Vesturland - 25.04.1963, Blaðsíða 3

VESTUKLAND
8
bætur komi strax íx-am eins og
annara stétta.
Flutningsgjald hærra en gert
er raö lyrir í verölagsgrund-
velli.
Taflan sýnir ekki flutnings-
kostnaö en hann gi’eiöa bænd-
ur af útborgunarvei’Öi mjólkur
jafnóöum. Fiutningsgjaid á
mjóik meö djúpbátnum var 25
aur. á kg. 1956, hækkaði í 29
aux-a 1957, en hefir verið 45
aur. síðan 1. jan. 1962 að þaö
hækkaði úr 38 aurum. Fiutn-
ingsgjald hefir vei’ið kr.13,50 á
dilk (og 2 kr. hafnargjald)
undanfarið, en ég hygg að það
hafi ekki hækkað eins mikið
hlutfallslega.
Flutningsgjald með Djúp-
bátnum er þaö hátt að bændur
hér verða að bera miklu
hærri ílutningskostnað en gert
er ráð fyxir í verðlagsgr.v. Á
verðlagsárinu 1961 -1962 er
gert ráð fyrir kr. 8,300,00 í
flutningskostnað í allt, en á
18,900 ltr. mjóikux’, sem þar er
í'eiknað með, þyrfti að borga
8.505,00 kr. með Djúpbátnum.
Sennilega er óhætt a.m.k. að
tvöfalda þessa upphæð, þegar
í’eiknað hefir verið með flutn-
ingi á sauðfjái’afurðii’, allar
aðrar afux’ðir, (miðað við vísi-
tölubúið) 6Vá tonn af fóður-
vörum og áburði og auk þess
allar aörar rekstrarvörur. Sést
því hvað þessi liður verðlags-
gr.v. er bændum hér óhagstæð-
ur. Ótalinn er þó sá kostnaður
við flutning, sem er í mörgum
tilfellum stór liður, en það er
að koma afui’ðum í Djúpbát-
inn. Sums staðar þar sem snjó
þungt er, til dala og hjá eyja-
bændum verður jafnvel að
hafa vetrarmann, umfram það
sem annars þyi’fti, til þess að
hægt sé að koma mjólk um
borð í bátinn. Þar sem áætlun-
arferðir eru ekki nema einu
sinni til tvisvar í viku þarf
mikinn viðhalds- og stofn-
kostnað á bi’úsum. Ég held
að þegar á allt er litið sé flutn-
ingskostnaður hér einna hæst-
ur á landinu. Bændur ei’u líka
raunverulega búnir að kosta
sjálfir flutning til neytenda,
aðeins eftir dreifing á útsölu-
stað.
Hár dreifingarkostnaður —
Hærra útsöluverð.
Þar sem flutnings- og
di'eifingarkostnaður er inni-
falinn í útsöluvei’ði, er því
ekki nema í’éttlætiskrafa að
borinn sé uppi hinn hái flutn-
ingskostnaður með hæn’a af-
urðaverði til bænda, en al-
mennt gerist, sé þess nokkur
kostur. Því fer fjarri að K.l.
hafi séð sér fært að gi’eiða
hærra verð á landbúnaðarvör-
ui', en svo að bændur hér hefðu
hærri laun en í samræmi við
aörar stéttir, eins og á víst að
nast meö verOlagsgrundvaUar-
veröi, eftir þvi sem lögin
segja. Þaö hefir að visu verið
greitt litiiiega hærra verö
íyi’ir mjólk, en þegar mjóikxn’-
bú sem seija yfir 90% mjóikur
í vmnsiu, na hátt í þaö verð-
lagsgr.v.verð þá væri ekki
nema eöiiiegt að greitt sé mun
hærra verö þar sem jafnmxkiö
er selt beint til neytenda eins
og hjá Mjóikurstoð Kaupfé-
lags Isfirðinga.
Á meðfyigjandi töflu um
kjötverðið sést að öll þau ár
sem hún nær yfir hefir verið
gi'eitt hjá K.í. nákvæmlega
verðlagsgr.v.verð, eins og það
hefir venð ákveðið að haust-
inu, nema á framleiðslu ársins
1958. Ekki veit ég hvort það
er tilviljun að ekki náðist
hærra verð þá, en þetta ár var
lagt 85 aura gjald á hvert kg. i
innanlandssölu, til Útflutnings
sjóðs, til að verðbæta útflutn-
ingsafurðir. Eftir að Hæsti-
réttur hafði staðfest að þetta
var lögum samkvæmt, voru
svo bráðabii’gðalögin alræmdu
um landbúnaðarvöruverðið
sett haustið 1959. Hafi það
verið hugsað svo hjá forráða-
mönnum K.í. að ná sér niðri á
bændum hefir það tekist og 1
eyri á kg. betur, enda fær K.í.
allt að kr. 6,91 á hvert kg. og
þar að auki 19,9% smásölu-
álagningu, fyrir sína þjónustu
þetta ár, sem er hæst þar til á
s.l. ári, þar sem gert er ráð
fyrir þessu gjaldi í útsöluverð-
inu, er það þó innifalið.
Sú hækkun sem varð á kjöti
l.des. 1961, l.marz 1962 og 13.
júní 1962 kom á framleiðslu
ársins 1961. Mér er ekki vel
kunnugt um það hver hlutur
bænda hefir átt að vera í
þessum hækkunum, en með
tilliti til þess að mestur hluti
kostnaðar, sem hlýtur að vera
við slátrunina, var að sjálf-
sögðu haustið 1961, hefði ein-
hver hækkun átt að koma til
frá því sem þá var ákveðið.
En þegar uppbætur eru
greiddar um s.l. áramót verð-
ur fullnaðarverðið nákvæm-
lega kr. 23,05.
Kostnaður við slátnm.
Það virðist því eins
og verðið sem. bændum er
ætlað, sé ákveðið fyrst og
reikningar eða kostnaðarliðir
á sláturfjárreikningi síðan
uppfærðir eftir því. Þegar um
lágar upphæðir er að ræða er
eðlilegt að þeim sé jafnað á
milli ára, en því verður vart
trúað að ekki hafi getað
náðst hærra verð í þetta sinn.
Á verðlagsárinu varð hækkun
á heildsöluverði úr kr. 21,65 í
kr. 22,85 er þá mismunur á
verði til bænda og samanlögðu
heiidsoiuveröi tii vei’Ziana og
neytendastyrk komm í kr. 10
á kg. aö geymsiugjaldi óvið-
bættu. Mismunur a verði til
bænda og supukjoti, en það er
ódýrasti verötiokkur á niöur-
skornu kjöti, er því raunveru-
lega oröirm kr. 15,70 síðustu
manuöi verðlagsársms 1961—
1962. Ef geysiugjaidi í 10
manuði er svo bætt við, hefur
taian hækkað upp í kr. 19,20.
Þegar bændur hafa borgað
fiutmng, búnaðarmálasjóösgj.,
stotnsjóosgjaid til Búnaoai'-
bankans o.íi. af sínu verði,
naigast það að jafnmikið
haíi fai'ið í milhhði og þeir
fá í fiamleiðsiukostnað þetta
timabil.
llækkun afurðaverðs á s.i. ári
fer ekki th bænda.
Kauphækkun sú sem varð
á s.I. ái’i virðist því ekki ná
til bænda, þó neytendur fái
að greiða hana í hækkuðum
landbúnaðarafurðum, þar eð
þeir fá ekki hæri’a verð fyrir
kjöt, innlagt haustið 1961 en
þá var gert ráð fyrir. Á s.l.
hausti sígur enn á ógæfuhlið-
ina, en þá er aðeins borgað
út kr. 22,00 á hvert kg. dilka-
kjöts eða haldið eftir kr. 6,00
miöað við það, sem ætlazt er
til að hægt sé að ná í verðlags-
grundvehi. Hér er orðið um
verulegar upphæðir að ræða af
framleiðsluverði bænda, sem
haldið er eftir í a.m.k. ár á
sauðfjárafurðir og ekki greitt
fyrr en í aprh árið eftir á
mjólk. Sé miðað við það magn
afurða, sem gei’t er ráð fyrir
í verðlagsgrundvehi haustið
1961, og uppbótum á mjólk
árið 1961 og á slátui’fjárinn-
ílegg það haust, þ.e.a.s. I. ogH.
fl. mjólk og I. og II. fl. dilka-
kjöt en öllu öðru sleppt, er
þetta hvorki meira né minna
en kr. 6.443,55 á kjöt og kr.
17.010,00 á mjólk, eða samt.
kr. 23.453,55. Þeir sem fram-
leiða meira magn eiga svo enn
þá meira inni í uppbótum. K.I.
þarf að vísu að greiða kostnað
fyrir bændur af þessu uppbót-
arverði á kjötið, en það er
aldrei meira en svo að upp-
hæðin nái ekki yfir 20 þús. kr.,
sem bændur þurfa að bíða eft-
ir í heilt ár miðað við þetta
framleiðslumagn. Kaupfélag
Isfirðinga tekur 10% ársvexti
hjá skuldunautum, a.m.k.
bændum, bóndi sem skuldar
20 þús. kr. í eitt ár borgar því
2 þús. kr. í vexti þó hann eigi
sömu upphæð inni í uppbót-
um.
Mér hefur orðið tíðrætt um
samanburð á afurðaverði th
V'V W >
bænda hjá K.í. miðaó við
veröiagsgrundvaharverð, en
gieymi að sjálfsögðu þeirri
staöreynd, að það er ahtoí
lagt. Það skiptir enn þá meira
maii að hagkvæmari samning-
ai’ náist innan 6 manna nefnd-
arinnar fyrir bændur en veriö
hefui’, heldur en það verð sem
fæst hjá K.í. miðað við verð-
lagsgrundvallarverð, ef það
fer ekki langt niður fyrir það.
Þetta er annað og veigameira
mál og verður ekki rætt á
þessum vettvangi.
Kostnaðarliðir
mjólkurstöðvar KJ.
Ég er ekki það kunnugur
rekstri eða reikningum K.í. að
ég vilji benda á leiðir til þess
að hagstæðara verð náist, á
landbúnaðarvörur, fyrir bænd-
ur. Hef aðeins séð yfirht
reikninga fyrir árin 1956 og
1961, en ekki haft tækifæri th
að fá útskýringar á þeim. Er
því tilviljun ein að ég tek upp
nokkrar tölur frá þessum ár-
um, sem mér þykja athyglis-
verðar en legg engan dóm á
að órannsökuðu máli.
Helztu kostnaðarliðir mjólk-
urstöðvar K.I. 1961:
Upphæðir í heilum krónum,
laurum sleppt.
Laun 207.777
Sölulaun 628.874
Akstur 40.016
Viðhald véla og áhalda 29.864
Eldsneyti 75.176
Hreinlætis- og efniv. 17.050
Rafmagn 16.220
Húsaleiga 39.763
Mjólkurbrúsar 16.915
Varasjóðstillag 77.675
Vexlir 49.567
Fyrning 79.500
Eftirst. til næsta árs 1.312.764
Ég tek svo upp í sömu röð
tölur úr rekstursreikningi
mjólkurstöðvar K.í. 1957, sem
ég ætla að séu samanburðar-
hæfar að miklu leyti.
Vinnulaun 150.497
Sölulaun o.fl. 377.559
Bifreiðaakstur 10.000
Viðhald véla og áhalda 16.582
Kol 52.578
Ýmislegt 8.005
Rafmagn 5.845
Húsaleiga 6.700
Mjólkurbrúsar 4.589
Varsjóðstillag 33.980
Vextir af nýbyggingu 8.089
Fyming af áhöldum 1.800
Tekjuafgangur 197.277,14
Ég hugsa að K.Í. hafi haft
minni tekjur af einhverjum
fasteignum en því bakhúsi sem
mjólkurstöðin er til húsa í.
Samanburður á nokkrum
kostnaðarliðum á sláturfjár-
reikningi: 1960: 1956:
Vinnulaun 310.603 151.290
Húsnæði áhöld o.fl. 65.491 12.811
Verkstjórn umsjón o.fl. 20.493 6.942
Frystigjald 189.284 70.514
Kostn.tihag 83.436 36.525
Varasj.tillag 41.718 18.262
Tala sláturf jár hefur líklega
hækkað en þrátt fyrir það og
þótt „bjargráða“- og „við-
reisnar“-veröhækkanir hafi
dunið yfir á þessu tímabili, er
þarna um óvenjulegar sveifl-
ur að ræða miðað við hækkun
á kaupgjaldi og þjónustu yfir-
leitt (á sama tíma hækkar
kjötverð til bænda úr kr. 19,05
í 19,69 á kg.), sumir liðir tvö-
faldast og allt upp í það að
fimmfaldast.
Ný mjólkurstöð.
Þar sem til orða hefur kom-
ið að óumflýjianlegt sé að
byggja nýtt mjólkurstöðvar-
hús vil ég minnast á það lítil-
lega.
Mólkurstöðin er allt of htii
og óhentug til þess að taka
á móti því magni, sem berst
af mjólk, a.m.k. þegar fram-
leiðslan er mest. Við skulum
vona og reikna með tað það
þurfi og takist að framleiða
vaxandi magn fyrir Isafjörð
og nærliggjandi þorp, með
eðlilegri fólksfjöigun. Þess
vegna væri æskilegt að byggja
fyrir ófyrirsjáanlega framtíð.
Það þarf að gera ráð fyrir
því að hægt sé að vinna a.m.k.
skyr og smjör, auk þess að
ætla nægjanlegt rými fyrir
vélar til að tappa mjólk á
flöskur. Slíkt hús ásamt vél-
um kostar mikið fé, mér er
Framhald á 6. síðu.
< fyrir Grunnavíkurhrepp í Norður-ísafjarðarsýslu gild-
! andi 1. maí 1963 til 30. apríl 1964 liggur frammi almenn-
í ingi til sýnis frá 9. apríl 1963.
Kærur sendist undirrituðum í síðasta lagi 18. maí
1963.
Sýslumaðurinn í Isaf jarðársýslu 9. apríl 1963.