Heilbrigðismál - 01.09.1977, Qupperneq 33

ENDURBIRT
EFNI:
Járn,
t>lý og
krábba-
mein
/ tveimur fyrstu tölublöð-
um pessa afmœlisárgangs
hefur verið birt sýnishorn af
efni frá þeim tíma þegar Niels
Dimgal og Baldur Johnsen
voru ritstjórar Fréttabréfs um
heilbrigðismál. Nú er röðin
komin að Bjarna Bjarnasyni
sem var ritstjóri tímaritsins
frá 1965 til 1975. Hér birtast
lilutar af nokkrum greinum
frá þessu tímabili, bœði eftir
hann og aðra.
Á alþjóðlegu
krabbameinsári
Alþjóða heilbrigðismála-
stofnun Sameinuðu þjóðanna
(WHO) helgaði árið 1970
krabbameinsvörnum og
krabbameinsleit. Lögð var sér-
stök áhersla á að hér eftir verði
unnið meira en nokkru sinni
fyrr að því að finna krabbamein
snemma, svo að hægt sé að
koma við fullkomnum að-
gerðum og tryggja sjúkling-
unum varanlegan bata.
Sannleikurinn er sá að lang-
flestar tegundir krabba er hægt
að lækna ef hann finndist alltaf
nógu snemma og leitað væri
tafarlaust fullkominna aðgerða
og læknishjálpar.
Sú bábilja er ótrúlega lífseig
hjá mörgum að krabbi sé sama
og dauðadómur. Við vitum að
um og fyrir síðustu aldamót dó
nánast hver einasti maður sem
fékk krabbamein en á þessu
hefur orðið stórkostleg breyt-
ing.
Samkvæmt skýrslum
alþjóðakrabbameinsstofnunar-
innar læknast nú orðið 33% alls
krabba. Þetta rná heita ævin-
týralegur árangur á ekki lengri
tíma. Þó segir í söntu skýrslum
að hundraðstalan gæti hæglega
verið kornin upp í 50 ef fólk
væri nógu vel á verði og sant-
vinnan á ntilli þess og læknanna
væri eins og hún ætti að vera.
Höfuðeinkennin sem geta
boðað byrjandi krabba, en eru
þó oftast eitthvað annað, eru sjö
og skulu nú rifjuð upp.
/. Hvers konar sár sem ekki
gróa á eðlilegum tima.
2. Óvenjuleg blceðing eða út-
ferð.
J. Langvarandi hósti eða hœsi.
4. Hvers konar breytingar á
vörtum eða fœðingarblettum.
5. Hnútar og hersli í brjósli eða
annars staðar.
6. Brevtingar á hcegðavenjum
eða annarri starfsemi þarm-
anna.
7. Meltingartruflanir eða
örðugleikar við aö kyngja.
Öll þessi hættumerki sem
geta boðað krabba ættu allir að
læra utanað og rifja upp öðru
hverju svo að þau gleymist ekki.
Látið ekki dragast stundinni
lengur að fara til læknis ef
einhver þessara einkenna konta
í Ijós.
Lungnakrabbinn færist
óhugnanlega ntikið í vöxt. Á
árununt frá 1931 til 1954 eða á
24 árum fundust 34 sjúklingar á
Islandi nteð lungnakrabba, en
frá 1955 til 1968, á 14 árum,
urðu tilfellin 264*. Það þarf
ekki að skýra það lengur fyrir
fólki, því að allir vita það nú-
orðið, að sígarettureykingar
eiga söká95 —97% allra þessara
krabbatilfella. Lungnakrabbinn
myndi sem sagt hverfa að mestu
ef fólk fengist til að leggja niður
sígarettureykingar.
Við skulurn vona að árið sem
nú er að liða og þau sem á eftir
koma verði okkur happadrjúg í
baráttunni gegn krabbanum og
að við fáum bolmagn til að
beita öllum tiltækum ráðunt að
finna hann snemma meðan
hann enn er á byrjunarstigi, svo
að hægt sé að veita sjúklingun-
um læknisnteðferð sem leiðir til
varanlegs bata.
Þó skurðlækningar og geisla-
meðferð séu þau vopn sem best
bita gegn krabbanum eru þó
fleiri liðtæk kornin til skjalanna
eins og ýmis kemísk efni,
hormónar eða vakar og fúkka-
lyf. Á seinni árum beinist
athygli vísindamannanna æ
* Fjöldi greindra lilfella af lungna-
krabbameini frá 1955 til 1976 var
541 (á 22 árum).
Bjarni Bjarnason læknir.

SEpTEMBER 1977
33