Heilbrigðismál - 01.01.1964, Qupperneq 5

yfirvöldin fræði skólanemendur um skað-
semi reykinga og láti einskis ófreistað að fá
þá til að leggja þær niður. Auðveldast er að
ná til þeirra í skólunum, en Jjar liafa þó efa-
laust flestir þeirra lært þennan ósið. Ætli
J:>að sé ekki einhver brestur í uppeldinu hjá
okkur. Börn og unglingar hafa oft og tíð-
um alltof mikil fjárráð og vantar verkefni
við sitt hæfi. Þau leiðast þá út í þessa vit-
leysu af rælni, kjánaskap og agaleysi. E. t. v.
er erfitt fyrir þá foreldra, sem reykja mikið,
að banna börnunum að gera slíkt hið sama.
Foreldrarnir hafa þó þá afsökun, að þegar
þeir hófu reykingar, var ekki vitað, hversu
skaðsemi tóbaksneyzlu getur verið mikil.
Ég er ekki kominn bingað að hljóðnem-
anum sem uppalandi eða vandlætari. Ætlun
mín er að gera að nokkru skil joeim þætti
þessa vandamáls, sem mér finnst hafa orðið
verulega útundan í umræðum og skrifum,
en það er: Hver eru einkenni sjúkdómsins
og hvað er unnt að gera fyrir þá sjúklinga
sem fá krabbamein í lungu? Þeir eru alltof
margir, sem álíta, að þessi sjúkdómur sé á-
vallt ólæknandi og Jjví sé tilgangslaust að
leita læknis, ef þeir fá einkenni, sem benda
til sjúkdómsins. Þetta er regin villa. Ef
sjúklingarnir finnast þegar sjúkdómurinn
er á byrjunarstigi eða hefur ekki vaxið
lengi, þá eru batahorfurnar góðar.
Þegar við tölum um æxli eða mein, er
átt við sjúklega samsöfnun fruma af einni
eða fleiri tegundum. Frumur Jæssar skipta
sér og þeim fjölgar ört, og þær lúta ekki
lengur lögmálum líkamans. Æxlisfrumurn-
ar eru líkar frumum þess líffæris, sem æxlið
vex í, en eru þó frábrugðnar nokkuð, bæði
misstórar og óreglulegar þegar um illkynja
æxli er að ræða. Ulkynja æxli vaxa mun
hraðar en þau sem kóðkynja eru, en aðal
munurinn er þó, að þau virða ekki nein
vefjaskil eða líffæratakmörk, heldur stækka
jafnt og þétt, skjóta öngum út í umhverfið
og vaxa inn í og í gegnum æðar, taugar,
vöðva og jafnvel bein, og líkaminn hefur
fréttarréf um heilbrigbismál
engin tök á því að halda þeim í skefjum eða
hefta útbreiðslu þeirra til lengdar. Æxlis-
frumur berast síðan frá upphaflega æxlinu
með sogæðum í aðliggjandi eitla eða líffæri
og með blóðinu geta þær borizt til fjarlægra
líffæra og taka þá til að vaxa þar. Þetta kall-
ast meinvörp eða útsæði æxlisins. Það gefur
auga leið, að þegar æxli hefur rnyndað
þannig útsæði í öðrum líffærum, er ekki
unnt að uppræta sjúkdóminn að fullu, jafn-
vel J)ó að kleift reynist að nema brott upp-
haflega æxlið.
Tala má um 4 stig við myndun og vöxt
lungnakrabbans.
Byrjunar- eða frumstigið er frá því fyrsta
sjúka fruman myndast og þar til frumuhóp-
urinn hefur náð nokkurri stærð, en er þó
ennþá J:>að smár, að ókleift er að greina
sjúkdóminn með Jneim rannsóknum, sem
við ráðum yfir enn. Einkenni eru engin.
Næst kemur hið þögla stig. Æxlið hefur náð
Jæirri stærð, að unnt er að greina það með
röntgenmyndum, eða öðrum rannsóknum,
en J:>að er ekki farið að valda neinum ein-
kennum. A þessu stigi væri oftast unnt að
lækna sjúklingana. Á þriðja stiginu er sjúk-
dómurinn farinn að valda einkennum, en
greining hans getur samt verið erfið. Ennþá
eru talsverðir möguleikar á varanlegri lækn-
ingu.
Á fjórða eða lokastiginu hefur æxlið vax-
ið út fyrir lungu, eða meinvörp eru komin
í önnur líffæri. Þá er oftast auðvelt að
greina sjúkdóminn, en hann er ólæknanleg-
ur.
Æskilegt væri því við krabbamein í lung-
um, sem og við illkynja æxli yfirleitt, að
unnt væri að framkvæma hóprannsóknir á
vissum aldursflokkum, t. d. 1—2svar á ári,
því að ennjxí þekkjast ekki neinar blóð-
rannsóknir eða húðpróf, sem geri okkur
kleift að greina sjúkdóminn, og Jrað verða
því fyrst og fremst einkennin, sem sjúkling-
arnir fá, sem vekja hjá okkur grun, að um
krabbamein geti verið að ræða.
5