Heilbrigðismál - 01.12.1987, Blaðsíða 12

HEILBRIGÐISMÁL / Jóna*
Er pillan betri en af er látíð?
Grein eftir Reyni Tómas Geirsson
og Jens A. Guðmundsson
Nú eru liðin nær þrjátíu ár frá
því að fyrst var farið að nota östró-
gen og prógesterón hormón í töflu-
formi til getnaðarvarna. Á þessum
tíma hefur „pillan", eins og lyfið er
jafnan kallað, orðið ein algengasta
getnaðarvörn sem konur nota, á ís-
landi sem annars staðar.
Pillan hafði frá upphafi þá kosti
að vera öruggt og tiltölulega ódýrt
lyf, sem getnaðarvörn. Alvarlegar
aukaverkanir eru sjaldgæfar, hún
er auðveld í notkun, án áhrifa á
frjósemi þegar notkun hennar er
hætt og ekki er þörf neinna sér-
stakra annarra varna þegar samlíf á
sér stað. Reynslan þessi þrjátíu ár
hefur sýnt mikilvægi þessara kosta
pillunnar fram yfir aðrar getnaðar-
varnir. Á sama tíma hafa hormóna-
tegundirnar sem notaðar eru í pill-
una breyst nokkuð. Lyfjaskammt-
urinn hefur verið minnkaður og
betri skömmtunaraðferðir hafa
fundist. Konur þola nýrri pilluteg-
undir betur en þær eldri.
Umfangsmiklar faraldsfræðileg-
ar rannsóknir á síðustu árum hafa
staðfest að pillan er eitt öruggasta
lyf sem völ er á sérstaklega þegar
miðað er við kosti hennar við fjöl-
skylduáætlanir.1 Rannsóknir síð-
ustu ára hafa þó ekki verið alveg
samhljóða, og af og til hafa komið
upp efasemdir um ágæti pillunnar,
einkum hvað varðar langtíma áhrif
á líkamann. Áhugi fjölmiðla á upp-
lýsingum um hugsanlega skaðsemi
pillunnar hefur oft orðið til þess að
dregið hefur úr notkun pillunnar
Nú nota 18% íslenskra kvenna d atdr-
inum 20-44 ára piltuna og 35% lykkj-
una, samkvæmt upplýsingum sem
safnað er i Leitarstöð Krabbameinsfé-
lagsins. Eins og sést á línuritinu hefur
pillan yfirburði meðal kvenna undir 25
ára aldri. Um 80-90% kvenna á aldr-
inum frá tvítugu til fertugs hafa ein-
hvern tímann notað pilluna.
um tíma.2 í þjóðfélaginu hafa líka
ýmsar gróusögur spunnist um pill-
una og verið lífseigar.
En hvað er rétt og satt í þessu nú
við lok áttunda áratugarins? Hvað
er vitað um langtíma öryggi pillunn-
ar og tíðni alvarlegra aukaverkana?
Hvernig nota konur pilluna hér á
landi? Lítum fyrst á það síðasta.
Pillunotkun á íslandi
Notkun pillu og lykkju hjá kon-
um sem komu í krabbameinsleitar-
stöðvarnar á síðasta ári, 1986, er
sýnd eftir aldri á meðfylgjandi
línuriti. Par má sjá að pillan er al-
geng getnaðarvörn hjá yngri kon-
unum, notkun hennar minnkar
hratt með hækkandi aldri og um
þrítugt nota aðeins um 15%
kvenna pilluna. Á sama aldurs-
skeiði eykst notkun lykkjunnar.
Eftir fertugt, þegar frjósemi
minnkar og ófrjósemisaðgerðir eru
algengari, dregur einnig úr notkun
lykjunnar. Þótt tölur séu ekki fyrir
hendi, má ætla að pillan sé langal-
gengasta getnaðarvörnin undir tví-
tugsaldri. Meðal kvenna á síðari
hluta frjósemisskeiðs hefur lykkjan
orðið mun algengari sem getnaðar-
vörn, á kostnað pillunnar. Frá 1971,
þegar um 36% kvenna á aldrinum
20-44 ára notuðu pilluna hefur
pillunotkun farið stöðugt minnk-
andi niður í um 18% árið 1986.
Þetta er svipað hlutfall og í Sví-
þjóð3, og reyndar í öðrum ná-
grannalöndum okkar.2
Á sama tíma og dregið hefur úr
notkun pillunnar hefur fóstureyð-
ingum hins vegar fjölgað hér á
landi. Mjög margar af þeim konum
sem um þá aðgerð sækja (20%)
hafa notað pilluna á rangan hátt.4
50% 40% 30% 20% 10% Notkun getnaðarvarna 1986
y — ■ Lykkjan Pillan
y \ L
A \
N V

20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 ára ára ára ára ára ára
12 HEILBRIGÐISMAL 4/1987
i