Heilbrigðismál - 01.12.1987, Blaðsíða 4

NORSKA AFENGISVARNARÁÐIÐ
*
Áfengi,
heilsa
.°8
gestrisni
Áfengisneysla íslendinga er enn
einu sinni til umræðu og núna
vegna frumvarps á Alþingi um
leyfi til sölu áfengs öls, á sama hátt
og nú eru seld létt og sterk vín.
Heildaráfengisneysla íslendinga
er sú lægsta í Evrópu. Samt sem
áður mun misnotkun íslendinga á
áfengi vera jafnalgeng og hjá
mörgum öðrum þjóðum sem hafa
miklu hærri heildarneyslu á hvem
íbúa. Þetta misræmi má skýra með
drykkjuvenjum íslendinga, sem
drekka mikið í senn, en með hvíld-
um, og dagdrykkja í hófi er lftið
stunduð hér.
Sala áfengs öls á almennum
markaði hér kemur að allra dómi
til með að auka lítratölu hreins vín-
anda á hvem íbúa. Stóra spurning-
in er sú, hvort heilsufarsleg og fé-
lagsleg áhrif breyttra drykkjusiða,
sem munu fylgja bjórnum, verði til
skaða eða ekki.
Enda þótt ekki hafi verið sannað
að hófleg neysla áfengis valdi lík-
amiegu eða andlegu heilsutjóni er
ekki nokkrum blöðum um það að
fletta að félagsleg áhrif áfengis eru
mikil, jafnvel í minnstu skömmt-
um. Tilgangur þeirra sem áfengis
neyta er fyrst og fremst að ná fram
skapbreytingum, og jafnframt að
sefa þreytu og líkamleg ónot sem
fyrir kunna að vera. Áfengisneysla
á föstudags- og laugardagskvöld-
um tengist þessu beint og er til
þess gerð að sefa eða fresta afleið-
ingum erfiðrar vinnuviku. Sam-
kvæmi, sem fólk sækir, eru til þess
að skemmta og því skiptir máli að
öllum líði vel og þeir nái saman.
Áfengið er notað til þess að brjóta
múra milli fólks, en verður oft til
þess, þegar lengra er gengið, að
ekki aðeins brotna múrar heldur
eru líka borgir lagðar í rúst.
Lítið magn áfengis daglega gæti
verið skaðlegra heilsu en talið er.
Vægustu áfengisáhrif draga úr
skapandi hugsun og nákvæmni
hreyfinga, þótt þess verði sjaldan
vart nema með mælingum. Þetta
finna þó flestir, sem áfengis neyta,
hjá sjálfum sér ef vel er að hugað,
þótt ekki sjáist þess ytri merki.
Áfengi kann að vera gott til þess
að draga tímabundið úr streitu, en
þess ber að gæta að áfengi sem
slíkt er sjálft streituvaldur, og sitja
því flestir verr eftir en áður þegar
af þeim rennur. Víman gefur falsk-
an kraft þar sem hún losar aðeins
um hömlur og eftir sem áður er
þörf hvfldar, sem er því frestað þar
til víman er horfin. Þeir sem neyta
áfengis reglulega og daglega, þótt í
litlu magni sé, ná sjaldan sínu
besta. Hjá þeim gætir á víxl þreytu
eftir fyrri drykkju og áfengisáhrifa.
Fyrir nokkrum árum var í þessu
riti vakin athygli á auglýsingu frá
heilbrigðisstjórninni á Nýja Sjá-
landi, þar sem fólki var bent á að
hafa í huga, þegar veislur eru
skipulagðar, að sumir neyta ekki
áfengis og að ókurteisi er að ota
áfengi að fólki. Þetta ættu íslend-
ingar að hafa hugfast. Hér ríkir al-
menn velmegun og henni tengist
mikill kaupmáttur flestra og kemur
hann meðal annars fram í auknum
áfengiskaupum. Sífellt er meira
um það að boðið sé upp á áfenga
drykki í heimahúsum, hvort sem
um er að ræða formleg matarboð
eða óvæntar tækifærisheimsóknir.
Hið gamla og góða kaffi er á und-
anhaldi og mundu sumir telja það
h'mabært, þar sem íslendingar eru
á meðal mestu kaffiþambara
heimsins. En skipti á kaffi og
áfengi eru slæm skipti. Síðdegis-
drykkjur af ýmsu tilefni, vegna af-
mæla fólks eða stofnana eða til
kynningar á nýjum vörum eða fyr-
irtækjum, eru daglegt brauð. Þar
er gestum mætt með bakka með
úrvali drykkjarfanga. Þeir sem
ekki vilja neyta áfengis í það skipti,
og þeir eru oft margir, þurfa að
leita vel á bakkanum að einhverju
fyrir sig. Oft er þar aðeins eitt glas
eða jafnvel ekkert án áfengis. Þarf
gestur þá að biðja sérstaklega um
óáfengan drykk og fylgja því snún-
ingar fyrir þjón og leiðindi fyrir
gest.
Gestrisni á að vera sýnd á þann
hátt, að veitingar séu þær sem við
eiga og best henta hverjum gesti.
jónas Hallgrímsson,
prófessor.
4 HEILBRIGÐISMAL 4/1987
é