Heilbrigðismál - 01.09.1977, Síða 16

Þessi myndasaga með „Smáfólki"
minnir á að vísindamenn hafa oft velt
því fyrir sér að hve miklu leyti um-
hverfi mannsins orsakar krabba-
mein og hvort tilhneyging til að fá
krabbamein getur gengið að erfðum.
I þessu sambandi má geta þess að
næsta sumar verður haldin ráð-
stefna í Reykjavík í tengslum við
aðalfund Norræna krabbameins-
sambandsins og verður þar rætt um
rannsóknir á arfgengi og fjölskyldu-
fylgni krabbameins.
umhverfisbundnir þættir eiga
veigamikinn þátt í myndun hinna
ýmsu krabbameina verður að telja
ákjósanlegt að ráðast í slíka leit
samhliða könnun á umhverfi og
venjum fólks, t.d. er varðar
atvinnuhætti, matarvenjur o.s.frv.
Slíkar kannanir eru mikið þolin-
mæðisverk og þarf að koma til
skilningur allra þeirra sem taka
þátt í rannsókninni og ekki hvað
síst samviskusemi þátttakenda um
upplýsingar og nákvæmni í skrán-
ingu þeirra. Á því veltur hvort út-
koman verður marktæk eða ekki.
Niðurstöður slíkrar könnunar þarf
að færa í tölvu sem getur unnið úr
svo viðamiklu verkefni.
Rannsókn af þessu tagi tekur
langan tíma en mikils árangurs er
að vænta ef vel tekst til. Ætla má að
slík könnun geti orðið árangursrík
hérlendis þar sem fólk er vel
menntað, lætur sér annt um heil-
brigði sitt og hefur góðan skilning á
því. ef eitthvað er öðru vísi en vert
væri og að kippa þurfi slíku í lag.
Krabbameinsvakar í
umhverfi manna
Svo sem ítrekað hefur verið hér
að framan hafa krabbameinsrann-
sóknir eindregið bent á utanað-
komandi áhrif sem veigamesta
þáttinn í myndun illkynja æxla.
Beinist athygli vísindamanna
einkum að ýmiss konar efnum í
umhverfinu, sérstaklega andrúms-
lofti og næringu. Talið er að allt að
80 til 90% af illkynja œxlum eigi
rœtur sínar að rekja til umhverfis-
bundinna áhrifa í fœðu og and-
rúmslofti. Vitað er um aðrarorsakir
krabbameins, svo sem geislun og
veirur, enda þótt hið síðarnefnda
hafi ekki með vissu sannast hjá
mönnum.
Krabbameinsvaki í umhverfi
getur virkað í smáum skömmtum
mjög oft og um langt skeið áður en
æxlið myndast, svo sem verður t.d.
við tóbaksreykingar, en ef um
stærri skammta af krabbameins-
vökum er að ræða myndast æxlið á
skentmri tíma. Myndun illkynja
æxlis getur örvast við áhrif
krabbameinshvata (co-carcinogen)
og önnur áhrif er auka frumu-
deilingar. Æxlisfrumurnar sýna
mikilvæg frávik frá því sem gerist
meðal eðlilegra fruma sama líffæris
og æxlið er sprottið frá bæði er
varðar kjarna og frymi (cyto-
plasma). Sum æxli skynjar
líkaminn sem framandi eða sem
aðskotahlut og beinir ónæmis-
svörun sinni gegn því til eyðingar
áður en það nær að vaxa ífarandi.
Ef svo reynist sem menn telja um
utanaðkomandi áhrif krabba-
meinsvaka er áhugavert að spá
hvernig til tekst að uppræta slík
efni úr umhverfi okkar. Munu
efnahagsástæður er varða fram-
leiðsluhætti matvæla og neyslu-
varnings svo sem ýmiss konar
„munaðarvara" verða ofan á og
ekki reynist kleift að bægja þeim
burt fyrr en seint og um síðir.
Reynsla okkar í baráttunni við
tóbakssölu og tóbaksnotkun bendir
til þess að ýmsir erfiðleikar gætu
verið því fylgjandi.
Dr. John H. Knowles, fórseti
Rockefeller Foundation og fyrrum
sjúkrahússtjóri Massachusetts
General Hospital í Boston, hefur
haldið því fram að þeir sem eru of
feitir, þeir sem reykja o.s.frv. eigi að
vera skyldaðir til að borga helmingi
hærri iðgjöld til lífeyrissjóða og
sjúkrasamlaga, þar sem slíkir ein-
staklingar þarfnist mestrar spítala-
hjálpar og deyi fyrir aldur frant,
skv. heilbrigðisskýrslum lækna og
heimildum líftryggingafélaga. Ef til
vill verður þetta það sem koma
skal, að fólki verði gert að greiða
iðgjöld til samræmis við heilsu-
farshætti sína og þörf fyrir sjúkra-
húsvist. Væri slíkt mörgum
hvatning til þess að stunda heilbrigt
líferni. D
16
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL