Vesturland - 03.06.1976, Page 11

11
...Þá skall hurð
Fraimhalld af bls. 6.
svaraði því til', að við helðum
átt að hittast áður en krepp-
an geklk yfir.
Ég hafði gleðileg jól
heima á Látrum í forefldra-
hús.um, þó fátækleg að vanda,
en notalega gleðiileg jól. En
með fyrstu ferð Esju vestur
á nýja árinu tók ég mér far
til Flateyrar.
Ég kom til Flateyrar síðla
nætur, en þar biðu mín ekki
góðar fréttir, Hegrann bátinn
okkar, hafði rekið á land um
hátíðarnar og laskast nctokuð,
sem hann mátti síst við, því
hann var ekki vel þétbur fyrir.
Engin var dráttarbrautin,
svo báturinn var Hrófaður
upp, sem kallað var, það
gerðist þannig að skarð var
mokað mieð retoum inn í
malarkambinn, á stórstreyms-
flóði var svo bátnum fleytt
þarna inn í hrófið, á næstu
fjöru var hrófinu lokað með
uppgreftrinum og þá gat
viðgerð hafist. TJm svipað
leiti og ég hoppaði niður á
Flateyrarbryggju úr Esju,-
voru félágar mínir að Ijúka
við að ná Hegranum á flot
úr hrófinu. Þeir áttu von á
mér með skipiniu, svo þá var
etoki um annað að ræða, en
skeillla sér í róður. Ég skrapp
upp á herbergi mitt í garnla
kaupfélagshúsmu til að hafa
fataskipti, en hinir fóru að
taka línuna- um borð og annað
það, sem tekið hafði verið úr
bátnum.
Sextán ára gamall fór ég
á mótornámskeið Fiskifélags-
ins. Kennarar, Ólafur Finn-
bogi Ólafsson og Jens Árna-
son, Patreksfirði. Báðir
þekktir menn og frábærir
kennarar. Eitt af því sem
þeir lögðu mjög mikla áherzlu
á, að við verðandi mótoristar,
trössuðum etoki. Það var að
fyligjast vel með dæluikerfi
bátanna. Hafa öruggar síjur
og aðra til vara við hendina,
og yfirleitt að reyna að vera
fyrirfram viðbúnir þeim
vanda sem að ototour mundi
steðja fyrirvaralaust í starf-
inu, gerðum við það, ásamt
árvekni cg samviskusemi í
starfi, munidum við verða
eftirsóttir véllgæsdumenn. Þeg-
ar ég hafði gangsett vélin
þennan morgun, oig var að
koma ölu i lag í vélarúminu,
urðu mér minnisstæðar fyrr-
niefndar ámiinningar kennara
minna, og taldi ekki óllíklegt
að þær mætti ég muna í
þassari sjóferð.
Hegrinn hélt úr höfn, stefn-
an tðkin út fjörðinn, á þessi
göinilu mið Önfirðinga, og við
mundum sennilega keyra í 3-4
tíma út. Áhöifnin lék á ails
oddi, cg sagði hver öðrum
hvað á dagana hafði drifið
um jólin. Formanninium varð
oft litið til lofts, og á austur-
magn.ið út úr síðu bábsins,
sem kom frá lensidaaLunni
sem alltaf dældi. Það var
greiniiiegt að báturinn lato
verutega, cg mun meira ein
hann hafði áður gert.
Veður fór ört versnandi
þegar á daginn teið, og um
það leiti sem við höfðum náð
línunnii, með nokkru af fiski,
var landið horfið í sortann,
og komið vonsku veður af
suðaustri.
Ég tók landstímið með
öðrum hásetanum svo sem
venja var tii, en formaður
fór framm í ásamt hinum
hásetsanum eftir að hafa gefið
okkur stefnuna tii lands. Þar
með settum við á fúLla ferð.
Ágjöfin jókst stöðugt eftir
þvi sem veðrið versnaði og
ileki bátsins jókst einnig í
hiutfalili við það. Ég hafði
skipt kæiivatnsdælunni einnig
yfir á austurinn til þess að
fríast við það í lensgtu iög að
standa út á þilfari við að
dæLa, en að því kom fyrr en
varði. Við hiupurn út tii stoipt-
is, hömuðumst á dælunni og
þurrtouðum bátinn.
Loks mótaði fyrir landi, og
formaður þá vakinn, en það
þurfti víst etoki að vekja
hann. Það var eteki svefn-
samt frammí, og vistin þar
slœm. Við vorum aLMr hold-
vatir undir hlífunum. Enginn
hiti var í bátnum. Kapísu-
rörið var Löngu horfið í hafið
er hér var komið. Engin Ljós-
týra var á skútunni utan
vasaijós. ALlt brunnið yfir,
og etotoi hægt að standa að
viðgerðum.
Nesið sem við vorum komn.
ir undir dæmdum við Sauða-
nes, miILi Súgandafj. og ön-
undarfj. Við vorum kornnir
þarna á sléttan sjó í hléi við
meslð.
Leiðin inn til Suðureyrar
var greið í stojóli við fjaMið,
en hvað tætoi við er þangað
kæmi viissum við etoiki. Við
minntumst ferðarinnar frá
um haustið áður. Nú væri um
miðja nótt, sem etoki bætti
um að leita aðstoðar. Við
gætum etoki haldið bátnum á
fioti, nema að vera aHir um
borð, og ektoert ma?tti bila.
Við yrðum heílst að keyra
bátinn í landið um filóðið, en
óvíst væri með viðgerð. Nei,
með komuna til Suðureyrar
var atlt í óvissu hvað bátinn
snerti. Þannig ræddum við
málið fram og aftur. For-
mannsins var að ákvarða. Við
rifjuðum upp þær sögur er
við höfðum heyrt um að sá
væri siður í landi okkar á
góðum heimilum, að þegar
kalida og hrakta sjómenn
bæri að iandi, að þá væru
þeir hitaðir upp, með þvi, að
leggja þá niður í volg rúm
miilli tveggja blómarósa í
Evuklæðum einum saman.
Enginn dró í efa kosti slitos
varmagjafa, og töldu menn
að notokuð mætiti til vinna að
verða sliíkis varma aðmjótandi,
Þó tók formaður ekki mik-
inn þátt í gálausu tali okkar
á aivöru stund, en hann huigs-
aði málið, að lokum sló hann
öskuna úr pípunni sinni á
stýrishjólinu, seildist svo með
hana upp undir statokinn og
kcm henni fyrir í vasanum,
sem þýddi, að reykingum
væri lokið í bili. Of dimmt
var til að sjá notetour svip-
brigði á andliitum manrna, en
ckkur fannst að formaður-
inn siem niú tók til máls væri
alvarllegur. Hann kvaðst leyfa
sér sem formaður og stjóm-
andi þessa báts að setja
skipsþing, eða skipsráð og
ætlast til þess að menn
tækju það alvarlega. Við
hefðum um tvennt að velja,
fara til Suðureyrar að mestu
í lamidvari, en óvíst hvað um
bátinn yrði er þangað kæmi,
og sjálfir gætum við þurft að
flætejast um í roki og rign-
ingu, til að finna okkur nátt-
stað og sjá bátnum borgið.
Annar kostur væri að fara
fyrir nesið og til Flateyrar,
þar hefðum við á móti sjó og
roki að sækja, sem væri veru-
leg áhætta eins og báturinn
væri ásig kominn. Þá hættu
tætoi hann eteki, nema við
værum alir sammála um að
tatoa hana.
Formaðurinn sagði að sver
alda og að nokkru álands-
vindur væri upp að nasimu og
inn með ströndinni önundar-
fjarðarmegin svo etokert
mætti út af bera. Hainn taldi
líklegt að Ásgeir Guðnason,
mundi senda alla þá togara
til leitar að okkur sem kæmu
í landvar við Eyrina í þessu
.roki. Mætti vel vera að við
mættum þeim ef við færum
fyrir nesið til Flateyrar, en
nú væri okkar að velja.
Dauða þögn, sló á þessa
léttlindu áhöfn við ræðu for-
manns. Menn hugsuðu.
Heyrðu regnið belja á bátn-
um sem skýfall. Heyrðu í
rokhnútunum hverflast aftur
með bátnum sem var and-
æft upp í, og ekki má gieyrna
geltinu í þilifars'dælunni. sem
eirnn, maður stóð nú alltaf við.
Umhverfið og útiitiÖ var
etoki aðnaðandi, en hinn þýði
og jaifni toliður vél'arinnar var
traustvetojandi, og ekki laust
við að mótoristinn væri
svolítið upp með sér af því,
en þvi miður, sú ánægja átti
efitir að dala, það stoeður svo
margt á sæ.
Þögnin var að verða óbæri-
leg, að lotoum stundi einhver
otokar upp: „Svo er Guði fyr-
ir að þakfca, að etoki er kven-
marnnslaust á Flateyri, og þar
eru góð heimili”. Að því var
gerður góður rómur, svo
allir sem einn vildu taka
áhættuna og halda í heima-
höfn. ,.Heima er best” sagði
'sá elsti okkar.
Þar með var það ákveðið,
og þá var gengið í skrokk á
mér með ástand vélar og
dælna. Ég sagði að allt væri
í besta standi sem væri eins
og þeir heyrðu og fyndu, en
allt gæti gerst til sjós„ og
það án fyrirvara. Mikið hefði
verið lagt á vélin á Tandleið-
Lnni, sennilega meira en
góðu hófi gegndi, en hún
virtiist bera það vel.
Hegranum var snúið í átt-
ina fyrir nesið, og ágjöfin
tók aftur að lauga allt og
alla. Við vorum allir í stýris-
húsinu, og ætluðum að vera
þar áfram, og skreppa þaðan
að dælunni.
Það gekk seint þegar kom
fyrir nesið. Fjarðarbáran var
kröpp og sver, en undir rudd-
ist hin ægisvera hafalda upp
að strönidinni, og myndaði
meðfram henni s.veran brim-
garð. Báturinn hafði báru og
vind á stjórniborðskinnung, en
undirsjoinn aö heita matti á
ílatt, og lét illa. Vélin vann
meö fuJIu álagi, einnig dæi-
urnar, og efcni síst nanddæi-
an. Nú voru ailtaf tveir viö
hana í hvert skipti', og hafð-
ist þá rétt við. Svo mikiö
haíöi nú lekinn aukist.
Við íórum í grymira iagi,
þar sló heidur á rokiö, og
iandið gaf veika von, ef ilia
íæri þratt fyrir brimið.
Viö urðum varir viö togara
sigia út fjöröiim sunnan-
veröan, bresika, sem höfðu
komiö inn undan veðrinu, en
Asgeir fengiö til leitar. Við
gatum ekkert gert vart við
oKikur, þá heíöi veriö gott aö
nafa nokkur neyöarblys, en
viö höíðum ekkert þess. háttar
Viö vorum konmir nokkuö
inn með nesinu, og alit i
besta gengi, iþegar vélin
stöðvaðist íyrirvaralaust,
batnum sló þegar flötum viö
bárunni og bar þegar í átt
að brim garðinum. Menn
munu oftcist eiga erfitt með
að hugsa rökrétt, við svo
gjörbreyttar aðstæður, á
onfáum sekúndum, og tæp-
ast hægt að gera ráð fyrir,
að viðbrögöin verði nákvæm-
lega þau réttu. Þannig fór
það hjá okteur.
Fyrstu viðbrögð okkar Jó-
hanns, voru án noktourra oröa,
að reyna að ræsa véiina aftur
því dælan virtist dæla, og
það brakaði í innspýtings-
oddunum. Við vorum báðir
við það, svo það átti ekki
að geta mistetoist, en gerði
það samt. Það kom mér til
að hugsa rökrétt sem mótor-
isti. FormaÖurinn gerði sig
lítelegan til að skjóta aftur
á vélina og bað mig að törna
henni, sem ég og gerði meðan
ég hugsaði hvað væri að, en
það kom ektoi fyrr en Jóhann
skaut á hana í þriðja sinn.
Þar með fóru siðustu loft-
kílóin, og glóðarhausarnir
kólnuðu óðum.
Á sömu stundu uppgötvuð-
um við hvað var að. Sjór
hafði komist í hæðartoút
vélarinnar. Efri botn hans
var fast upp imdir þaki kapp-
ans, toomin á hann ryðgöt, en
kappinn flóðlak við slika
ágjöf sem á var. Víst létti
okkur, og hugur og hendur
unnu með ótrúlegum hraða
við að ná sjónum úr kútnum
og leiðslum, en þá kom kall
frá þiifari, frá þeim sem
hömuðust á dælunni, því nú
jókst sjórinn óðfluga í bátn-
um eftir að vélin stöðvaðist.
Kall um það, að báturinn
væri að komast í brimgarð-
inn. Því var svarað samstund-
is á þá teið, að þeir gerðu
fökkuna tolára, og stýrðu
bátnum í gegnum brotið.
Á örfáum mínútum var
vélin aftur tiibúin tii gang-
setningar, en nú var ekkert
þrýstiloftið til. Framan á
kasthjólinu, sitt hvorum
megin við miðju voru tveir
tappar til gangsetningar. Þeir
voru dregnir út úr hjólinu,
þannig að hægt var að taka
um iþá annari henidi, en
skruppu inn í hjólið er iþeim
var sleppt. Mér hafði aldrei
tekist að setja þestsa vél í
gang á töppunum, en Jó-
nanni hafði tekist það noktor-
um sinnum við góðar aðstæð-
ur, en nú voru glóðarhaus-
arnir að verða of kaldir, og
þvi vonlítið að vélin færi í
gang. Eg rauk samt að kast-
njólinu, reif út tappana til-
búinn að leggja í þetta átak
aila þá orku sem ég gæti
íramleitt. Jóhann haföi hond
á regulatornum og dælunni.
Taugar oktoar voru ofsalega
spenntar, senniiega nær broti,
en sliti, en komnar yfir öli
mistöto, það fundum við.
Einn - tveir og þrír, Jóhann
byrjaði að dæla inn á véhna,
en ég ruggaöi hjóiinu upp og
niður með vaixandi hraða,
þar til ég gerði lotoa átakið
með snörpum rikto . Mér
sortnaði iyrir augum en
vélin tók við sér mjog harka-
iega. Kasthjólið sem nú óð I
sjók, jós austrinum upp undir
stakk minn og upp undir
pakið á kappanum, svo mér
iá við köfnun.
Jóhann reif sig úr statokn-
um, breiddi yfir sogventia
véiarinnar svo hún tæki ektoi
mitoinn sjó inn á sveifar-
húsið. Því var aJilt í grænum
sjó þar niðri, og svo til Ijós-
iaust. Nú gat hver míniúta
verið okkar síðasta. Hér mátti
engin sekúnda glatast. For-
maðurinn þaut upp að stýri
og stjórntækjum vélarinnar,
en ég varð eftir í sjóbaði
vélarrúmsins, reif mig úr
stateknum og breiddi hann
yfir vélin, svo hausarnir
kólnuðu ektoi við að sjórinn
gusaðist yfir þá.
„Útopnað” var öskrað úr
stýrishúsinu. Ég iþóttist vita
að nú væru únslitaaugnabiikin
og smávegis meiri ferð,
notokrir metrar frá landi fyrir
næsta ólag gæti ráðið örlög-
um oktoar, tók því skrúfjám
og rato á vissan hátt í reg-
ulatorinn, yfirspennti vélina
sem herti verulega á sér.
Sver alda reið undir bátinn
sem búið var að snúa frá
landi, og lifti honum hærra
og hærra, swo datt hann niður
í öldudalinn með braki og
brestum, þvi ektoi var linað
á, enda ekki hægt nema ég
tæki skrúfjárnið en ég hélt
því föstiu og beið rólegur eftir
næstu öldu og því er verða
vildi, þvd sú mundi ráða
úrslitum í bau’áttu Hegra
gamla við hafið, en sú alda
var lægri. Okkur var borgið.
Spennan var horfin. Mér
voru sárir lófarnir skinnið
hafði skaddast við tappana og
blæddi úr lófunum. Að öðru
leiti komum við heilir að
Flateyrarbryggju, renndum
Hegranum otokar upp með
henni þar til stóð, því há-
sjávað var. Landmennimir
ásamt útgerðarmanni tóku
þar við honum.
Því miður er ég ekki alveg
viss um nöfn hásetanna á
Hegranum umrædda sjóferð,
Ef þeir mættu lesa þetta
greinarkom, þá þætti mér
vænt um að heyra frá þeim.
Sendi þeim svo mínar bestu
kveðjur, með þökk fyrir
margar góðar stundir.
Látrum 25.5’76
Þórður Jónsson