Íslendingur - 03.09.1947, Blaðsíða 4

4
Miðvikudagurinn 3. september 1947
í SLENDINGUR
O^anícaSrot
ÍSLENDIN GUR
Hitstjóri og ábyrgðarmaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgefandi: Útgáfufélag íelending*.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
Auglýsingar og afgreiðsla:
SVANBERG EINARSSON.
Pósthólf 118.
PRENTSMIÐJA BJÖRKS JÓNSSONAR H * F
Ftamtíð
landbúnaðarins.
Oldum saman hefir landbúnaður-
inn verið undirstöðuatvinnuvegur ís-
lenzku þjóðarinnar. Þótt sjávarútveg-
urinn megi nú teljast meginstoðin
undir efnahagslegri afkomu þjóðar-
innar, stundar þó fleira fólk land-
búnaðarstörf en nokkra aðra alvinnu
grein. Það er því ljóst, að afkoma
þessa atvinnuvegar og fólksins, sem
hann stundar, skiptir miklu máli fyr-
ir þjóðarbúskapinn í heild.
Á síðari árum hefir mjög á því
borið, að gildi landbúnaðarins væri
vanmetið. Síðustu árin hafa land-
búnaðarafurðir ekki verið nema lít-
ið brot af útflutningsverðmæti þjóð-
arinnar. Þá hefir verðlag landbún-
aðarafurða á innlendum markaði
verið margfallt hærra en verð hlið-
stæðra afurða erlendis. Miljónatug-
um hefir verið varið úr ríkissjóði til
niðurgreiðslu á verði landbúnaðar-
vara. Allt hefir þetta verið notað
sem rök fyrir þeirri fullyrðingu, að
landbúnaðurinn væri orðinn hálf-
gerður baggi á þjóðinni, og ýmsir
hafa jafnvel látið þau orð falla, að
bezt væri að hætta hér öllum bú-
skap, flytja allt sveitafólk á mölina
og kaupa landbúnaðarvörur erlend-
is. —
Það væri of langt mál að ræða hér
til hlýtar gildi landbúnaðarins fyrir
íslenzku þjóðina. Sú fullyrðing, að
réttast væri að leggja allan landbún-
að niður og flytja inn erlendar land-
búnaðarvörur er of barnaleg til þess
að þörf sé að eyða um hana mörgum
orðum, enda hefir hún einkum verið
fram borin af vissum upplausnaröfl-
um í þjóðfélaginu, sem lítinn hljóm-
grunn hafa fengið með boðskap sinn
í sveitum landsins og myndu því ekki
gráta, þótt sú kjölfesta þjóðarskút-
unnar væri upp rifin og fyrir borð
kastað. Hitt er rétt, að þörf væri á að
taka landbúnaðarmálin til rækilegri
athugunar en gert hefir verið og
reyna að gera sér grein fyrir því,
hvernig landbúnaðurinn verði stund-
aður á hagkvæmastan hátt.
Hið háa verð á landbúnaðaraf-
urðum er að sjálfsögðu liður í hinni
miklu verðþenslu, sem verið hefir
hér á landi síðustu árin. Það er eng-
in von til þess, að verð landbúnaðar-
vara sé sambærilegt við verð þeirra
í löndum, sem hafa miklu minni
framleiðslukostnað. Ef menn vilja af
þessum sökum láta flytja inn land-
búnaðarafurðir, gætu þeir alveg eins
látið sér hugkvæmas't að flytja inn
erlent vinnuafl til þess að þurfa ekki
að greiða hin háu vinnulaun hér.
Agalaus þjóð.
ERLENDUR sendiherra, sem hér var
fyrir nokkru, lét í Ijós mikla undrun yfir
því, hvað kommúnistar hefðu hér mikið
fylgi. Hann sagðist hafa kynnzt fjölda
þjóða og enga þeirra teldi hann ólíklegri
til þess að þola kommúnistiskt þjóðskipu-
lag en íslendinga, því að þeir gerðu allt
og segðu allt, sem þeim dytti í hug, hvern-
ig sem á stæði. Það er áreiðanlega mikið
satt í þessum ummælum sendiherrans,
enda hafa kommúnistar öðlazt fylgi sitt
með því að dulhúa sem mest liina komm-
únistisku einræðisstefnu sína, og síðan tók
að glitta í hana á ný, hefir fylgi kommún-
ista stórhrakað.
Það er mikill kostur á Islendingum, að
þeir eru sjálfstæðir í hugsun og skoðun-
um. Hinu er því miður ekki liægt að leyna,
að þetta sjálfstæði birtist of oft í agaleysi,
sem getur verið hættulegt hverri þjóð,
ekki sízl smáþjóð, sem ætlar sér að búa
við sjálfstæða stjórn. Agaleysið er jafn
hættulegt og blind foringjadýrkun. Ís-
lendingar eiga erfitt með að hlýða lögum
og fyrirskipunum, þótt mjög sé það mis-
jafnt. Þeir hafa aldrei kynnzt heraga eða
þegnskylduvinnu og láta því oft illa að
stjórn. Þetta er hættulegt í landi, þar sem
framkvæmdavaldið er svo að segja mátt-
laust, ef eitthvað kemur fyrir, því að slíkt
ástand reynir mjög á þegnskap borgar-
anna.
Gœtum lcert af Bretum.
NÚ ER SVO ástatt í landi voru, að
töluvert reynir á þegnskap borgaranna.
Nauðsynlegt hefir reynzt að gera ýmsar
sparnaðarráðstafanir vegna gjaldeyris-
Þetta er hvort öðru háð og breytir
engu um gildi vinnunnar eða fram-
leiðslunnar. Niðurgreiðslur á verði
landbúnaðarafurða hafa tíðkast í
flestum löndum að undanförnu, enda
eru slíkar niðurgreiðslur þáttur í
baráttunni gegn dýrtíðinni en enginn
styrkur til bænda.
Það er þó augljóst, að koma verð-
ur landbúnaðinum á traustari grund-
völl en hann nú stendur á. Efnahags-
legt öryggi þjóðarinnar er undir því
komið, að atvinnulífið sé sem fjöl-
þættast. Landbúnaðurinn verður
ætíð mikilvæg stoð þjóðarbúsins,
auk þess sem sveitalífið hefir rnikið
menningarlegt gildi. Bændur kæra
sig ekki um að lifa á styrkjum, enda
verður engri atvinnugrein til lengd-
ar haldið uppi á þann hátt. Islenzka
gróðurmoldin er sérstaklega frjósöm,
og það hlýtur að vera hægt að gera
landbúnaðinn að lífvænlegri atvinnu-
grein.
Bændur hafa jafnan búið við
fremur kröpp kjör og sveitafólkið
þurft mikið að strita. Á síðustu ár-
um hefir orðið hér mikil hreyting til
batnaðar. Hið háa verðlag landbún-
aðarafurða hefir gert bændum kleift
að losna af skuldaklafa fyrirstríðs-
áranna og bæta vinnuskilyrði sín.
Húsakostur í sveitum hefir verið bætt
ur stórlega og bændur hafa verið
mikilvirkir þátttakendur í nýsköpun
atvinnuveganna. Bændur hafa kom-
skorts. ErfiðleiRar íslendinga eru þó ekki
jiema barnaleikur á móts við erfiðleika
margra annarra þjóða, sem þó eru marg-
fallt staerri og voldugri en Islendingar. Því
miður getum vér ekki verið sérlega stolt
yfir því, hvernig íslenzka þjóðin hefir
brugðizt við tilmælum ríkisstjórnar sinnar
um meiri sparnað. Margir hafa gengið
/
berserksgang að draga að sér vörur með
öllum ráðum, án þess að hirða nokkuð um
náungann. Þá hafa opinberir embættis-
mbnn einnig látið „leka“ úr fréttir um fyr-
irhugaða skömmtun, og er hvorttveggja
jafn skammarlegt.
Það er lærdómsríkt að taka hina ensku
heimsveldisþjóð til samanburðar. Þar eru
allar nauðsynjar skammtaðar. Alþýðu-
blaðið skýrir frá samtali við Islending,
sem nýkominn er frá Englandi og hafði
dvalið þar í nokkurn tíma. llann átti all-
marga reiti eftir í skömmtunarbók sinni,
er hann fór úr landi og bauð fjölskyldunni,
sem hann dvaldi hjá, að fá þessa skömmt-
unarseðla. Vitanlega hefir fólkið tekið
við 'þessu fegins hendi, munu sennilega
flestir Islendingar hugsa. Nei, það var
eitthvað annað. Það sagðist ekki kæra sig
um að hafa rneira en aðrir, og því ætti
hann að skila bókinni. Húsbóndinn sagð-
ist að vísu skyldi þiggja kjötmiðana, en
annað ekki.
Islenzkur prestur, sem einnig er nýkom-
inn frá Englandi, segist hafa komið inn í
verzlun og beðið um tvo eldspítustokka.
Afgreiðslumaðurinn horfði undrandi á
hann og sagði síðan, að hann hefði sýni-
lega verið stutta stund í Englandi, því að
ella hefði hann ekki beðið um tvo stokka.
Hann fékk heldur ekki nema einn. Þó eru
Framh. á 7. síðu.
izt að þeirri niðurstöðu, að véltækn-
in ein geti tryggt afkomu landbún-
aðarins og bætt vinnufólksekluna í
sveitunum. Eftirspurn eftir dráttar-
vélum og öðrum landbúnaðarvélum
hefir verið miklu meiri en svo, að
hægt væri að fullnægja henni.
Aukin véltækni, ásamt bættri skipu
lagningu framleiðslunnar og betri
nýtingu á ræktanlegu landi er áreið-
anlega lykillinn að öruggri afkomu
þessarar atvinnugreinar. Allur hey-
fengur þarf að fást af ræktuðu landi.
Raforkan þarf að leiðast um allar
sveitir landsins og sveitafólkið þarf
að njóta sömu lífsþæginda og aðrar
atvinnustéttir. Þá fyrst er þess að
vænta, að það geti unað hag sínum.
Það er ástæðulaust að eyða starfs-
orku í að byggja harðbýlisjarðir og
ástæðulaust að harma það, þótt af-
dalakot fari í eyði. Forganga búnað-
arfélaganna um stórfellda ræktun er
mjög athyglisverð og vel mætti hugsa
sér þann möguleika, að ríkið tæki
stór landsvæði til ræktunar og seldi
síðan með sanngjörnu verði undir
nýbýli, því að það verður áreiðan-
lega farsælt, að sjálfseignabændur
séu sem flestir.
Það er ekki hægt að byggja hér
upp blómlegt þjóðfélag án blómlegs
landbúnaðar. Sjávarútvegur og land-
búnaður er hvorttveggja þjóðinni
ómissandi.
★
FRÁ LIÐNUM DÖGUM.
annálum
1756:
Yetur frá jólum einn sá harðasti
með frostum og snjóum, utan þrjár
vikur á góunni með lini. Vorið mjög
hart og kalt til sólstaða, svo að fólk-
ið mundi ei annað eins. Þjófnaður
fór vaxandi, þó víða væri straffað-
ur, og svo gekk hann almennt, að
bágt var að fá, helzt af ungu og upp-
vaxtarfólki, það er skýlaust væri fyr-
ir ófrómleika, og fáir blygðuðust, þó
þeir undir þjófastraff kæmust. Tveir
þjófar voru hengdir í Rangárþingi.
I ýmsum stöðum um landið dó
fólk í vesöld og varð líka úti, því
hallæri mátti heita, bæði til lands
og sjóar, sem ráða má af því, að
hrossakjöt var sumstaðar étið. Margt
var og á bjáti almúganum til þyngsla,
því bannað var að yrkja skóga, en
skikkuð akuryrkja. Vandlæti var og
um ullarvörunnar tilbúning, samt
eitt og annað fleira, með hótun
straffs, ef ei hlýtt væri.
Tilburðir margir og stórir utan-
lands. Séð mörg lungl á himninum
í senn. Maður svaf þrjár vikur. Hala-
stjarna sást. Jarðskjálftar víða. Jarð-
eldar komu víða upp í ýmsum lönd-
um. Vatnsskjálftar skeðu og, þó land
ið skylfi ekki. Borgin Lissabon í
Portúgal hrapaði og dóu mörg þús-
und manna, en áður en það skeðí,
urðu þar margir fyrirburðir og með
al annars, að járnnaglar, grónir af
ryði í tré, drógust út sjálfkrafa. Fjall
eitt hrapaði í Noregi og stíflaði vatn.
Stríðsurg var og í Norðurálfunni.
Sjór gekk og sumstaðar yfir lönd og
eyjar. •
Um vorið var hér mjög mikill
hafís fyrir vestan, norðan og aust-
an. Líka kom hann um Jónsmessu-
skeið austan með sunnanlands allt
út á Reykjanes, en var þar ei lengi.
Eftir hann rak firni af selum, líka
nokkuð af trjám, út með sjónum.
Þann 5. júlí var mikill landssynning-
ur með regni, svo víða runnu skrið-
ur, en daginn eftir var stórviðrishríð
á vestan. Kroppnaði þá víða sauðfé
og sumslaðar kálfar. Sumarið kalt,
graslítið og vætusamt, svo nýting
var mjög bág á því litla, sem hcyjað-
ist. Haustið var mjög úrkomusamt.
Skemindust þá hey í görðum, og
líka varð víða hey úti, hvers vegna
fólk felldi peninga sér til stórskaða,
og horfðist þá til mikils hallæris. Um-
ferð af fátækum og sveitaþyngsli var
nær því óbærilegt um landið. En
fyrir norðan dó á þessu ári úr ves-
öld og harðrétti fjöldi fólks, svo og
nokkuð víðar. Skúli (Magnússón)
sigldi enn um haustið á duggu sinni.
Sá góði kóngur, Friðrik 5., sendi
hingað um haustið tvö skip með
2000 tunnur mjöls og 400 tunnur
brauðs, sem hann gaf hér fátækum
og nauðstöddum til lífsbjargar.
1757:
Vetur frá jólum í harðara lagi,
sérdeilis af frostum. Heys og matar-
skortur almennt um sveitir og þess
Framh. á 7. síðu.
yaman og aLvara.
Kvikmyndahús eitt í París hefir
fundið ágætt ráð til þess að fá kven-
fólk til þess að taka ofan hattana á
meðan á sýningu stendur. Áður en
sýning hefst, kemur eftirfarandi aug-
lýsing á sýningartjaldið: „Til þess
að valda eldri konum ekki óþæginda,
leyfa eigendur kvikmyndahússins, að
þær sitji með hattana á höfðinu.“
#
í Roxbury í Englandi er stærsta
rúm í heimi. í rúmi þessu sofa stund-
um um 100 manns.
#
í Sýrlandi, þar sem menn kaupa
sér konu, hafa nú afborgunarvið-
skiptin einnig haldið innreið sína.
Konan er þá fyrst afhent, er fyrsta
afborgun hefir verið greidd. Það- er
þó ekki alltaf, að þetta fyrirkomulag
gangi vel, því að margir kaupend-
anna hafa neitað að greiða afgang
kaupverðsins í von um það, að konan
verði þá tekin aftur.
#
Eitthvert ægilegasta eldgos í sögu
mannkynsins var jjann 8. maí 1902,
þegar eldfjallið Mont Pellier á eynni
Martinique, sem menn héldu að væri
útbrunnið, rifnaði allt í einu í sund-
ur á margra kílómetra svæði og stór-
kostlegir mekkir af glóandi ösku og
eitruðum brennisteinsgufum gusu
upp úr gígnum og gerðu níðamyrk-
ur um hábjartan dag. Eítir aðeins
örfáar mínútur-voru allir íbúar bæj-
arins St. Pierre — 35 þúsund manns
— horfið úr tölu hinna lifandi. Að-
eins einn maður lifði af þessar skelf-
ingar. Var það svertingi, sem 'var
fangi í hinum djúpa kjallara ráð-
hússins. En hann varð svo ofsaglað-
ur yfir þessari undraverðu björgun,
að hann missti vitið og dó skönnnu
síðar.
#
Cistus-blóm eru stærstu blóm, er
menn þekkja. Geta þau orðið allt að
einn meter í þvermál og eru því ekki
vel til þess fallin að bera þau í
hnappagatinu.
#
— Þegar ég kom heim til kær-
ustunnar í gærkvöldi, komst ég að
raun um, að einhver hafði verið á
undan mér að ná í legubekkinn.
— Það hefir auðvitað vejrið versti
keppinautur þinn?
— Nei, það var lögtaksmaðurinn.