Heilbrigðismál - 01.01.1964, Síða 6

Auk þessara æxla, sem eiga upptök sín í
lungunum, er algengt að meinvörp komi í
lungu frá illkynja æxlum annars staðar í
líkamanum, og er það skiljanlegt, þegar
haft er í huga, að allt bláæðal)lóðið, sem
streymir til hjartans, fer í gegnum lungun
til að taka í sig súrefni.
Krabbamein í lungum vaxa frá þekju-
frumum slímhúðarinnar í lungnapípunum.
Við munum hvernig barkinn greinist í
hægri og vinstri barkakvísl eða aðallungna-
pípur, en þær greinast svo í smærri og
smærri kvíslar eða berkjur, sem enda loks í
lungnablöðrunum, þar sem loftskiptin fara
fram; blóðið fær í sig súrefni, en skilar frá
sér kolsýru og öðrum úrgangsefnum. Með
vefjarannsókn er unnt að greina fjórar aðal-
tegundir krabbameins í lungum el'tir frum-
unum, sem mynda æxlin. Þau vaxa mjög
mishratt, en eru öll illkynja. Tæpur helm-
ingur þessara meinsemda vex í stærstu
barkakvíslunum, en rúmlega helmingur í
þeim smærri og sumar meinsemdirnar alveg
út undir yfirborði lungans.
Æxlin í stærstu barkakvíslunum valda
einkennum yfirleitt seinna, vaxa hraðar og
berast fyrr út um líkamann með blóði eða
sogæðum. Þau eru því erfiðari viðureignar,
af því þau finnast seinna.
Krabbamein í lungum getur komið á
hvaða aldri sem er, en er algengast á aldrin-
um 45—55 ára. Síðustu árin hefur tíðnin þó
aukizt verulega í hærri aldursflokkunum,
enda fer gömlu fólki mjög fjölgandi í flest-
um menningarlöndum.
Sjúkdómurinn er um 6—8 sinnum al-
gengari hjá karlmönnum en konum, en sí-
fellt eykst þó tíðnin hjá kvenfólki. Skýring-
in gæti verið sú, að karlmenn reykja meira
og hófu fyrr reykingar að ráði en kvenfólk.
Þá er og ryk og sót í andrúmslofti og verk-
smiðjum, sem ýmsir telja að geti valdið
krabbameini, og karlmönnum er hættara
við því en kvenfólki.
Rétt er þó að taka skýrt fram, að lungna-
krabbi er alls ekki útilokaður meðal þeirra
sem reykja lítið eða alls ekki, og verða þeir
einnig að vera á verði gaganvart sjúkdómn-
um.
í lungum koma þó einnig fyrir góðkynja
æxli, sem geta valdið sams konar einkenn-
um og krabbamein, en brottnám þeirra er
auðvelt og bati varanlegur. Séu þau ekki
tekin, geta þau J)ó breytt um vaxtareðli og
tekið til að haga sér eins og illkynja æxli.
Af einkennum Jíessa sjúkdóms er hósti
langalgengastur, og oftast hafa sjúklingar
han, J^egar Joeir leita læknis.
Hóstinn stafar sumpart af ertingu lrá
æxlinu,en einnig af bólgum.sem eru komn-
ar í ofan á lag. í byrjun er hóstinn oftast
þurr og harður, en Jiegar frá líður fá sjúkl-
ingarnir uppgang, fyrst slímkenndan, síðan
meira eða minna graftarkenndan. Nri er
Jxið svo, að Jíeir sem mikið reykja, og raun-
ar ýmsir fleiri, J)jást oft af langvarandi
lungnakvefi, og er hósti þeirra aðalein-
kenni. Þó breytist hóstinn hjá þeim og upp-
gangur eykst og verður graftarkenndur, ef
um æxli er að ræða.
Blóðhósti, eða blóðlitaður uppgangur, er
sjaldgæfur sem fyrsta einkenni, eða aðeins
hjá 5—6% og er Jjað miður, J)ví að sjúkling-
ar leita venjulega læknis, undireins og J)eir
verða varir við blóð í uppgangi, og myndi
þetta einkenni Jdví geta flýtt fyrir sjúkdóms-
greiningunni, ef Jrað væri oftar til staðar í
byrjun. Síðar í sjúkdómnum verður blóð-
hósti liins vegar algengur, ef æxlið fær að
vaxa óáreitt. Það gildir sama með hósta eins
og önnur einkenni þesa sjúkdóms, að Jiau
koma mjög mismunandi snemma í sjúk-
dómnum og ágerast mishratt. Lungnabólga
er algeng, jalnvel sem fyrsta einkenni, eink-
um ef æxlið vex í smærri berkju, og er þá
komið á J)að stig, að það hefur að einhverju
leyti eða alveg stíflað lungnapípuna. Mynd-
ast J)á loftlaust svæði eða lungnahluti frá
6
l'RÉTTABRÉF UM HEII.HRIGKISMÁI.