Íslendingur - 05.08.1948, Qupperneq 4

4
ISLENDINGUR
Fimmtudaginn 5. ágúst 1948
»"1' '■ - 1 1 —---
ÍSLENDINGUR
Rititjóri og ábyrgCarmaður:
EGGERT JÓNSSON
Útgefandi: Útgáfufélag íslendings
Skrifstofa Gránufélogsgata 4
Sími 354
Auglýsingar og afgreiBsla:
Svanberg Einarsson
Pósthólf 118
PrentsmiSia Björns Jónssanar h.f.
Þjóðarheiil
og hrossakaup.
Ríkisstjórnin hefir nú endan-
lega ákveðið að hagnýta sér
heimildina í 22. gr. fjárlaganna,
til þess að lækka þau framlög til
verklegra framkvæmda, sem
ekki eru bundin í öðrum lögum,
en fjárlögum. Nemur lækkun
þessi 35%, en fjárveitingar til
nýrra vega eru þó undanþegnar
lækkuninni. Lækkun þessi er á-
kveðin, þrátt fyrir það, að líkur
eru til þess, að tekjuáætlun rík-
isins muni standazt nokkurn
veginn, ef ekkert sérstakt kem-
ur fyrir, sem valdið gæti stór-
íelldum breytingum. Hinsvegar
telur ríkisstjórnin sýnt, að gjöld
i'íkissjóðs muni fara fram úr á-
ætlun, og það mun hafa ráðið
mestu um þessa ákvörðun henn-
ar.
Það ber vissulega að harma,
að ríkisstjórnin skuli nú hafa
talið sig tilneydda að stíga þetta
spor.
Miklar verklegar framkvæmd
ir h'jóta jafnan að verða einn
helzti hyrningarsteinn heil-
brigðs og gróandi atvinnulífs
og er því sérstaklega örlagarikt
að skerða þær, og rýra þannig
likurnar fyrir vaxandi hagsæld
almennings í næstu framtíð.
Það er að sjálfsögðu skylda
1 ikisstjórnarinnar að gæta þess
eftir föngum, að fjárhagsáætlun
ríkisins standist, en það er engu
síður sky'da hennar að gæta
þess, að ekki raskist grundvöll-
ur sá, sem þjóðin verður að
byggja afkomumöguleika sína í
framtíðinni á, og er þá mjög at-
hugandi, hvort ekki hefði mátt
finna heppilegri leiðir til sparn-
aðar, en þá að skera niður verk-
legar framkvæmdir. Það skal þó
ekki dregið í efa, að ríkisstjórn-
in hafi reynt að finna aðrar leið
ir, og fullyrða má, að minnsta
kosti hafi fjármá’aráðherra
verið mjög óljúft að gripa til
þessa ráðs, enda hefir hann um
langt skeið verið ötull og fram-
takssamur athafnamaður, og
hann var, sem kunnugt er, einn
af helztu forvígismönnum ný-
sköpunarinnar.
. Hitt er líklegra, að sumir ráð-
herranna hafi eygt betri ráð, en
ekki hafi náðst samkomulag um
þau innan ríkisstjórnarinnar. —
Ýmsar þær sparnaðarráðstafan-
ir, sem þyrfti að gera, eru mjög
óvinsælar af sumum og því er
það, að valdhafarnir veigra sér
við að framkvæma þær, af ótta
við fylgistap og óvinsældir. Er
það höfuðmeinsemd, sem á að
miklu leyti rætur sínar að rekja
til þess, að ekki er hægt að
mynda ríkisstjórn, sem styðst
við þingmeirihluta, nema meö
margháttuðum hrossakaupum
milli flokka.
Er því helzt gripið til þeirra
ráða, að láta niðurskurðinn
bitna á óákveðnum fjölda, en
forðast að ganga í berhögg við
ákveðna einstaklinga, þótt það
væri oft miklu réttari leið. Ekki
er t. d. að efa, að mikið fé mætti
spara, með því að draga saman
starfsmannahald ríkisins, þar
sem vitað er, að margir eru á
launum hjá ríkinu án þess að
gera nokkurt gagn. En það er
erfitt að losna við þessa menn.
Meginþorri þeirra er úr málaliði
hinna ýmsu stjórnmá'aflokka,
og þegar margir flokkar standa
saman að ríkisstjórn, þar sem
hver og einn vill vernda sín pela-
börn, þá verður útkoman sú, aö
ekkert er hreyft við þessum
mönnum, en ef til vill bætt við
nýjum.
Þá eru ekki öll ríkisfyrirtækin
arðberandi, og væri ekki úr
vegi að selja sum þeirra ein-
staklingum, sem hafa sýnt það,
að þeir geti rekið samskonar
iyrirtæki með hagnaði og greitt
af þeim skatta í ríkissjóð. Má
til dæmis nefna Landssmiðjuna,
sem hefir verið rekin með þeim
endemum, að ríkissjóður hefir
tapað á henni milljónum á sama
tíma, sem hliðstæð fyrrtæki í
einkaeign svo sem vélsmiðjurn-
ar „Héðinn“ og „Hamar“, hafa
skilað nægum ágóða til þess að
hægt væri að byggja yfir þær
stórhýsi, auk þess sem þær hafa
greitt til hins opinbera stórfé í
sköttum og útsvörum.
Það er ekki að efa, að menn
eins og þeir, sem stjórna þess-
um tveimur einkafyrirtækjum,
gætu einnig stjórnað Lands-
smiðjunni þannig, að hún gæfi
góðan arð, en í stað þess hefir
hún verið þungur baggi á ríkis-
sjóði. Hitt er svo jafnvíst, að
meðan þjóðnýtingarpostularnir
í áða nokkru, þá munu þeir béita
sér gegn því, að ríkið selji þetta
íyrirtæki. Það væri heldur ekki
úr vegi fyrir þá að nota þetta
lyrirtæki sem sérstakt úrva's-
sýnishorn til þess að sanna
mönnum ágæti þjóðnýtingarinn-
ar. Það væri sannarlega gaman
að sjá, hvernig þeim tækist það.
VEXTIR AF MARSHALL-
LÁNINU LÆKKAÐIR
Fjármálaráðuneytið hefir til-
kynnt, að samningar hafi tekizt um
það, að vextir af Marshailláninu
skyldu verða 2%% í stað 3%, eins
og áður liafði verið tilkynnt.
Þegar hús
yöar brennur.
Hús eiga að vera þannig úr garði
gerð, að hægt sé að komast út úr
þeim í flýti, segja slökkviliðsmenn,
og það mætti bæta því við, að sér-
hver fjölskyldufaðir ætti að vita,
hvernig hann á að koma fjölskyldu
sinni út, þegar hættu ber að hönd-
um.
Ef yður finnst að ekki þurfi að
taka þetta fram, þá ættuð þér að
hugsa til tveggja hálfstálpaðra
drengja, sem létu lífið utan við
svefnherbergisdyr sínar, þegar heim-
ili þeirra brann. Ur herberginu, sem
var á annarri hæð, hefðu þeir mjög
auðveldlega getað skriðið út á skúr-
þak og stokkið þaðan niður í garð-
inn. En þeir urðu frávita af skelf-
ingu, og gerðu það sama, sem flestir
aðrir hefðu gert, þeir reyndu að
koinast niður stigann, en komust
það aldrei.
Þrír fjórðu hlutar allra dauða-
slysa af völdum bruna verða á efri
hæðum húsa, og stafa af hitanum,
sem kemur neðan frá, en eins og
kunnugt er þá leitar hitinn jafnan
uj>p. Þegar kviknar í húsi, ])á verða
stigagangarnir mjög fljótt fullir af
hinum heitu lofttegundum, sem
myndast við brunann, og, sem geta
náð allt að 500 stiga hita. Það fólk,
sem þýtur óltaslegið uj)j) úr rúmun-
um og niður stigann, verður þess-
um heilu gufum að hráð löngu áður
en sjálfir logarnir ná því.
Það myndi sj)ara fjöldamörg
mannslíf, að fólk gæfi sér ofurlítinn
tíma til þess að hugsa sig um, þegar
eldsvoða ber að höndum. Ef þér
vaknið og finnið reykjarlykl, þá í
hamingju bænum sviptið ekki upp
svefnherbergishurðinni. -— Þreifið
fyrsl um dyrakarminn ofan við
hurðina. Ef tréð er heitt, þá opnið
alls cklci hurðina, - - þá er það þeg-
ar of seint. Heitt tréð, eða heitl
dyrahandfang gefur til kynna að
fyrir utan sé loftið svo heitt að það
sé hanvænt, og því alveg ógerning-
ur að komast niður stigann.
Nei, látið hurðina vera lokaða og
reynið að komasl út um glugga. Sé
það ómögulegt, þá reynið þó að
kalla á hjálp út um gluggann. Með-
I lokaða hurðina á milli yðar og elds-
i ins hafið þér þó von um líf þar til
j hjálp berst.
| Sé hurðin ekki heit, þá ljúkið
henni varlega upp. Spyrnið við
henni fæti og mjöðm svo að þér '
getið skellt henni í lás fljótt aftur.
Haldið annarri hendi við rifuna yfir
höfði yðar og opnið aðeins lítið eitt.
Ef þér finnið þrýsting á hurðina,
eða þér fiunið heitl Joft leika um
] hendi yðar, þá skellið hurðinni aftur
og leitið til gluggans.
Næstum eins þýðingarmikið og
að opna rétt hurðir í brennandi húsi,
er það að loka þeim aftur. Það er
mjög algengt, að sá, sem verður elds
var i Iiúsi, verður frávita af hræðslu,
æðir um og skilur allar hurðir eftir
opnar. Þá fær hitinn og reykurinn
lækifæri til ])ess að breiðast bindr-
unarlaust um allt húsið. Væri hurð-
unum strax skellt aftur, þá gæti það
tafið fyrir eldinum og framherjum
hans, hitanum og eitruðum loftteg-
Framhald á 6. síðu.
ÞANKABROT
_ ★ ______
Sleifarlagið á
póstmálunum.
Ástandið í póslmálum okkar ís-
lendinga er sannast að segja mjög
bágborið. Samgöngur um landið eru
nú yfirleitt góðar, og almenningur
treystir því þess vegna, að póstur
geti borist greiðlega á milli manna.
Reynslan er þó alll önnur. Þótt dag-
legar beinar ferðir séu milli staða,
þá er jíóstur ofl þrjá til fjóra daga
að berast þar á milli og stundum
lengur. Það tekur t. d. oft svo lang-
an tíma að koma pósti héðan til
manna á Sauðárkróki, og eigi póst-
urinn svo að berast þaðan út um
héraðið, þá er hann oft orðinn viku-
gamall, þegar hann kernst til viðtak-
enda, ])ótt mjólkurbílar gangi til
þeirra daglega. Póstur, sem hingað
kemur frá Reykjavík, er tveggja og
oftast þriggja daga gamall, þótt
koma mætti honum hingað samdæg-
urs með flugvélum. Ef menn í sveit-
um hér fyrir norðan þurfa að koma
pósti suður í Árnes- eða Rangár-
vallasýslu þá getur það tekið alll að
liálfum niánuði. Þóll daglega gangi
áætlunarbílar um þessar sömu sveit-
ir, þá finnst póststjórninni ekki taka
því að senda póst með þessum bíl-
um nema einu sinni eða tvisvar í
viku. Þá eru þess mörg dæmi, að
menn hafi fengið nýrri joóst frá öðr-
um löndum, heldur en frá mönnum,
sem húa í næsta nágrenni.
Þetta ástand er með öllu óþolandi.
Væri póststjórnin árvök í starfi sínu,
myndi hún telja það eina sína rík-
ustu skyldu að nota til hins ítrasta
hinar góðu samgöngur, sem nú eru
víðs vegar um landið. En því fer
mjög fjarri að hún geri það. Skipun
jíóstmála vorra er nú bersýnilega
orðin úrelt, og ekki samboðin því
menningarstigi, sem vér annars
stöndum á. Nú undanfarið hafa ver-
ið bornar fram margar og ítrekaðar
kvartanir vegna þessa seinagangs, en
það verður ekki séð, að þær hafi
borið mikinn árangur. Mætti þó ekki
minna vera, en póststjórnin reyndi
eftir megni að sinna kvörtunum al-
mennings, þótt henni hugkvæmdist
ekki af sjálfsdáðun, að úrbóta væri
þörf.
Það verður nú þegar að gríj)a til
róttækra aðgerða til þess að leysa
þennan vanda. Islenzk póstþjónusta
cr nú orðin svo úrelt, að það dugar
ekkert kák til þess að kijjpa henni í
lag, og það verður að búa þannig
um hnútana, að jafnan verði kajjp-
kostað að nota til hlítar beztu sam-
göngutæki, sem völ er á, til þess að
tryggja greiðar og öruggar póst-
göngur um landið allt.
Bréf.
Hr. ritstjóri!
Það var bjart yfir mánudeginum
2. ágúst, — hátíðardegi verzlunar-
manna. En það var líka hljótt yfir
honum. Eg gekk um bæinn þann
dag til að njóta veðurblíðunnar.
Umferð var lítil, — minni en á
'sunnudögum. I miðbænum var einn
fáni á stöng, einn við ofanvert Þing-
vallastræti og þrír á utanverðri
Framh. á 7. síðu.
GAMAN OG ALVARA
Gömul kona, sem hafði fengið
greidd 400 slerlingspund frá vá-
tryggingarfélagi í bætur fyrir týnda
skartgripi, skrifaði félaginu nokkr-
um vikum síðar og sagðist hafa
fundið skartgripina inni í skáj).
„Mér fannst það ekki fyllilega heið-
arlegl af mér að halda bæði pening-
unum og skartgrrpunum, svo að ég
hugsaði að þið mynduð verða glað-
ir við að frétta að ég hefi sent pen-
ingana til Rauða-Krossins“ skrifaði
hún.
Gainall lögfræðingur notaði alveg
sérstaka aðferð frammi fyrir kvið-
dómendunum. Hann hafði mjög
hátt, sveiflaði handleggjunum eins
og mylluvængjum og æddi fram og
aftur. Dag nokkurn, cr hann var
fyrir rétti, gekk sérstaklega mikið á
fyrir honum. Þegar hann að lokum
settisl niður alveg ujrpgefinn, reis
andstæðingur hans á fætur til að
svara.
Ilann byrjaði á því að losa um
flibbann, veifaði handleggjunum,
barði saman hnefunum og æddi um
fyrir framan kviðdómendurna í
rúmar tvær mínútur, án þess að
segja orð. Síðan fesli hann á sig
flibbann, lagfærði hár sitL og sagði
rólega: „Virðulegi kviðdómur. Þar
sem ég hefi nú að fullu svarað slað-
hæfingum þessa lærða andstæðings
míns, þá ætla ég að ræða nokkuð
um staðreyndir þessa máls.“
Prófessor í efnafræði sjrurði eitt
sinn nemendur sína, hvað þeir teldu
mikilvægast af því, sem efnafræðin
hefði fært heiminum?
„Ljóshærðar stúlkur“ svaraði
einn samstundis.
Kínverskur fulllrúi á þingi Sam-
einuðu þjóðanna var umkringdur af
blaðamönnum, er hann koin á La
Guardia flugvöllinn. Meðal annars
var hann spurður eftirfarandi spurn-
ingar: „Hvað finnst yður einkenni-
legast við Vesturlandabúa?“
Kínverjinn hugsaði sig um augna-
blik en brosti síðan og sagði: „Mér
finnst, að það sé, hvað augun í þeim
eru einkennilega skásett.“
Tveir svissneskir verzlunarmenn
voru teknir fastir í Japan á stríðs-
árunum. Þeir mótmæltu þessu við
japanskan embættismann, en hann
brosti aðeins og sagði afsakandi og
til skýringar: „Eg veit það vel, að
þið eruð hlullausir, en þið cruð hlut-
lausir óvinir.“
„Nú, en hvað teljið þið þá Breta
og Bandaríkjamenn?“
„Þeir eru óvinir, sem við eigum í
ófriði við,“ svaraði Japaninn stutt-
ur í sjruna.
„En hvað þá um Þjóðverja og
Itali?“
„Það eru vinsamlegir óvinir,“
sagði japanski embættismaðurinn.