Heilbrigðismál - 01.01.1964, Qupperneq 8

mænu, lifur, nýrnahettur og húð. Fyrir
kemur, að aðaleinkenni sjúklings eru frá
slíkum meinvörpum, og er þá oft ranglega
álitið, að eingöngu sé um að ræða sjúkdóm
í því líffæri eða þeim líffærum, þar sem
meinvörpin eru komin. Nefna má sem
dæmi, að sjúklingur með meinvörp í heila
frá lungnakrabba, getur haft sömu ein-
kenni og koma fram við æxli, sem eiga upp-
tök sín í heilanum, og er hætt við að lækn-
um sjáist þá yfir upphaflega æxlið í lung-
anu.
Mikill slappleiki, þreyta, lystarleysi, blóð-
leysi og megrun táknar oftast, að æxlið er
orðið stórt, hefur breiðzt út og því minni
von um lækningu.
Æxli, sem á upptök sín efst í lunga, veld-
ur oft sárum verk fram í handlegg, kulda og
dofatilfinningu og jafnvel lömunum vegna
þess, að það þrýstir á eða vex inn í æðarnar
og taugarnar, sem Hggja út í handlegginn.
Eg hef nú í stórum dráttum lýst helztu
einkennum sjúkdómsins, en ekkert þeirra
er sérkennandi fyrir krabbamein, heldur
geta átt sér stað við ýmsa aðra sjúkdóma í
lungum.
Jafnframt hef ég vakið athygli á því, að
lengi geta sjúklingar verið alveg einkenna-
lausir. Hversu langur tími líður frá því æxli
er sjáanlegt á röntgenmynd og þar til sjúkl-
ingarnir fá einkenni, er sjálfsagt mjög
breytilegt ,frá nokkrum mánuðum og upp í
nokkur ár. Það skiptir miklu máli, að sjúk-
dómurinn sé greindur fljótt. Því fyrr sem
sjúklingar komast í hendur skurðlækna,
þeim mun meiri von er um algjöran bata.
í flestum löndum bera skýrslur með sér,
að einkenni hafa verið fyrir hendi 7—8
mánuði að meðaltali, þegar sjéiklingar eru
vistaðir á handlæknigadeildum. Oftast staf-
ar þetta af kæruleysi sjúklinganna sjálfra og
fákunnáttu, en einnig getur þó þessi háska-
lega töf stafað af andvaraleysi og vanþekk-
ingu þeirra lækna, sem sjúklingarnir leita
upphaflega til.
8
Hér er ekki sneitt að íslenzkum læknum
sérstaklega, ástandið í þessum efnum mun
ekki verra hér en annars staðar. Með því að
fræða almenning og lækna um einkenni og
gang þessa sjúkódms, ætti að vera kleift að
stytta verulega eða afmá með öllu þennan
biðtíma. Með bættum og nýjunr rannsókn-
araðferðum og hóprannsóknum ætti að
vera unnt að finna fjölda sjúklinga, sem eru
einkennalausir og með sjúkdóminn á byrj-
unarstigi.
Við greiningu sjúkdómsins er röntgen-
myndataka bezta hjálpin. Oft finnst ekkert
athugavert við venjulega rannsókn og á-
sláttur og hlustun yfir lungum getur verið
eðlilegt, en oftar eru þó einhverjar breyt-
ingar á þessu. A röntgenmyndum sést ýmist
æxlið sjálft eða breytingar, sem komnar eru
í ofan á lag, svo sem bólgur, minnkað loft í
lungnahluta, vökvi í brjósthol o. s. frv. Oft
sést þó ekkert á venjulegum röntgenmynd-
um, og eru þá teknar svokallaðar sneið-
myndir, þ. e. a. s. margar myndir af hvoru
lunga í mismunandi dýpt og sjást þá stund-
um lítil æxli eða jmengsli í lungnapípun-
um. Ennfremur eru teknar sérmyndir af
lungnapípum með því að sprauta niður í
þær efni, sem gefur skugga og oft veita þær
myndir beztar upplýsingar.
Lungnaspeglun eða berkjuspeglun er
einnig mikilvæg rannsókn. Hún er fólgin í
því, að farið er með málmpípu með ljósi í
endanum niður barkann og niður í lungu
og slímhúðin á lungnapípunum athuguð
gaumgæfilega. Sjáist eitthvað sjúklegt, þá
er unnt með þar til gerðri töng að taka úr
því smábita til vefjarannsóknar, sem sýnir
þá hvers konar sjúkdóm er um að ræða.
Einnig má soga slím úr lungnapípunum
upp í gegnum þetta rör og gera á jrví marg-
víslegar rannsóknir.
Rannsóknir á hráka eða uppgangi skipta
einnig miklu máli, og má þar helzt til nefna
leit að illkynja frumum. Þar sem æxli vaxa
frá yfirborðsslímhúð eins og í lungnapíp-
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL