Íslendingur - 26.04.1950, Blaðsíða 4
4
ÍSLENDINCUR
miðvikudagur 26. apríl 1950
TuniiuverksmiðjumáliO
tyrir Alþingi
Fyrir Alþingi liggur nú tillaga til þingsályktunar
um rekstur tunnuverksmiðju á Akureyri. Hafa
komið fram nefndarálit frá fjárveitingarnefnd í
málinu, en nefndin klofnaði um það. Skilar
minnihlutinn, Jónas G. Rafnar og Ásmundur
Sigurðsson sérstöku áliti, þar sem beir leggja til,
að tillagan verði samþykkt. Hefir blaðið spurt
Jónas G. Rafnar um álit minnihlutans á málinu
og efni álitsgjörðar hans, og lét hann blaðinu í
té eftirfarandi greinargerð:
Útgefandi: Útgafufélag íslendings.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Jakob Ó. Pélursson.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Árdís Suanbergsdótlir.
Skrifstoía Gránufélagsgata 4.
Sími 354.
PrentsmiSja Björns Jónssonar h.f.
Sama verð á
É
sömu vöru.
— --sT.
Fyrir síðustu heimsstyrjöld var
mikið talað um dýrlíðina í Reykja-
vík, og það ekki að ófyrirsynju.
Margar vörur voru þá dýrari í
Reykjavík en nokkurs annars staðar
á landinu, svo sem mjólk og mjólk-
urvörur, kjöt og kjötvörur, garð-
ávextir og fleira.
Nú eru allir steinhættir að tala
um „dýrtíðina í Reykjavík“ sem
eitthvert óhugnanlegt fyrirbrigði,
enda miklu nær að tala um dýrlíð-
ina utan Reykjavíkur. Því að strax
og verðlagseftirlit er tekið upp á
vörum, er venjulega auglýst hámarks
verð í Reykjavík og Hafnarfirði, en
síðan bætt við þeirri „klásúlu“, að
utan þessara staða megi leggja 3%
eða hvað það nú er á vöruna, „vegna
flutningskostnaðar“. Á þessum sömu
árum er tekinn upp útreikningur
framfærsluvísilölu og þá að sjálf-
sögðu miðað við verðlag í Reykja-
vík, þar sem það er lægst á landinu,
og þannig haft af því fólki, er utan
höfuðstaðarins býr.
Þessi ósanngirni hefir nú loks ver-
ið tekin til meðferðar, og nýlega
hafðist það fram, að tóbaksvörur
væru seldar sama verði, hvar sem
væri á landinu. Var þetta ekki ann-
að en réttlætismál,, sem enginn hefir
viljað á móti mæla. En tóbakið út
af fyrir sig er ekkert aðalatriði. Það
eru ýmsar aðrar vörur, sem telja
verður til nauðsynja, er enn eru
seldar hærra verði utan Reykjavik-
ur. Má þar til nefna benzín og olíur,
og mun benzínverð nú vera a. m. k.
7 aurum hærra hér á Akureyri en í
höfuðstaðnum. Veldur þetta að von-
um almennri óánægju hér.
Fyrir Alþingi liggur nú þings-
ályktunartillaga þess efnis, að ríkis-
stjórnin hlutist til um, að verðlag
á benzíni og olíum um allt land, á
þeim stöðum, er olíuskip geta losað
farm sinn í tanka, verði hið sama.
Telja flutningsmenn, áð þetta mundi
kosta 1 eyris hækkun á benzini í
Reykjavík, en flutningsmennirnir
eru Jónas G. Rafnar, Bernharð Stef-
ánsson, Finnur Jónsson og Stefán
Jóhann. Einnig er frumvarp fram
komið á þingi, er lýtur að hinu
sama.
Allir landsmenn utan Reykjavíkur
munu fylgjasí með afgreiðslu þessa
máls af áhuga. Þeir munu enga á-
stæðu sjá til að búa möglunarlaust
við meiri dýrtíð en höfuðstaðarbú-
ar, þar sem þeir fá hana í engu bætta
Þegar tillaga þessi til þingsálykt-
unar var borin fram í byrjun þessa
árs, hafði Síldarútvegsnefnd, sem
isins, enn ekki hafið neinn undir-
búning að rekstri tunnuverksmiðj-
unnar á Akureyri, sem starfrækt hef-
ir verið undanfarin ár. Hins vegar
var þá vilað, að tunnuverksmiðjan
á Siglufirði yrði rekin og þar smíð-
aðar allt að 30—40 þús. tunnur.
Var tillögunni þegar í stað vísað
til Fjárveitinganefndar, sem leitaði J
umsagnar Síldarútvegsnefndar. Hjá j
Síldarútvegsnefnd fengust þær upp-
lýsingar, að nefndin hyggðist ekki
að smíða tunnur í Akureyrarverk-
smiðjunni, þar sem Siglufjarðarverk
smiðjan ein gæíi framleitt þær tunn-
ur, sem á þyrfti að halda.
Fyrir nefndinni lá áskorun frá
Akureyrarkaupstað um að þegar í
stað yrði hafin tunnusmiði í verk-
smiðj unni.
Við Ásmundur Sigurðsson höfum
lagt til, að tillagan yrði samþykkt af
eftirfarandi ástæðum:
1. Þegar stjórn Tunnuverksmiðja
ríkisins festi kaup á tunnuverk-
smiðju Akureyrarkaupslaðar
haustið 1946, var út frá því geng-
ið af seljanda hálfu, að um ár-
legan rekstur verksmiðjunnar
yrði að ræða, enda veitti bæjar-
félagið verksmiðjunni allveruleg
fríðandi, svo sem afslátt á raf-
magni, forgangsrétt að bryggju-
plássi og undanþágu á hafnar-
gjöldum..
Um margra ára skeið hafði
tunnusmíði verið stunduð á Ak-
ureyri. Ef þær upplýsingar eru
réttar, sem ég hefi fengið, var
fyrst hér á landi byrjað á tunnu-
smíði á Akureyri, og var þessi
alvinnugrein orðinn verulegur
þáttur í atvinnulífi bæjarbúa
með hærri vinnulaunum eða afurða-
verði. Það, sem keppa verður að nú
og í næstu framtíð, er samræming
verðlags og kauplags um allt land,
svo að misræmi slíkra hluta verði
ekki orsök óeðlilegra flutninga fólks
frá framleiðslustörfunum við sveit
og sjó til höfuðs'aðarins, í von um
að geta fengið lifibrauð sitt við
talningu skömmtunarmiða, dyra-
vörzlu við Þjóðleikhúsið eða blástur
í symfoníuhljómsveit.
vetrarmánuðina. Það er því meira
en ólíklegt, að bæjarstjórnin
hefði farið að selja verksmiðj-
una, ef liún hefði haft minnsta
grun um, að með því væri verið
að uppræta þennan atvinnurekst-
ur í bænupi, sem verið hafði meg-
instoð ýmissa verkamanna verstu
atvinnuleysismánuði ársins.
2. Við teljum, að Síldarútvegsnefnd
hafi ekki borið fram nægileg rök
fyrir þeirri staðhæfingu sinni, að
tunnur smiðaðar á Akureyri séu
það miklu verri en tunnur frá
Siglufirði, að forsvaranlegt sé af
þeirri ástæðu að leggja með öllu
niður tunnusmíði á Akureyri. í
viðræðum við Sildarútvegsnefnd
hefir það og komið í ljós, að ef
eitthvað má finna að Akureyrar-
tunnunum, þá stafi það af því, að
stjórn verksmiðjunnar hafi ekki
sem skyldi hugsað um að búa
verksmiðjuna úr garði. Fyrir
nokkru síðan var til dæmis lofað,
að reist yrði iunnugeymsluhús á
Akureyri — stálgrindahús. —
Voru þá tvö slík hús í pön’un og
áttu að koma til Akureyrar og
Siglufjarðar. Nú er það upplýst,
að ekki fæst nema eitt slíkt hús
og þá á að reisa það á Siglufirði,
enda þótt Síldarútvegsnefnd telji
sig þar hafa haft aðs.öðu til þess
að geyma tunnur inni í húsum
Síldarverksmiðja ríkisins.
Af þessu dæmi er full ástæða
til þess að ætla, að Síldarútvegs-
nefnd hafi síður en svo gert báð-
um verksmiðjunum jafn hátt und
ir höfði.
3. Teljum við það hagsmunamál
fyrir síldarsaltendur á Norður-
landi, að tunnur séu smíðaðar á
Akureyri, þar sem tunnuflutning-
ar með bilum eru miklu ódýrari
en með skipum. Munu tunnur
hafa verið flultar á bílum frá
Akureyri allt til Raufarhafnar.
Sem dæmi má geta þess, að flutn-
ingsgjald með bifrelðum frá Ak-
ureyri til Dalvíkur var kr. 1,25
til 1,50 á tunnu og til Húsavíkur
kr. 2,75, en sjóleiðis um kr. 5,00
á tunnu. Það er því augljóst hags-
munamál fyrir síldarsaltendur
^norðanlands, og þá einkum við
Eyjafjörðinn, að tunnur séu ein-
mitt smíðaðar á Akureyri.
Á síðastllðnu hausti voru eng
Veðurfregnalestur. — Þurjum hent-
ugri lögreglubíl. — Keðjubréfadell-
an enn. — Nútímalýrikk.
LESTUR VEÐURFREGNA virSist ckki
vera í höndum neinna ákveðinna manna.
Langoftast eru þær lesnar af illa læsum
og flámæltum eins'.aklingum, sem hvorki
virðast áður hafa lesið nema í hljóði og
aldrei komið nálægt hljóðnema. Það var
um hádegið ekki alls fyrir löngu, að tveir
einstaklingar, karlmaður og kvenmaður,
lásu veðurfregnirnar með stuttu mllibili,
og var þar um nýjar raddlr að ræða, cem
þurfa myndu mikla skólun, ef úr þeim
ætti að geta orðið sæmileg úlvarpsrödd.
Lítur út fyrir að lestur veðurfregna sé
einskonar tilraunastarfsemi, og er það
illa farið.
Z SKRIFAR mér bréf út af lögreglu-
bílnum, sem hann telur mjög óhentugan
til síns brúks. Getur hann um eitt dæmi
því til sönnunar. Kveðst hann hafa verið
áhorfandi að því, ekki alls fyrlr löngu, að
einn lögregluþjónn hafi þurft að taka öl-
óðan rriann úr umferð í miðbænum, og
hafi hann á.t mjög e.fitt með að koma
honum í bílinn, bæði vegna þess, hve hátt
er upp í hann að aftan og engin handföng
til að styðja t við. Ilinn ölóði maður
spyrnti við fótum, svo að ekki var á eins
manns færi að koma honum upp í bílinn,
og tókst það fyrst, er einn óbreyttur borg-
ari fann skyldu sína til að koma lögreglu-
þjóninum til aðstoðar. En það er ekki nóg
með það, að erfitt sé fyrir einn mann að
koma ölóðum manni inn í þenna óhentuga
bíl, heldur er ekkert skilrúm í bílnum
milli þess, sem ekur honum og delinkvent-
ins. Stofnar þetta lögreglunni í mikla
hættu, ef um óðan mann er að ræða, og
I
ar tunnur til á Akureyri, enda
þótt verulegar tunnubirgðir væru
þá í landinu.
Skömmu áður en tillaga þessi kom
fram á þingi, hafði ég rætt við þá-
verandi sj ávarútvegsmálaráðherra
um möguleikana á, að tunnusmíði
yrði hafin á Akureyri. Tók hann
málaleitan rninni vel, en kvaðst að
sjálfsögðu þurfa að bera máhð undir
Síldarútvegsnefnd, sem hefði stjórn
tunnuverksmiðjanna með höndum.
All-löngu síðar var mér tilkynnt sú
ákvörðun Síldarútvegsnefndar, að
smíða ætti á þessum vetri 10 þús.
tunnur á Akureyri, og mun smíði
þeirra þegar hafin.
Þrátt fyrir þessa úrlausn, — og
stefnubreytingu S ldarútvegsnefndar,
er bæði rétt og sjálfsagt, að iillaga
þessi fái þ.'nglega afgreiðslu, enda
þótt hún héðan af breyti engu um
tunnusmíðar á Akureyri í vetur.
má því te’ja óverjandi að ætla einum lög-
regluþjóni að taka mann úr umferð á
þann hátt. Telur hann (Z), að full þörf sé
fyrir að fá annan, hentugri lögreglubíl,
sem auðvelt sé að ka ta ölæðingum inn í,
og að „farþegarúmið" sé þannig umbúið,
að ökumanni stafi ekki hætta af „farþeg-
anum“.
EINHVERN TÍMA ÁÐUR hefi ég
minnst á keðjubréfadelluna, sem óþrosk-
aðir unglingar og hjátrúarfullt fólk tekur
oft alvarlega. Ég hefi orðið þess var, að nú
mun eitt slíkt keðjubréf vera á ferðinni,
sem leggur fó.ki sem bréfið fær, þær skyld-
ur á herðar, að skrifa ein 5 slík bréf til
þess að öðlast hamingju á 3. eða 4. degi
en mikla óhamingju eða jafnvel dauða, ef
skriftunum er ekki cinnt. Þótt slík bréf
kunni að'vera fundin upp af einhverjum
pappírsframleiðanda eða pappírssala, þá
er rétt að benda á það, að pappír er nú
mjög af skornum skammti í landi voru og
burðargjöld nýlega hækkuð að mun. Og
ekki fleiri orð um það.
í nýútkomnu Heimilisriti birtast tvö
kvæði eftir einn af vorum ungu „ljóða-
smiðum", sem losað hafa sig undan fargi
formsins (og efnisins, er óhætt að segja).
Eg geri ráð fyrir, að þar sé ort eftir list-
kröfum Kri tins E. And.éssonar, sem virð-
ist hvorki krefjast ríms né efnis, og er
leitt til þess að vita, að þessi kvæði skyldu
ort of seint til þess að komast í „lslenzka
núlímalýrikk". Eiríkur blóðöx var ánægð-
ur mcð Höfuðlausn og allir vildu Lilju
kveðið hafa, en hvað er skáldskapur Egils
og Eysteins á móti íslenzkri nútíma-
,lyrikk“ eins og hún birtist í dag? Set
hér annað kvæðið til kynningar (og bfð
svo reikningsins frá Jóni Leifs):
Rumba
eins og hringurinn
og eins og heimurinn
eins og þú
cins og augu þín
cins og ég
eins og allt og allt
eins og rautt og blátt
og blátt og rautt
eins og að gleyma
eins og að heyra
ekkert ckkert
ekki ískrið
í stirðum hjólunum
á vagni dagsins
eins og grænsápuvatn
yfir rauðum eldinum
ekki blása ekki blása
(æ veiztu bara á morgun)
Rumba Rumba
eins og þú
eins og augu þín
eins og cins og
eins og að.
Þarna sjáið þið „tækni“ nútímans í
ljóðagerð, liina einu eftirsóknarverðu ný-
:köpun í tjáningu og formi!
Kunningi minn, er lesið hafði kvæðið,
og ekkert botnað í nútíma lýrikk, af því
að vísnaskýringarnar fylgja ekki, sendi
mér eftirfarandi vísu:
Ekki rís nú andinn há‘t,
efnið finnst mér þunnt og snautt,
eins og rautt, eins og blátt,
eins og blátt og rautt.