Samtíðin - 01.06.1964, Blaðsíða 31

SAMTÍÐIN
27
ÍIVGÓLFIJR DAVÍÐSSOJV: ÍJr ríhi náttúrunnar 43. grein
Jurtasmit um loft og láð
KUNNUGT ER, að hingað til lands
berst stundum kolaryk frá Bretlandseyj-
11111 i þrálátri suðaustanátt. Snarlifandi
fiðrildi herast stöku sinnum sömu leið
a ’vængjum vindanna. Gró lægri jurta ef-
iaust einnig. Loftstraumar hera margt
^eð sér.
Árið 1934 fundust gró myglu- og „Fus-
ai'iumsveppa“ i 3000 m hæð yfir Banda-
Xlkjunum, og árið eftir fundust gró grá-
svepps langt úti yfir Atlantshafi. Árið
J17 fundust gró af kranssvepp o. fl. í
m hæð yfir heimskautalöndunum.
'ifkóngulær finnast líka oft hátt í Iofli,
asamt fleiri smáum skordýrum. Smáver-
Ul' ýmsar dreifast með furðu margvíslegu
Ill(iti auk loftferðalagsins.
Kartöfluhnúðormar eru plága í mörg-
Ul11 löndum. Á íslandi er mest um þá á
kranesi og Eyrarhakka, og mega þeir
Staðir ekki verða klakstöðvar hnúðorma-
I'^tarinnar í landinu. En hvers þarf þá
a, gæta? Smitaða garða her að leggja
Ulður og rækta þar ekki kartöflur næstu
arin og varast að nota kartöflur úr
SUlituðum görðum til útsæðis. Verkfæri
Sval sótthreinsa.
Kftirfarandi dæmi sýna, hve smitun-
ai 'ættan er mikil. 1 Skotlandi var rann-
Sa aður spaði, sem notaður liafði verið
c)ð slinga upp mjög sýktan kartöflu-
^aið, og fundust 79 ormahnúðar á spað-
ailUm. 127 ormahnúðar fundust á gúmmí-
öVelum garðyrkjumannsins. Á hjölum
^fattarvélar fundust 20 þúsund orma-
Urh ð&r! hnúðormahnúðar eru aft-
1 uti kvendýranna og í hverjum þeirra
ru Í00—200 ormaegg og lirfur. Og allt
þetta gums éta menn með kartöflunum,
ef þær eru ræktaðar í smituðum garði.
Það er miður geðslegt!
Ormarnir draga og verulega úr upp-
skeru. Er algerlega hannaður innfluln-
ingur á kartöflum frá hnúðormasmituð-
um stöðum. Mega landsmenn ekki verða
sjálfir til þess að hreiða pestina úl. Enn
er vel fært að stemma stigu við henni, ef
ormagarðaeigendur sýna þegnskap.
Sumar tegundir orma, náskyldra hnúð-
ormunum, eru hættulegir smitberar og
geta borið með sér huldusýkla (vírus-
sjúkdóma) milli ýmsra jurtategunda.
Geta ormarnir borið skæða sýki milli
kartaflna, túlípana, rauðrófna, arfa, tún-
fífla o. fl. tegunda (Rattle vírus).
Blaðlýs I)era sumar tegundir liuldu-
sýkla milli jurtanna, t. d. tíglaveiki kar-
taflna o. fl. Blaðlýsnar sjúga hlöð jurt-
anna og fá i sig smitefnið, ef þær sjúga
sjúka jurt. Ef þær sjúga síðan heilhrigð-
ar jurtir, hera þær smitefnið með sér.
Kálæxlasveppurinn veldur ljótum
vörtuæxlum á róium káls og rófna og
eyðileggur oft uppskeruna. Veikin hersl
oft með jurtum, sem látnar eru af hendi
til gróðursetningar úr smituðum reit. En
smitunarleiðirnar eru fleiri. Ef húsdýr
éta sýkt kál eða rófur, meltist sveppur-
inn ekki, heldur gengur ómeltur niður
af dýrunum, og dreifist pestin einnig á
þann veg. Náttúran hefur ráð undir rifi
hverju!
Þeim fjölgar ört, sem lesa SAMTÍÐINA.
— Góður mánuður byrjar með því að gerast
áskrifandi að henni.