Heilbrigðismál - 01.09.1977, Qupperneq 3

Meáal efnis: Hrsyllng eem beilsubác
Myndirnar á forsíðu þcssa hlaðs crn
It knar í Sundlau|>iiniiin i Laugardal
í Kcykjavik (>j> tcn)>jast j>rcin iini
álirif hrcyfin|>ar oj> útiveru á
licilsuna. Sjá hls. 18.
Myndir: Gunnar V. Andrésson.
EÐLILEGT LÍF
5
HEILAHIMNUBÓLGA
9
AUKUM SAMVINNUNA
II
RANNSÓKNIR
13
RAUÐIR HUNDAR
17
KOSTIR HREYFINGAR
18
LEITAÐ SVARA
21
MAGAKRABBAMEIN
23
þvagfærasýkingar
27
erlendar FRÉTTIR
31
ENDURBIRT EFNI
33
3. tbl. 25. árg.
Júlí — septcmbcr 1977.
123. hefti frá uppliafi.
Umliverfisorsakir
krabbameins
í grein Gunnlaugs Geirssonar yfirlæknis i þessu hefti. „Nýmæli
af vettvangi krabbameinsrannsókna", er gefið yfirlit um ýmsa þætti
í nútímarannsóknum á orsökum og eðli krabbameins. Þar kentur
fram að enda þótt margt sé enn á huldu unr þær lífefnafræðilegu
breytingar sent liggja til grundvallar því að fru.mur mannslíkamans
taka til að vaxa hömlulaust og nrynda illkynja æxli. þá er vitað um
fjölda efna og efnasambanda i umhverfinu sem hrundið geta af
stað krabbameinsvexti. auk eðlisfræðilegra og líffræðilegra áreita
svo senr geislavirkni og veira.
í stefnumörkun þeirra manna sent fást við skipulag heilbrigðis-
ntála í dag, allt frá yfirstjórn lil einstakra lækna í starfi. sýnist
áhersla á fyrirbyggjandi aðgerðir gegn sjúkdómum verða nreira og
meira áberandi. Getum við þá nokkuð gert á því sviði varðandi
krabbamein? Því er fljótsvarað játandi og kemur að nokkru fram F
grein Gunnlaugs. Faraldsfræðilegar rannsóknir hérlendis síðustu
20 til 30 ár sýna Ijóslega að ein tegund þeirra krabbameina sem eru
í hvað örustum vexti er lungnakrabbameinið. Það er viðurkennd
staðreynd í dag að þar eru sígarettureykingar fyrst og fremst að
verki. Þar er því unnt að benda á orsakaþátt í umhverfi sem valdur
er að fjölda ótímabærra dauðsfalla og miklunr mannlegum þján-
ingum. í bók sem út kom árið 1975 í Bandaríkjunum og fjallar um
áhættuþætti og krabbamein segir einn af þarlendum forustu-
mönnum í krabbameinsrannsóknum að um 40% af öllum dauðs-
föllunt karla úr krabbameini í Bandaríkjunum í dag stafi af
sígarettureykingum. Á hann þar við krabbamein í lungum, barka-
kýli, munnholi, koki. vélinda og þvagblöðru.
Svo sem kunnugt er hefur magakrabbamein verið sú tegund sem
algengust hefur verið hér á landi nreð körlunr og næstalgengust
með konunt, að minnsta kosti unt áratugabil. Við geturn ekki með
fullri vissu sagt hver orsökin er en ætla má að einhver efni í fæðunni
eða meðhöndlun fæðunnar sé þarna að verki eða ef til vill skortur á
nauðsynlegum efnum í fæðunni.
Vitað er um tvenns konar efnasambönd sem koma fyrir í ýmsum
fæðutegundum og eru sterkir krabbameinsvaldar í dýratilraunum,
en það eru nítrósamín og polycyclisk kolvatnsefni (t.d. 3:4
benspyren). Hvern þátt þessi efnasambönd kunna að eiga í hárri
tíðni magakrabbameins í ýmsum löndum, svo sem íslandi, er ekki
að fullu ljóst ennþá.
Það er fagnaðarefni að Manneldisráð hefur vcrið vakið til lífs að
nýju og mun án efa að einhverju leyti snúa sér að rannsóknum á
þessu sviði. Á þann hátt er hugsanlegt að uppgötva áhættuþætti
3