Tíðindablaðið - 26.04.1974, Blaðsíða 2

Tíðindablaðið
Otgevarar og blaðstjóm:
Finnbogi Isaksen (ábyrgd)
Ámi Absalonsen
Adr: Klokkaragøta 19, Tórshavn. Tlf. 1 48 49.
Leysasøluprísur 2,00 kr. eintakið. Prent:
Tiðindablaðið og Dimmalcetting.
Blaðið er óheft av øllum politiskum flokkum.
Caracas
Tann nógv umtalaði ST-fundurin um
rættindini á havinum skal nú setast í
Caracas í Venezuela. í tí fiskimarksstríði,
sum hevur gjørt um seg ymsastaðni í
heiminum, einamest her í Norðuratlants-
havi, hevur í fleiri ár verið ført fram, at
onki átti at verða gjørt við spurningin,
fyrr enn ST-fundurin kom saman.
ST og aðrir altjóða stovnar hava fyrr
roynt at fá.a reglur gjørdar .fyri rættindini
á øllum høvum. Men hesar royndir hava
verið útslitaleysar. Sjónarmiðini hava
verið so ymisk, at øll uppskot eru fallin.
Tað er møguligt, at fundurin hesaferð
kemur at roynast betur.
Hugsast kann, at eitt úrslit fæst. Men
hvat? Nú, áðrenn fundurin er settur,
verður nógv.tosað um eina samtýkt um
200 fjórðinga mark. Hesum eru stórveld-
ini ímóti, og tað er ein royndur lutur, at á
altjóðáfundum eru tað stórveldini, sum
ráða.
Tveir føroyingar skulu vera við á
fundinum at lurta eftir. Annars verða
okkara sjónarmið um^oðað av donsku
sendinevhdini. Tað má tykjast marghátt-
ligt, at løgtingið als ikki hevur umrøtt
okkara støðu á ST-fundinum.
Tað rætta hevði verið, at vit framman-
pndan vissaðu okkum, at Danmark fór at
greiða atkvøðu fyri einura uppskoti, sum
fjøldin av føroyingum tekur undir við.
Á hesum fundi kann - kann - tað henda,
at bert ein atkvøða kemur at vænta í, at
eitt uppskot um t.d. 200 fjórðingar
verður samtykt. Og tann atkvøðan kann
koma at vera Danmarkar.
Prát um málundirvísing*
í skúlanum
So ungt sum Tíðindablaðið
er, hevur tað longu gjørt
vart við seg í fleiri greinum
um skúlaskap. Tað tykist
at vera semja um, at
skúlin í Føroyum er ikki
tað, hann eigur at vera.
Her verður ikki hugsað
um, at skúlarnir eru ikki
nóg góðir, ella at teir eru
ov illa útgjørdir ella at
lærarnir eru ov vánaligir -
tað verður altíð ymiskt -
og ikki nóg væl útbúnir til
tey krøv, skúlaskipanin
setur teimum.
Men tað er sjálvt skúla-
lagið, sum er skeivt. Og
skeivleikin er, at skúlin er
ikki bygdur upp eftir ti
samfelagi, sum 'hann er
skúli i.
Vónandi fer henda
skriving at halda fram, so
at hon kann elva til orða-
skifti um, hvussu skúlin
eigur at vera. Soleiðis
kunnu kanska mong hug-
skotini koma fram. Tað er
ikki væntandi, at lívs-
dugur skal vera í nógvum
av teimum. Men hvør veit,
kanska verður okkurt gull-
kornið ímillum, sum lívs-
dugur' er í, so frægur, at
eisini tað fer at krevja sær
livsrætt.
Tað,' sum eg havi i
kvittanum, er at siga tvey
orð um málundirvisingina í
skúlanum.
Tað er ikki so ógvuliga
langt síðani, at bert eitt
mál, 'danskt, var lært i
føroyska skúlanum. Við
stríð og strev slapp før-
oyskt so eisini ' inn um
skúlagátt. Nú verður eisini
seinastu tíðina í barna-
skúlanum iært eitt sindur
av eingilskum og í støðum
eisini týskt. í framhalds-
skúlanum ganga hesi somu
mál aftur, og í realskúla-
num kann eisini - um
ynskist - fáast eitt sindur
av kunnleika til latín. í
studentaskúlanum kemur
so eisini franskt afturat.
Saman við føróyskum og
Petur Martin Rasmussen,
prestur, skjýtur í hesi
grein m.a. upp, at
næmingar fáa undirvísing
i fremmandum málum á
tann hátt, at teir fara
uttanlanda eina tíð
donskum verður so lisið
nakað av norskum, svens-
kum og íslendskum um-
framt norrønum máli. Fara
vit til aðrar skúlar,
fakskúlar, er fremmanda-
málið fyri tað mesta eing-
ilskt, um ikki bert.
Tey gomlu, deyðu mál-
ini, skulu vit í hesum
viðfangi lata liggja.
Tey, sum eftir eru, tey
livandi málini, kunnu vit
býta í tvinnar bólkar: tey
norðúrlendsku og hini,
sum eg her vil nevna tey
fremmandu.
Lat eitt verða sagt
beinanvegin: vit eiga at og
skulu læra annað ella
onnur mál enn føroyskt.
Tann vanlukka má ikki
henda, at vit læsa okkum
inni bert við føroyskum.
Vit læra danskt so mikið
væl - og eg vil ikki tala um
okkum, sum lærdu tað
góða gamla gøtudanska -
at vit við kunnleika okkara
til danskt duga at lesa,
skilja umframt danskt
eisini norskt og svenskt,
og vit kunnu eisini so dánt
tosa við fólk úr hesum
trimum londum. Soleiðis
eru vit væl fyri í
Norðurlondum. Og tað er
gott, at vit hava hesa
kontakt við skyldmenn
okkara fyri eystan og
sunnan.
Við at hava lært danskt
hava vit lært eitt mál, sum
ikki er okkara egna. Men
við hesum «eyka» máli
okkara koma vit ikki
longur enn danir, sviar og
norðmenn, sum einki
«eyka» mál hava lært, men
bert sítt móðurmál. Tað vil
siga, at vit við málkunn-
leika okkara røkka til
norðurlondini og so ikki
eitt fet longur. Hesi
norðurlendsku fólk mugu
læra seg fremmand mál
fyri at sleppa út um
Norðurlanda mark. Vit
mugu tað sama. Hjá
okkum vil tað siga, at vit
altíð mugu læra eitt mál
meir enn hinir norður-
lendingamir.
Skúlin bjóðar okkum - í
mesta lagi- tríggjar møgu-
leikar: eingilskt, týskt ogp
franskt, ja møguleikar em
hetta ikki, tí hesi mál
skulu lærast. Hvussu
leingi tey hava verið
fremmandamálini í skúla-
num , veit eg ikki.
Spurningurin er nú, um
ikki eigur at vera farið at
hugsa um eisini at veita
møguleikar fyri, at onnur
mál sleppa framat.
Nústani komi eg til tað,
sum eg vildi við hesi grein.
Eg skal bert halda meg til
realskúlan, og eg fari at
byrja við at kritisera.
Aftaná fari eg at loyva
mær at seta fram eitt
uppskot. Eg vænti ikki, at
tað skal verða uppfatað
sum eitt «gullkom», í
mesta lagi kanska vert at
hugsa um, ella kundi tað
eggjað onkran at komið
við einum øðrum hug-
skoti?
Eg haldi meg hava eitt
sindur av rætti at tosa
uppií her. Fyri tað fyrsta
eigi eg skúlabørn í hesum
aldri. Eg havi verið lærari
á hesum stigi í 10 ár og
havi undirvíst eitt sindur í
máli, og havi sjálvur
gingið í slíkum skúla, um
enn tað nú er nakað langt
síðani.
Vit byrja við kritikki-
num. Ein fjøld av ungum
fólki fær á hvørjum ári
realskúlaprógv. Hesi ungu
hava í trý ár brúkt umleið
ein fjórðing av skúlatímum
sinum til tvey fremmand
mál, eingilskt og týskt.
Tað vil siga, at tey í
skúlanum, við lærara í
hesum málum - umframt
heimaarbeið - hava brúkt
út ímóti 300 tímum um
árið. 1 trý ár 900 timar.
Kanna vit eftir, hvat
komið er burturúr, er
sjálvsagt rættuliga ym-
iskt. Hugurin og hegni at
fáast við mál er rættuliga
avgerandi. Ein góður
lærari kann fáa nøkur við,
sum ein minni dugnaligur
ikki 'fær. við. Eitt er í
hvussu so er givið, halda
hesi ungu ikki fram við at
lesa hesi mál, er lítil og
eingin dugur í hjá teimum
at hava brúkt allar hesar
tímar til teirra. Eitt annað:
at skriva duga tey lítið. Og
í triðja lagi: at tala hesi
mál duga tey vist enn
minni.
Nú veit eg væl, at hesin
málkunnleiki bert er ætl-
aður sum grundarlag til at
læra meir við. Og tað kann
hann eisini brúkast til.
Men tey flestu fara ikki
at læra meir av máli. Og so
standa tey, tá ið tey eru
komin í okkurt arbeiði,
sum tey hava lært til eftir
skúlatíðina, og tað, tey
lærdu av hesum málum er
framhald á bls. 10
Evnaveik og
diskriminering
Felagið Javni, ið virkar
teimum evnaveiku at bata,
heitti herfyri á løgtingið
um at taka ta sosialu
umsitíngina yvir. Hetta
varð gjørt út frá tí, at tað
standast trupulleikar av,
at umsitingin av teimum
evnaveiku er í Danmark.
Um hetta mál skrivar
Hanus A. Samuelsen í
einum lesarabrævi:
Men tað harmiliga er, at
vit nú hava fingið at vita,
SJÓNARMIÐ
at landsstýrið ikki hevur
tikið umsitingina av evna-
veikaforsorgini við. Um
hetta er satt, mugu vit
ásanna eina ferð aftrat, at
evnaveikir føroyingar eis-
ini verða diskrimineraðir,
tá teir eisini her skulu
latast eftir.
Tjóðveldis-
politikkur
14. September skrivar um
uppstillingar tjóðveldis-
floksins:
Hann, sum dagliga hevur
fylgt við dagliga politikki
floksins, og sum nágreini-
liga hevur lisið og kannað
tey stevnumið, sum tjóð-
veldistingið samtykti,
noyðist at ásanna, at hetta
er heilskapaður politikkur
og heilskapaður flokkur.
Og tað, sum ikki er minni
vert er tað, at um henda
politikk er full semja.
Hetta gevur okkum góðar
vónir um gott valúrslit.
Prístil-
niðurskurð av teimum
almennu útreiðslunum í
einari fossandi dýrtíð.
Blaðið skrivar:
Men tað er beint, at tað
almenna í Føroyum átti at
farið undir álvarsliga at
minka um prístilskotini til
teir partar av fiskivinnuni,
sum í løtuni eiga fremsta
pláss í sólini og fáa stóran
vinning til fyrimun fyri
aðrar vinnuvegir, sum
arbeiða undir óblíðari
korum.
teimum tilafturskomnu
londunum.
Hvat føroyingar veita til
hesa hjálp, hava vit ongi
tøl um, men á seinastu
fíggjarlóg setti fólka-
flokkurin uppskot um yvir
fíggjarlógina at veita
umleið eitt promille av ti,
sum fíggjarlógin er nú,
men hetta uppskot varð
felt. Nú kann sigast, at
hesin peningur kanska
hevði munað lítið, men vit
vita, at tað skal rættuliga
lítið til í tilafturskomnum
londum t.d. at hjálpa
børnum yvir sjúkur. Okk-
ara áskoðan er, at
føroyingar eisini alment
áttu at víst viljan til at
hjálpa teimum, sum eru
tilafturskomin, men tað
vildi løgtingið ikki.
Ongan fiskimarks-
politikk
14. September skrivar, at
við tí meiriluta, sum nú
ræður á tingi og við teirri
støðu, sum Føroyar nú
hava mótvegis Danmark,
fáa vit aldri nakran
føroyskan fiskimarkspoli-
tikk:
Vit fáa ongan fiskimarks-
politikk uttan tann, sum
danska ríkisstjórnin í-
spinnur. Og hvør hesin
danski fiskimarkspolitikk-
ur er, tað vita vit.
skotini
Dimmalætting skrivar um
framburðsflokkin hjá
Mogens Glistrup, at tað er
villleiðandi at tala um
Tingið vildi
ikki hjálpa
Dagblaðið fýlist á hugin
hjá løgtinginum at hjálpa