, að „diplómatar“, en
ekki búkarlar fjalli um málin.
Ef þetta hefði tekizt, sæti ein-
hver sendimaður Loðinsmanna nú
í samninganefnd með Ameríku-
mönnum einhverssfaðar „úíi í
Babýlon“, og inundi nú um þessar
mundir — að afstöðnum kosning-
um — geta gefið þjóð sinni skýrslu
um, að hann hefði komizt að góð-
um kjörum — „eftir því -sem um
var að gera“.
Þessvegna var það sem eitur í
beinum Loðins og lians liðs, er
nokkrir Alþýðuflokksmenn björg-
uðu herstöðvamálinu við í bili, með
því að láta það fororð fylgja at-
kvæði sínu, að þeir skildu það sem
afdráttarlaust NEI, eins og nú er
látið lieita, að það hafi verið, jafn-
vel af þeim „haltu-mér-slepptu-mér-
mönnum", sem aðliyllast utanríkis-
málaspeki Loðins lepps.
En Loðinsmenn eru ekki af baki
dottnir. Þrátt fyrir dýrðlegar sjálf-
stæðissýmfóníur fyrir kosningar,
útgefnar í stórum upplögum og
leiknar í útvarp og á mannfundum,
kom það átakanlega í ljós á nýaf-
stöðnu aukaþingi, að búið var að
makka um það bak við tjöldin, ef
ekki að lofa að sjá til þess, að am-
eríski herinn fengi undir öllum
kringumstæðúm að vera hér óá-
reittur, þangað til Island væri geng-
ið í Bandalag sameinuðu þjóðanna.
Þess vegna var það gert að
„kabínetspursmáli“ — fráfararat-
riði - - ef utanríkismálaráðherra
fengi fyrirmæli þjóðjjingsins um að
krefjast þess, að eftirstöðvar Banda-
ríkjahersins hyrfu þegar af landi
brott samkvæmt gerðum samning-
um.
Og um upptökubeiðuina í banda-
lag sameinuðu þjóðanna varð sú
stefna ofaná „að já allri bókinni
greinarlaust", en biðja síðar mis-
kunnar um þá liluti, er nauðsyn
þætti til bera, konunginn og hans
ráð“.
Skilyrðislaust var gengið undir
hernaðarlegar skuldbindingar
bandalagssáttmálans, en liaft við
orð, að síðar skuli undan þeim
biðjast með sérsamningum, er til
þeirra komi.
Slík eru nú ráð' þeirra Loðins-
manna — og þó ráðin að baki Al-
þingis i þröngum hring.
*
ALÞÝÐAN úti í löndunum er nú
sem óðast að losa sig við síðustu
leifarnar af kerfi þeirra Loðins-
manna, heimta yfirráð yfir utan-
ríkismálum og fjármálum í sínar
hendur. — En hér á Islandi er á
sama tíma ósleitilega unnið að því
að koma á úreltu skipulagi og að-
ferðum í meðferð utanríkismála,
jafnskjótt og vér fáum þau í vorar
hendur. Hér er sýnilega stefnt að
því,, að fáeinar fjölskyldur, ná-'
tengdar og mægðar, komi sér þægi-
lega fyrir í þeim embættum og stöð-
um, þar sem starfað er að utanrík-
ismálum og utanríkisverzlun. Hér
er og stefnt að því að koma á sem
mestum liégóma og prjáli í sam-
bandi við æðsta embætti landsins.
1 stuttu máli, að taka upp það úr-
elta og ólýðræðislega kerfi í þess-
um efnum, sem aðrar þjóðir eru
að afmá og losa sig við. Þetta og
viunubrögðin í hinum þýðingar-
mestu utanríkismálum, svo sem
stríðsýfirlýsingarmálinu í fyrra,
herstöðvamálinu á Iiðnum vetri og
upptökumálinu ‘í þjóðabandal. nú
fyrir skemmstu, eru í anda Loðins
lepps hins forna, þess, er geröist
„mjök heitur“, er hann rak sig á
lýðræði liinna íslenzku búkarla, er
gerðu sig svo digra, að vilja ráða
lögum í landi sínu og halda fram
skoðunum sínum gegn hinum fína
og þaulæfða stjórnarherra.
Allir jieir, er á þeim örslutta
tíina, sem Iiðinn er, síðan Islend-
ingar lieiintu aftur rétt sinn til að
ráða sjálfir utanríkismálum sínum,
hafa stefnt að því að gera utanrík-
ismál og æðstu fjármál að einka-
málum örfárra, fámennra, útvaldra
klíkna — málum, sem alþýðan liafi
ekki vit á og eigi ekki að dæma um
— þeir mega missa sig úr íslenzk-
um stjórnmálum.
Þeir menn mega að minnsta
kosti ekki eiga sér neitt hæli eða
griðland í flokki íslenzkrar alþýðu,
sem eins og alþýða allra annara
menningarlanda stefnir að því að
hún fái full og óskoruð yfirráð allra
mála í sínar hendur — að þau séu
lögð fyrir hana undandráttarlaust
til úrskurðar, en leynipukur og
makk útlæg ger.
Loðinsstefnan er ósamboðin þjóð
Einars Þveræings. Fulltrúar hennar
hafa ekkert alþýðuhlutverk að
rækja á Alþingi Islendinga. Og ef
þeir yfirleilt þurfa að vera til enn
um skeið, sem leifar liðins tíma og
deyjandi skipulags; þá séu þeir í
allrar hamingju bænum fulltrúar
þess flokks eins, sem telur það sitt
æðsta hlutverk að halda í sérrétt-
indaskipulag auðvaldsins. — Látið
þvi Loðinsmenn alla vera einka-
eign íhaldsins. — Islenzk alþýða,
sem af hjarta ann hugsjónum lýð-
ræðisins, verður í þessum málum
að láta til sín taka. Ilún getur bann-
færl baktjaldamakkið og pukrið og
veitt nýju lífsandalofti inn í sali
Alþingis.
Hún getur sagt til um jiað og ráð-
ið því með atkvæðaseðlinum, livort
Island skuli áfram vera alfrjálst
lýðveldi, eða gerast leppríki stór-
veldanna fyrir atbeina liinna loðnu
leppa samtíðarinnar.