Íslendingur - 31.05.1946, Blaðsíða 3

Föstudaginn 31. maí 1946
ISLENDINGUR
3
ÍSLENDINGUR
ÁbyrgðarmaSur:
KARL JÓNASSON
Sínú 24.
Ótgefandi: BlaSaútgáfufél. Akureyrar.
Skrifstofa Hafnaretr. 101. Síini 354.
Auglýsingar og afgreiSsla:
Svanberg Einarsson.
Pósthólf 118.
PrentsmiBja BjSrns Jónssenar h.f.
Kúgunin í Eystra-
saltsiðndunum
Eins og kunnugt er, liafa Bretland
og Bandaríkin enn ekki viðurkennt
innlimun Eystrasallsríkjanna í Búss-
land. Enn í dag viðurkenna þessi
stórveldi Eislland, Lettland og Lit-
hauen sem fullvalda ríki. I’að er ljót
sagan um kúgun þessara landa. Arið
1940 kvörtuðu Rússar um hættu þá,
sem stafaði af herliði Eystrasaltsríkj
anna við landamæri Rússlands. Það
búa rúml. 6 milljónir mánna í
Eystrasaltslöndunum, en um 190 mill
jónir í Ráðstjórnarríkjunum. Aug-
ljóst er, hve mikil hætta hefir verið,
sem stóð af lterafla Eystrasaltsland-
anna fyrir Rússland! Þetta minnir á
söguna um úlfinn og lamhið.
Það var 14. júni 1940, setn skrið-
drekar Rússa komu hrunandi inn í
Eystrasaltslöndin. Rússneskt herlið
settist að í horgum og þorpum. í
lok þessa mánaðar voru allir flokkar
í þessmn löndum lýstir ólöglegir,
nema Kommúnistar. Kosningar voru
látnar fara fram 14. og 15. júlí, en
á frainboðslistum voru engir nema
Kommúnistar, „flokkur inna vinn-
andi stétta“ var hann kallaður. Ur-
slil kosninga þessara voru birt af
inni opinberu frjettastofu Rússlands
í London 24 klukkustundum áður
en kjörstöðum var lokað! Þar af iná
sjá, hvílíkur bragur hefir verið á
kosnittgunum! Stjórn sú, stun komst
á laggirnar eftir þessar kosningar,
hað þegar í stað um það, að löndin
fengi að sameinast Rússlandi, og
var samningur um það staðfcstur
8. ágúst af rússtiesku stjórninni.
Blaðið Pravda í Moskv,a komst svo
að orði, í santbandi við þetta, að
„sól Stalins stjórnarskrárinnar staf-
aði nú inunt heillatíku geislunt frels-
isins á ný lönd ög nýtt fólk.“
Fyrslu geislum frelsisins stafaði af
lögreglunni rússnesku, sem fjekk það
hlútverk að uppræta allt það í Eystra
saltslöndunum, sem gæti orðið þráttd
ur í gölu góðrar sambúðar við Rússa.
Eintökuin af fyrirskipunum unt þetta
var smyglað úl úr landinu, og voru
þær birlar í New York af Lithaun-
ian American Council. Þau hera það
nteð sjer, að lögreglunni var skipað
að ná í þá og útrýma þeitn, sem
nú skulu nefndir:
1. Alla fylgjendur pólilískra flokka
annarra en Komniúnista.
2. Alla lögreglumenn.
3. Alla yfirmenn í hernum.
4. Alla, er réknir höfðu verið úr
Kommúnistaflokknum sökunt mót-
þróa.
5. Alla, sem ltafa skorast undan þjón
uslu.
6. Alla erlenda borgara, fulltrúa
erlendra viðskiptastofnana, þjóna í
skrifstofum erlendra fyrrv. borgara
erlcndra ríkja, þjóna í sendiráðum
og í fjelögum annarra þjóða, hver
sent þau eru.
7. Alla, sem ltafa persónulegt sam-
band eða halda uppi brjefaskriftum
við erlend scndiráð eða ræðismenn,
Esperantista og frínterkjasafriara.
8. Alla fyrri þjóna í ráðherraskrif-
stofum.
9. Alll slarfsfólk Rauða-krossins.
(Formaður llauða-krossins í Lithau-
en, dr. Antonas Garmus, er sagður
ltafa drukknað í Eystrasalti, er hann
var að flýja til Svíþjóðar. Var allt
skyldulið ltans þess vegna dærnt til
lifláts af sovjet-dómstólnum í Vilna).
10. Alla pólitíska flóltanieiin.
11. Alla presta og alla ötula starfs-
ntenn trúarflokka eða safnaða.
12. Alla fyrrverandi aðalsmenn,
jarðeigendur, kaupmenn, banka-
sljóra, hóteleigcndur og eigendur
matsöluhúsa o. s. frv.
Tilganginunt nieð þessunt aðför-
um, að því er ketnur til Eystrasalls-
ríkjanna og fleiri landa, er vel lýst í
hók Arthurs Köstlers: Tlie Yogi and
the Commissar, en hann var áður
Kommúnisti. Svo er til orða tekið
á bls. 200 í nefndri hók: „Aðgerðir
þessar miðuðu að ]tví, að losa þessi
landsvæði, scnt sameinast höfðu
Ráðstjórnarríkjunum, við ]tá tnenn,
scm Kommúnistar kalla aktivista, og
er þá við þá ntenit ált, livort heldur
eru í vinstri eða hægri flokkum, sent
hafa áltuga á stjórnmálum og þekk-
ingu á þeim, leiðloga og skipulags-
fröntuði á sviði menningar, — fjár-
hags- og fjelagsntála, kjarna frjálsr-
ar hugsunar og alhafna. Þjóð, sent
þannig er svift líkamlegum og and-
legunt máttarstoðum sínutn, verður
að nokkurskonar formlausu hlaupi,
riægilega lingerð til þess að geta
lagað sig eftir cðli og ástandi ráð-
stjórnareinræðisins. Því að tnenn
verða að hafa það hugfast, að þessar
milljónir 'nýrra þegna Ráðstjórnar-
ríkjasambandsins verða að læra að
lifa án almennrar gagnrýni, við
nýja löggjöf, sem leggur hömlur á
persónufrelsi þeirra, — ferðafrelsi,
málfrelsi, lestrarfrelsi og atvinnu-
frelsi, — og býr tilveru þeirra svo
þröngan stakk, að ekki eru dænti til
slíks, jafnvel ekki undir inum hálf-
gerðu einræðisstjórnum Póllands
og Lithauen, sem áður sátu að völd-
um. Því meiri, scm ntunur er tnenn-
ingar og lífskjara, því róttækari að-
gerða þarf lil að „mýkja“ ina sign-
uðu þjóð, svo að inir rússnesku
valdhafar geti nælt hana, án veru-
legra óþæginda.“
Eim er þess að geta, áð um 200
þúsundir manna, kvenna og barna
voru tekin frá heimilum sínurn í
Eystrasaltslöndunuin og flutt til
Síheríu og Mið-Asíu í gripavögnum.
Alltaf voru eiginmennirnir aðskildir
frá konunum og hörnin frá forcldr-
unuiil. (Að því leyti, seni grein þessi
cr ekki tekin upp úr hók Koestlcrs,
er hún tekin upp úr Heimskringlu,
þýdd úr Evening Telegram í Toronto,
send Hkr. af höfundinunt Watson
Krikconnell).
IIVAÐ BÍÐUR OKKAR?
Langar menn ltjer á Islandi að
búa við sömu kjör og þjóðirnar í
Eystrasaltslöndunum? Menn verða
að gera sjer ljóst, að ef Kommún-
istar kærnust hjer á landi til aukinna
valda og áhrifa frá því, sem nú er,
eru þeir líklegir til að búa samlönd-
urn sínum, sent eru í borgaraflokk-
ununt, svipuð kjör og þjóðir Eyslra-
saltslandanna verða nú að sæta.
Skugga-Sveinninn í íslenzkum
stjórnmálum ntá ekki magnast úr
þessu. Hver kjósandi, sem styður
Kommúnista við kosningarnar með
atkvæði sínu, varpar skugga yfir
framtíð íslenzku þjóðarinnar. Hann
stýður að því, að smeygja rússnesk-
um þrældómsfjötri á þjóð sina. Mál-
gögtt Kommúnista, einnig hjer á
landi, fagna hvert sinn, sem Rússar
sigrast á smáþjóðuiium og kúga
þær. Þá syngur ævinlega í þeint eins
og Pravda, þegar Eystrasalsþjóðirn-
ar vorit innlimaðar, að nú skíni
geislar innar stalinsku frelsissólar á
þessar þjóðir.
Hjer í bænutn verður nú kosninga-
bardaginn milli Sjálfstæðisflokksins
og Kommúnistaflokksins. Það er bar-
átta milli íslands og Ráðstjórnarríkj-
anna. Sjálfstæðisflokkurinn er frjáls
lyndur, íslcnzkur frantfaraflokkur.
Kommúnistaflokkurinn er Rússa-
sinnaður kúgunarflokkur. Milli þess-
ara flokka eiga kjósendur á Akur-
eyri að vclja við kjörborðið 30.
júní.
Frantsóknarflokkurinn fær ekki
nú fremur en áður óskabyr ltjer í
bænum. Alþýðuflokkurinn því síð-
ur. Líkurnar til þess að þingntanns-
efni lians verði uppbótarþingmaður
eru sama sent engar. — Þetta verða
ntenn allt að gera sér ljóst, áður en
þeir ganga að kjörborðinu. Þeir
verða að minnast þess, að „slagur-
inn“ stendur milli Sjálfstæðisflokks-
ins — og ]>ar með borgaralegu flokk-
anna — annarsvegar og Kommúnista
hins vegar. Þeir verða að gera upp
reikninginn. Hvorn þessara tveggja
á j.eg að styðja?
o—o
Brynjólfur sendur í Eyjar
og Haralcður sefJur niður
urn eina tröppu
Þarna blasa við staðreyndirnar:
Eftir langt þóf sigruðu þeir Einar og
Sigfús og „glansa“ nú efstir á list-
anum í höfuðstaðnum, en ráðherr-
ann Brynjólfur rekinn út í Vest-
mannaeyjar.
Eftir enn lengra þóf sigraði Jóns
Blöndals- og Gylfa-flokkurinn hjá
Krötununt. Nú er Gylfi Gislason
efstur á list'anum í Reykjavík, Sigur-
jón Olafsson í öðru sæti og for-
maðúr þingflokksins, hr. Haraldur
Guðmundsson, kominn niður í 3.
sæti, og er því vonlaus um þingsæti.
LÉREFTSTUSKUR
Kaupum við hœsta varði.
Frentsmiðja
Björas Jónssonar h. £
KAUPFJELAG
EYFIRÐINGA
60 ára
Kaupfjelag Eyfirðinga er 60 óra
á þessu vori. Aðalfundur þess var
haldinn á Hrafnagili 28. og 29. þ.
m. Voru þar mættir 178 fulltrúar,
stjórn, framkvæmdarstjóri, endur-
skoðendur, forstjóri SlS og margt
annarra fjelagsmanna.
Samkvæmt skýrslu framkvæntd-
arstjóra voru innstæður fjelags-
manna í árslok 1945 í viðskipta-
reikningum, stofnsjóðum og inn-
lánsdeild .... kr. 15.758.294.28
en skuldir þeirra — 197.514.43
Inneignir hærri en
skuldir kr. 15.560.779.85
I árslok voru
innstæður kr. 14.788.254.53
en skuldir — 149.136.05
Hreinar inneignir kr. 14.693.118.48
Aslæður fjelags-
mahna hafa því
batnað á árinu
um .............. kr. 867.661.37
Ástæður fjelagsins út á við hafa
versnað á árinu sökum aukinna
vörubirgða og fasteigna. Innstæður
þess hjá SlS, bönkum, í peningum
og tryggðum verðbrjefum námu alls
kr. 10.189.240.29 í árslok.
I árslok 1945 voru fjelagsmenn
samtals 44Ö7. Gengu 423 í fjelagið
á árinu og 111 úr. Á Akureyri eru
1685 fjelagar.
Vörusalan alls á árinu nant ca. 15
miljónunt króna, og óx unt 1 milj.
frá fyrra ári.
Kjötbúð fjelagsins á Akureyri
seldi innlendar og útlendar vörur á
árinu fyrir kr. 2.529.967.25, þar af
innl. vörur fyrir kr. 2.033.008.41.
Lyfjabúðin seldi ó árinu vörur fyr
ir 446 þús. krónur, og er það 6 þús.
kr. nteira en árið áður.
Fjelagið leigir nú um 800 hólf til
matvælageymslu í frystihúsinu.
Smjörlíkis- og efnagerðin Flóra
seldi vörur á árinu fyrir 1 milj. 429
þúsund kr. og Sjöfn og Freyja (eign
SÍS að hálfu) fyrir 893 þús. kr.
Innvegin mjólk í Mjólkursamlag-
ið nam á árinu 4.666.785 kg. Út-
borgað alls kr. 6.857.808.53. Meðal-
verð pr. kg. í aurum: 125.99.
Innstæður í Innlánsdeild námu í
árslok kr. 8.485.203.83. — Stofn-
sjóður í árslok kr. 2.751.197.26.
Aukning á árinu kr. 284.775.39. —
Útborgað á árinu kr. 44.859.42.
Arður greiddur af ágóðaskyldri
vöru á árinu 375 þús. kr., en 5% af-
sláttur á vöruúttekt afnumið á ár-
inu.
Starfsmenn fjelagsins eru nú orðn
ir alls 260.
Samþ. var að úthluta af innstæðu
ágóðareiknirigs ársins 1945 til fje-
lagsntanna 7% arði af kaupunt
þeirra á ógóðaskyldum vörum.
Útgerðarfjelag KEA og h.f. Njörð
ur fluttu út á órinu ísfisk, 2875 tonn,
fyrir kr. 1.434.736.00, hraðfrystan
fisk, 321.8 tonn, fyrir kr. 672.992,22,
saltaða síld, 3557 tn., fyrir 300
þús. kr. Lýsisfrantleiðsla var 169.645
lítr. Frosin beitusíld 203 tonn. Verð-
mæti kr. 162.400.00.
Slátrað var 1945 á vegum KEA
alls 29.633 sauðfjár.
Nýjungar í verksmiðjurekstri fje-
lagsins á árinu voru þessar: 1)
Vjela- og viðgerðarsmiðjur. Fjelag-
ið keypti 1945 meirihluta hlutafjár-
ins í tveimur járnsmíða- og vjela-
NÝJA-BÍÓ
Föstudagskvöld kl. 9:
Æskan er léttlynd
Laugardag kl. 6:
Skautamærin
Laugardagskvöld kl. 9:
Skyttur dauðadalsins
Fyrsti kafli
Sunnudag kl. 3:
Tarzan og
skjarldmeyjarnar
Sunnudag kl. 5:
Skyttur dauðadalsins
Annar kafli
Sunnudagskvöld kl. 9:
Skyttur dauðadalsins
Þriðji kafli
(í síðasta sinn)
Skjaldborgarbíó
Föstudagskvöld kl. 9:
Kvöld eftir kvöld
(Litmynd)
Laugardagskvöld kl. 9:
Kvöld eftir kvöld
Sunnudaginn kl. 5:
Hrakfallabálkur nr. 13
Sunnudagskvöld kl. 9:
Kvöld eftir kvöld
verkstæðum á Akureyri, verkstæð-
unum Marz h.f. og Vjelaverksmiðj-
unni Oddi h. f.
2) Hjólbarðaviðgerðarverhstœði í
húsakynnunt Vjelaverkstæðisins
Marz (skýrt frá því í síðasta blaði).
Fyrirhugað er að setja upp, í sam-
bandi við verkstæðin, fullkomið
málmhúðunarverkstæði, sent getur
tekið að sjer allar venjul. tegundir
ntálmhúðunar, svo sent tinhúðun á
mjólkurbrúsunt, allskonar galvani-
seringu, krómhúðun og nikkeleringu.
Verða vjelar keyptar til þessa frá
Englandi, og starfrækslan hafin und-
ir eins og þær eru konmar og sett-
ar upp.
Kaupfjelag Eyfirðinga er orðið
auðugt fjelag og voldugt. Á fjárhags
yfirlitinu árið 1945 má sjá, að ýmis-
konar tryggingarsjóðir nema í órs-
lok nærfellt 4 ntilj. króna. Óráðstaf-
aðar eftirstöðvar nema á sama tíma
kr. 1.741.886.94 og innstæða ágóða-
reiknings rjett um 400. þús. kr.
Vöruvelta (verzlunarumsetning)
fjelagsins árið 1945 var 42 millj.
króna, og er það tveimur millj. kr.
rneira en í fyrra.
60 ára afmælis fjelagsins var
rninnst í fyrrakvöld á Ilrafnagili.
Ræður fluttu: Einar Áfnason, fyrrv.
ráðh., formaður fjelagsins, Vil-
hjálmur Þór, forstjóri S. I. S., fyrrv.
ráðh., sr. Sigurður Stefánsson á
Möðruvöllunt, og Jón Melsteð, bóndi
á Hallgilsstöðuni. Karlakór Akureyr-
ar söng og Lúðrasveit Akureyrar Ijek
lög. Kvikníyndasýningar fóru þar
og fram og síðast dans.