Íslendingur - 29.01.1947, Blaðsíða 4

4
MiðVikudaginn 22. janúar 1947
ÍSLENDINGUR
Ritstjóri og ábyrgðarraaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Úlgefandi: Útgáfufélag Islendings
Skrifstofa Gránufélagsgötu 4.
Sími 354.
Auglýaingar og afgreiðsla:
Svanberg Einarsson.
Pósthólf 118.
Hvert stetnir?
Undanfarna mánuði hefir fólki
orðið tíðræddast um stjórnmálaöng-
þveitið og sundrungina á Alþingi.
Virðast þær kröfur verða háværari
með degi hverjum, að stjórnmála-
flokkarnir verði nú að leggja flokks-
sjónarmiðin á hilluna og hefja sam-
starf um lausn vandamálanna.
Ef undanfararfdi stjórnarkreppa
megnar að færa þjóðinni heim sann-
inn um það, að stéttum og flokkum
heri að vinna sarnan í stað þess að
ala á sundrung og úlfúð hver í ann-
arrar garð, þá er vel farið. Það er
að sjálfsögðu fujl ástæða til þess að
átelja Alþingi fyrir flokkadrætti og
ábyrgðarleysi, en þjóðin verður jafn
framt að gera sér ljóst, að víðar eru
hættulegar meinsemdir í þjóðfélag-
inu en á Alþingi. Því miður hefir þó
þjóðin hingað til kunnað því illa, ef
henrii hefir verið bent á þessar mein-
semdir, og því eru þær sjaldan gerð-
ar að umtalsefni. Hefir það þótt væn-
legra til fylgis að skjalla en gagn-
rýna.
Islendingar láta illa að stjórn. Það
er að vísu kostur að láta ekki leiða
sig sem viljalausar verur, en að
vissu marki er þjóðfélagsagi óum-
flýjanlegur, ef auðið á að vera að
mynda heilsteypt þjóðfélag. Aga-
leysið hefir leitt til þess, að oft er
borin takmörkuð virðing fyrir lög-
um og rétti, en fullkomin virðing og
hlýðni við lögleg fyrirmæli þeirra
stjórnvalda, sem þjóðin hefir sjálf
valið sér, er undirstaða réttarríkisins.
Bæði þessi hugsunarháttur og eins
hitt, að íslendingar hafa aðeins
skamma hríð stjórnað-málum sínum
sjálfir, orsakar það, að engar fast-
ar stjórnmálavenjur hafa skapazt í
landinu. Það hefir í rauninni aldrei
tekizt að skapa þá festu i störf Al-
þingis, að það gæti öðlast þá virð-
ingu og það traust hjá þjóðinni, sem
óhjákvæmilegt er að það njóti, ef vel
á að fara.
Oft hefir verið sagt, að þingið
væri spegill þjóðarinnar. Þessi um-
mæli eru alltof sönn. Það er að vísu
eðlilegt, að þing lýðræðisþjóðar mót
ist af þeim sjónarmiðum, sem sterk-
ust ítök eiga hjá þjóðinni, en það er
alls ekki æskilegt, að þingið hagi öll-
um athöfnum sínum á hverjum tíma
í samræmi við vanhugsaðar kröfur
þjóðarinnar.
ÞingiS verSur aS stjórna þjóSinni,
en ekki láta þjóSina sljórna sér. Það
er jafn fráleitt og börnin eigi að
stjórna kennaranum. Þjóðin kýs á
UbanlíaSrot
FRÁ LIÐNUM DÖGUM.
Nafnarnir i Fagurey
Enn vex dýrtíðin.
ÞAÐ cr oft kvartað yfir því, að stjórn-
völdin skipti sér af ölhi í þessu landi, en
þau v.erða þó sannarlega ekki sökuð ura
of mikil afskipti af dýrtíðinni. Hún fær
að vaxa í friði meðan stjórnmálamennirn
ir sitja með sveittan skallann við að hugsa
upp herbrögð til þess að fella andstæð-
ingana með.
En það er annars merkilegt fyrirbrigði
þessi vísitala og gott dæmi um það, bversu
forustumönnum þjóðarinnar liættir oft til
þess að gleyma því, að enn þrjóskast all-
rnargir landsmenn við að flytja til höfuð-
borgarinnar, enda þótt ötullega virðist
unnið að því að flytja alla landsbyggðina
þangað.
Hér skal ekkert um það rætt, hversu
réttmætur sjálfur grundvöllur vísitölunnar
er. Ilinsvegar kemur fólki úti á lands-
byggðinni það æði spánskt fyrir sjónir,
þegar blöð og útvarp tilkynna því, að vísi-
talan hafi nú hækkað um eitt eða tvö stig
vegna hækkunar á fargjöldum með strætis-
vögnum í Reykjavík eða hækkunar á
rafmagnsverði í Reykjavík. Launafólki úti
á landi kann að vísu að þykja þetta gott,
en óneitanlega er það einkennilegt fyrir
bónda í Eyjafirði að þurfa að hækka kaup
vinnumanns síns, vegna þess að fargjöld
hverjum tíma þá menn til þingsetu,
sem hún ber mest traust til. Eftir að
þeir hafa verið kosnir, mælir stjórn-
arskráin sjálf svo fyrir, að þeir skuli
starfa samkvæmt sannfæringu sinni.
Ef nægilegur stjórnmálaþroski væri
ríkjandi hjá þingi og þjóð, myndi
Alþingi skipa hliðstæðan sess og
fiæstiréttur. Sérhver þroskaður þjóð-
félagsborgari gerir sér ljóst, að virð-
ing og traust á æðsta dómstóli þjóð-
arinnar er undirstaða heilbrigðrar
réttarvörzlu. Hlýtur ekki sérhverjum
að vera ljós nauðsyn þess, að sjálf-
ur löggjafinn skipi hliðstæðan virð-
ingarsess?
. Meginorsök stjórnmálaspillingar-
innar í landi voru er sú, að aldrei
hefir tekizt að skapa Alþingi þann
sess hjá þjóðinni. Ef Alþingi hefði
reynzt hlutverki sínu trútt, hefði
stjórnmálavizka, réttsýni og fram-
sýni átt að ráða þar ríkjum, þar sem
kjörnir fulltrúar þjóðarinnar hefðu
lagt sig fram um að leysa hvert vanda
mál með þjóðarfarsæld fyrir augum,
en ekki flokksgengi eða stundarvin-
sældir fólksins, sem oft og tíðum hef-
ir ekki aðstöðu til þess að kryfja
málin til mergjar. Þjóðin hefði orð-
ið að skilja það, að hún hafði valið
sér hina mikilhæfustu menn sína til
þingsetu, svo að þeir gætu verið
henni leiðarljós, en ekki viljalaust
verkfæri, sem hún gæti leikið sér að.
Ógæfa vor er sú, að þingið hefir
ekki haft mánndóm til þess að rífa
sig úr viðjum lýðskrumsins og láta
sannfæringu og skynsemi ráða gerð-
um sínum, og þjóðin liefir ríghald-
ið í þá kenningu, að þingið ætti að
láta eftir öllum dutlungum hennar
og þingmenn vera hálfgerðir skó-
sveinar kjósendanna.
Þessar staðreyndir verður þing og
þjóð að horfast í augu við. Þingið
með strætisvögnum í Reykjavík hafa hækk
að. Hinsvegar láta vísitölnfræðingarnir í
Reykjavík sig það að sjálfsögðu engu
varða, þótt rafmagnsverð stórhækki á Ak-
ureyri eða annars staðar úti á landi. Þá
er heldur engin hliðsjón höfð af því, að
verð erlendra vara er oft liærra úti á landi
en í R,eykjavík, vegna aukins tilkoslnaðar.
Verðlag ríkisverzlana.
í SÍÐUSTU „Þankabrotum" var á það
hent, hversu óviðunandi það væri, að olíu-
notendur úti á landi þyrftu að greiða mun
hærra verð fyrir benzín og olíur en notend-
ur í Reykjavík og Hafnarfirði. I áfram-
haldi af því er rétt að benda ríkiseinkasöl-
unum á, að það er hin mesta óhæfa, að
vörur einkasalanna skuli ekki allar vera
seldar sama verði, hvar sem er á landinu.
Aðrir landsmenn eiga ekki að gjalda þess,
þótt einkasölunum s é valinn staður í
Reykjavík, og álagning þeirra er ekki svo
lílil, að þær gætu ekki staðið undir að
greiða flutningskostnað varanna af heild-
arálagningunni.
Iðgjöld skólanema.
HAFIN er nú innheimta iðgjalda til al-
mannatrygginganna. Við ákvörðun iðgjald-
anna virðist liafa gleymzt að hafa hliðsjón
Framh. á 7. síðu.
hefir algerlega vanrækt forustuskyldu
sína. Lýðskrumið hefir um of ein-
kennt alla baráttu stjórnmálaflokk-
anna. Enginn þorir að segja þjóð-
inni rækilega til syndanna af ótta við
að missa kjörfylgi. Þingmönnum
finnst sjálfsagt að reyna að fram-
fylgja öllum kröfum kjósenda sinna,
þótt þeir séu sannfærðir um það, að
þær séu óhýggilegar fyrir þjóðfélag-
ið. Þingið er þá þannig raunverulega
orðið viljalaust verkfæri í höndum
kjósendanna. Sannfæringin verður
að víkja fyrir óttanum við háttvirta
kjósendur. Þetta óþolandi ástand er
frumorsök þeirrar sundrungar, sem
ríkjandi er nú á Alþingi, og það er
full ástæða fyrir þjóðina að horfast
í augu við þá staðreynd, að sjálf-
stæði þjóðarinnar er stefnt í veru-
lega hættu, ef áfram verður haldið
á þessari braut.
En það er fleira rotið en stjórn-
málin. Þjóðin hefir að verulegu leyti
glatað virðingunni fyrir tveim und-
irstöðuatriðum efnalegrar velmegun-
ar einstaklinga og þjóða: Vinnusemi
og sparsemi. Peningaflóð stríðsár-
anna hefir blindað þjóðina. Allir
reyna að græða sem mest, en leggja
sem allra minnst á sig. Þjóðin fer
ráðleysislega með efni sín. Fórnar-
lundina skortir. Kröfupólitíkin gref-
úr sér sífellt dýpri rætur.
Þjóðin verður að íhuga alvarlega,
hvar hún er á vegi stödd. Þingið
verður að skapa sér þann sess, sem
þjóðinni er lífsnauðsyn, að það skipi.
Ef þing og þjóð þora að horfast í
augu við staðreyndirnar og leggjast
á eitt um að uppræta meinsemdirnar
í þjóðfélaginu, þá á íslenzka þjóðin
glæsta framtíð. Annars er ógæfan
vís.
Svo sem kúnnugt er, er mikið af
hrakningasögum í munnmælum
manna á meðal hér á landi, frá ýms-
um tímum, sumar ýktar og ógreini-
legar, en sumar sannar og glöggar,
sem ættfæra má og rekja til skilríkar
heimildir, þótt gamlar séu og hvergi
hafi verið skrásettar.
Saga sú, er hér verður sögð, getur
raunar eigi gömul heitið, og mundi
eflaust hafa komizt í letur samtímis,
ef þá hefðu verið til fréttablöð hér á
landi. En hún gerist fyrir rúmlega
hundrað árum, eftir að Sunnanpóst-
urinn var undir lok liðinn og áður
en nýrri tímarit hófust.
Þá bjuggu í Akureyjum við
Skarðsströnd bændur tveir, er Stefán
hétu báði rog voru náskyldir, annar
Björnsson, Einarssonar, bónda í
Dagverðarnesi ,og Ragnheiðar Magn
úsdóttur sýslumanns Ketilssonar, en
hinn Eggertsson prests Jónssonar á
Ballará og Guðrúnar Magnúsdóttur,
systur Ragnheiðar, — bróðir síra
Friðriks Eggerz, fyrrum prests í
Skarðsþingum. Þeir voru þá á fer-
tugsaldri, kvæntir og áttu sína syst-
urina hvor, dætur móðurbróður
síns, Sigmundar bónda Magnússon-
ar. Hét kona Stefáns Eggertssonar
Ragnheiður, en hin Kristjana. Þeir
voru vaskir menn báðir, og Stefán
Eggertsson þó hrauslari, manna harð
fengastur og kjarkmikill.
Tæp ein vika sjávar er á milli Ak-
ureyja og lands á Skarðsströnd, og
leggur sundin oft í frostavetrum.
Það bar til á Þorláksmessu fyrir
jól árið 1842, að þeir nafnar lögðu
af stað úr Akureyjum til lands að
Vakan á Hólum í Hjaltadal.
(í tíð Gísla biskups Magnússonar og
Hálfdanar skólameistara Einarsson-
ar.)
Halfdán kembdi í holunni,
húsfreyjan var að spinna,
biskupinn svaf á sænginni,
sitt hefir hver að vinna.
VeSurspá.
Gott veður fyrst og síðast í janúar-
mánuði halda sumir góðs vetrar
teikn.
Þurr skyldi Þorri,
þeysöm Góa,
votur Einmánuður,
þá mun vel vora.
Konur segja um karlmenn.
Hægra er að finna saumnál í sátu
en kanna vegu karlmanna í ásta-
málum.
Um konur hejir þetta veriS kveSiS.
Hægra er að passa hundrað flær á
hörðu skinni en píkur tvær á palli
inni.
Hann: Eg hefi aðeins þekkt einn
mann, sem hafði vit á kvenfólki.
Hún: Og hvað var um hann?
Hann: Hann kvongaðist aldrei.
hitta frændur og vini, og ætluðu að
dveljast þar um jólin.
Röst er mikil fyrir innan Akur-
eyjar og hættuleg og leggur eigi nema
í mestu aftökum. Með aðfalli liggur
harður straumur inn sundið milli
lands og eyja, inn að röstinni, eink-
um þegar stórstreymt er, og hvergi
nein fyrirstaða, svo sem sker eða
eyjar. Ber þá oft við, að spildur
leysir frá ísnum innanverðum og
rekur inn röst. Þykir því óvarlegt að
leggja á sundið um aðfall. En með
útfalli er það hættulaust, því að þar
standa sker og eyjar fyrir, svo að ís-
inn getur eigi rekið út, þótt los komi
á hann. En með því að dagur var
stuttur og illa stóð á sjó, var komið
harða-aðfall, er þeir félagar voru
komnir í efstu eyna við sundið, er
heitir Hrappsey. Þeir klifruðust ofan
af fjörumóðunum, og var ísinn far-
inn að verða landalaus af aðfallinu,
en þó gátu þeir stokkið út á hann.
En þar við eyna er straumurinn harð-
astur. Stefán Eggertsson gekk á und-
an. Er þeir voru skammt komnir,
verður fyrir þeim rifa í ísnum. Varð
þeim þá litið aftur til eyjarinnar, og
sáu þeir, að isinn ,sem þeir voru
staddir á, var kominn á flugferð inn
að röstinni. Þeir sneru að vörmu
spori til eyjarinnar aftur og ætluðu
að hafa þar land. En þá var spöngin
lónuð svo langt frá, að tvísýnt var,
hvort hlaupa mætti yfir. Stefán Egg-
ertsson treysti sér til þess, en nafni
hans ekki, og vildi hann þá engan
veginn við hann skilja. Þeir urðu því
að láta fyrirberast á spönginni, og
Framh.
Pétur prakkari og Jón rauði ætla
að fá sér í gogginn, og er Jón send-
ur eftir tveim bjórum, en missir
annan og brýtur hann.
Jón rauði: Já, hvert í helv... .
þarna fór bjórinn þinn, Pétur.
Spákerlingin: Mannsefnið yðar er
hár, ljóshærður og bláeygður.
Stúlkan: Guði sé lof, þá er það
ekki kærastinn minn, sem nú er.
Faðirinn: í dag ertu kominn yfir
lögaldur sakamanna, og hérna gef
ég þér hegningarlögin, það er ljóm-
andi falleg bók.
Hún: Nei, herra minn, ég er ís-
lenzk stúlka, og get engan elskað
nema hann sé íslenzkur, trúr, ljós-
hærður, bláeygur, vel líftryggður og
með rétt til eftirlauna.
Faðirinn: Hvað er að sjá þetta
drengur, þú ert enn að slæpast í bæl-
inu, og klukkan er langt gengin 2.
Stúdentinn: Vertu góður, pabbi,
ég geri það í bezta skyni. Það er ó-
dýrast fyrir þig, að ég sé ekki á fót-
um.
yaman og aívara