Íslendingur - 27.01.1954, Blaðsíða 2

2
lSLENDINGUR
Miðvikudagur 27. janúar 1954
»Orrustan
Enska borgin Hastings við Erm-
arsund er sögufræg, enda gerðust
þar í nánd þeir atburðir, sem
skiptu sköpum um framtíð Bret-
lands, og efamál hvort áhrif orr-
ustu þeirrar, sem háð var skammt
norðan borgarinnar árið 1066,
hafa ekki markað dýpri harðspora
í sögu Vestur-Evrópu, en nokkur
annar atburður einn. En það er
ekki ætlunin að rekja sögu Hast-
ings, að öðru en því, að nú um
áramótin var háð þar alþjóða-
skákmót, hið 29. í röðinni. Pótt
fyrirsögnin nefni „orrustu“, þá
er ekki vilað um blóðsúlhellingar
að þessu sinni, því að nú börðusi
prúðmenni til siguis á skákborð-
um og kiæddust ekki brynjum,
skutu af bogum né beittu egg-
vopnum.
bg irétti að hinn ungi skák-
ineistari lslauds og Noröurlanda,
Eriðrik Oiaísson, væri í Hastings,
og stríddi þar við heimskunna
berserki skáklistarinnar. Pað mun
haía verið miðsumars 1951, sera
Fnðrik leíldi á ungmennaskák-
nióii i Birnyngham, Lngiandi, og
var það víst íyrsta sinni, sem hann
keppti á erlendum vettvangi, þa
menntaður maður til kennslunn-
ar. Pangað var Rafveitu Akur-
eyrar boðið að senda menn. Hún
sendi menn, — tvo gervimenn, er
lítið sem ekkert höíðu unnið að
þessum störfum.
Nú skyldu menn ætla að fag-
lærðum mönnum hefði verið boð-
in þálttaka í téðu námskeiði, á
eigin kostnað-
Því fór víðs fjarri, enda þótt
forráðamönnum Rafveitunnar
væri fullkunnugt um, að hópur
rafvirkja héðan úr bænum væri
staddur í Reykjavík á þeim tíma,
sem námskeiðið stóð yfir. Eflir
þetta hafa þátltakendur frá R. V.
A. ekki snert á streng'.engingum.
Hafa sömu gervimennirnir sem
fyrr annazt þær, og virðist því á-
rangur af þessu námskeiði hafa
orðið ærið vafasamur fyrir Raf-
veitu Akureyrar.
Ókunnugir mættu nú ætla, að
þarna kæmi fram lofsverð sparn-
aðarviðleitni forráðamanna þess-
ara mála, en svo er ekki. Þessir
gervimenn eru fastlaunaðir og
hafa því sem næst fullkomið fag-
mannakaup. Það er því auðsætt,
að ekki er haldið á þessum málum
með hagsmuni bæjarbúa fyrir
augum. Vér teljum því kröfu vora
mjög sanngjarna, en hún er sú,
að R. V. A. fari inn á þá braut að
taka faglærða menn svo fljótt sem
unnt er til þeirra starfa, sem þeim
eru ætluð, og að Rafveitan hafi
nánari samvinnu við rafvirkja-
stétt bæjarins í þessum málum,
svo að þau megi leysast á viðun-
andi háít bæjarbúum til öryggis
og hagsbóta. En til þess að svo
megi verða, verður stjórn þess-
ara mála að vera í höndum
manna, sem hafa skilning á mál-
unum.
„Með lögum skal land byggja."
í Hastiip
16 ára. Við það tækifæri kynntist
ég Friðriki litið eitt, og fannst
mér, ef svo má segja, að ég „ætti“
eitthvað í piltinum. Svo lék mér
hugur á að vila, hvernig íslenzk-
um taflborðskóngi reiddi af á
þessum þekkta vígvelli skákheims-
ns í Hastings, svo að ég dró mig
dangað. Bjóst þó ekki við, að ég
,-rði erindi feginn, þar sem ég
íugði vera þar íslenzka kumpána,
iem betur væru við hæfi íslands-
meistarans í skák, heldur en ég,
sem rétt kann „mannganginn“.
£n það var öðru nær, eins og síð-
ir verður vikið að.
Ég bjóst við, að hinn tæplega
18 ára íslendingur mundi standa
i ströngu á þessu móti, því að þar
i'oru andstæðingarnir hans á tafl-
borðlnu engir aukvisar. En Frið-
riki Ólafssyni er ekki fisjað sam-
an, svo mikið sá ég og heyrði.
Brezki meistarinn mr. Alexand-
der og rússneski s'órmeistarinn
Bronstein skiptu með sér 1. verð-
.aunum. Mr. Alexander sagði mér,
að Friðrik hefði dugað sérlega
vel, og hefði e. t. v. vakið hvað
mesta athygli þeirra, sem kepptu,
ef Rússarnir tveir, Bronstein og
Tolush, hefðu ekki keppt. En þeir
skyggðu á flesta, enda eru „rauð-
ir hrafnar“ næsta sjaldséðir á
Vesturlöndum um þessar mimdir.
Mr. Alexander taldi þá skák,
sem Friðrik tefldi siðasta á mót-
inu, vera snjalla, jafnvel bezt
leiknu skák mótsins, og heyrði cg
sömu skoðun hjá fleirum. Skák
þessi var tefld að morgni 8. jan.
og stóð um fjórar stundir. Ég læt
hana fylgja hér með. Skýringar
eru Friðriks, en hann gat þess, að
þær væru til „bráðabirgða“, þar
sem honum hefði ekki gefizt tóm
til að „stúdera“ skákina nægilega.
Hvitt: R. G. Wade. - Svart: Frið-
rik Ólafsson.
1. d2—d4, Rg8—f6. 2. c2—c4,
g7—g6. 3. Rbl—c3, Bf8—g7. 4.
e2—e4, 0—0. 5. Bcl—e3, d7—
d6. 6. h2—h3, e7—e5. 7. d4—d5,
Rb8—d7. 8. Bfl—d3, Rf6—h5
(g2—g4 betra). 9. g2—g3, Rd7
—c5. 10. Rd3—c2, a7—a5. 11.
Ddl—e2, Bc8—d7.12. O—O—O,
a5—a4. 13. Rgl—f3, Dd8—c8.
14. Hdl—gl, a4—a3. 15. b2—
b3. 16. De2—d2, Hf8—e8. (Leik-
ið til þess að geta svarað: B—h6
með B—h8.) 17. Rf3—h4, Ra6—
b4. (Rel og s'ðarmeir Rd3, cr
heppilegra bæði til sóknar og
varnar). 18. Bc2—dl, Rh5—16.
19. g3—g4, c7—c6. 20. g4—g5,
Rf6xd5! (Ef: R—h5, þá (21.
leikur: Bxh5: g6xh5; 22. g5—g6!
og það er hvítur, sem fórnar ridd-
ara, ekki svartur). 21. Rc3xd5,
Rb4xd5. 22. r4xd5, c6xd5. 23. Dx
d5, b7—b5. 24. Bdl—f3, e5—e4.
25. Bf3xe4, Ha8—a6! 26. Dd5—
b7, He8xe4! 27. Db7xe4, b5xc4.
28. b3—b4, Bg7—b2+. 29. Kcl
—bl, d6—d5. 30. De4xd5, Ha6
—d6 (betra var að láta peðið
eiga sig og leika: D—f4). 31.
Dd5—e4, c4—c3 (ef drottning
drepur hrók, þá: B—Í5+, og
svart má'ar). 32. Hgl—cl, Bd7—
c6. 33. De4—c4, Dc8—b7. 34. Í2
—f3, Bc6—b5. 35. Dc4—f4, Bb5
—d3+. 36. Hcl—c2, Db7—d5.
37. Hhl—h2, Bd3—c4 (D—h2
er svarað með: Dxa2+, og (38.:)
KxD, B—c4+, og (59.:) K—bl,
a2 + og mát). 38. Hc2xb2, a3x
b2. 39. Hh2xb2, Dd5—dl+. 40.
Be5—cl, Bc4—d3+. Gefið (því
að hvítur er mát eftir að cxb2+
og (42.:) Kxb2—D—c2+,
(43.:) K—a3, H—a6 og mát).
Ég spurði bæði þátttakendur
mótsins og aðra um Friðrik Ól-
afsson og hvaða álit þeir hefðu á
hæfileikum hans og skákferli
framvegis. Svörin voru greið, þótt
ekki verði rakin að sinni, en öll á
þá lund, að ég varð grú*montinn
af því að vera landi Friðriks. Ein-
hver varð að vera montinn, en
sjálfur virðist Friðrik heldur illa
heima í þeirri „list“, ef hann kann
þá nokkuð fyrir sér þar. (Og
kannski ég geti „skákað“ honum
á því sviði!)
Hinn kunni skákmaður, dr.
Tartakower, hefir oft keppt í Has-
tings. Þegar hann kom þar fyrst.
bar hann sigur af hólmi. Að þessu
sinni tapaði hann fyrir Friðriki.
Þegar dr. Tartakower vann fvrst
s!gur í Hastings, voru óliðin 10
ár þar til núverandi skákmeistari
íslands sá dagsins Ijós! Sic tran-
sit gloria ....!
Eins og ég drap á, bjóst ég við
því, að íslendingar væru með
Friðriki í Hastings. Ég varð þvi
h.’ssa, þegar hann sagði mér, að
hann hefði ekki heyrt né séð ís-
lenzkan mann fyrr en ég álpaðisl
á mótið næst síðasta dag þess.
Við íslendingar eigum fáa
„kónga“ á heimsmælikvarða. —
Höfum við efni á því, að vera svo
snauðir, að senda án „hirð-
manna“ á erlenda „v!gvelli“ þá,
sem eru okatækir á alþjóðavett-
vangi? „Ber er hver að baki nema
bróður eigi“ og er satt, svo langt,
sem nær. Það skal styrk til þess
að halda á lofti fast, hátt og með
fullum sóma merki lands og þjóð-
ar, og það þótt öflugri þjóð sé en
íslendingar. Ég veit að Friðrik
Ólafsson er bráðsnjall skákmað-
ur og drengur góður, það ég
þekki bezt. En er hér ekki lagt
fullmikið og erfitt á ungan ein-
stakling?
Björn úr Mörk var ekki herði-
maður. Kári var í senn bæði nægi-
lega vitur og drengur góður til
þess að virða og launa aðstoð
Bjarnar. Þetta er ekki sagt vegna
Friðriks Ólafssonar. Honum er,
að ég hygg, e. t. v. ekki eins mikil
þörf á „Birni“ að baki sér og
mörgum öðrum, þótt ungur sé.
En því miður flaska íslending-
ar æði oft, oftar en skyldi, á því
að æ!la einstaklingi meira, vænta
meiri afreka, en hyggilegt er —
stundum til skapraunar og tjóns
fyrir alla aðila. Svo að ég stæli
ummæli mikils sjómanns og afla-
manns: Það siglir enginn snjallt
né aflar vel, ef háseta vantar eða
þeir cru liðleskjur, sem verra er
að hafa til fylgis en ekki.
London í janúar 1954.
bjak.
____*____
„Að verma
sitt hrae---"
Það er auðséð á „Degi“ að
bæjarstjórnarkosningar eru
skammt undan. Ver blaðið nú
miklu rúmi til þess að telja kjós-
endum trú um „forgöngu“
Framsóknar í ýmsum hagsmuna-
málum kaupstaðanna. Meðal ann
ars æ'.Iast blaðið til þess, að smá-
íbúðarhúsamálin reiknist Fram-
sóknarflokknum til tekna. Allir
vita þó, að ekki verður í alvöru
talað um „forustu“ Framsóknar í
byggingarmálum kaupstaðanna.
Skriffinnar framsóknarblaðanna
eru því að henda gaman að sínum
eigin flokki og afrekum hans.
í byggingarmálum kaupstað-
anna hefir Sjálfstæðisflokkurinn
einn haft forustu í mörg ár. Það
voru Sjálfstæðismenn, sem fengu
samþykkt lögin um skattfrelsi
eignaauka, er stafar af aukavinnu,
sem einstaklingar leggja fram ut-
an reglulegs vinnutíma við bygg-
ingu íbúða til eigin afnota. Sjálf-
stæðisflokkurinn beitti sér fyrir
því, að frjálst yrði að byggja
smáíbúðarhús og ráðherrar flokks
ins í ríkisstjórninni hafa ekki
hvað sízt komið því lil leiðar, að
fé fengist til þess að lána út á 2.
veðrétt í húsunum.
„Dagur“ spyr, hvar húsin séu,
sem byggð hafi verið samkvæmt
Iögunum frá 1946 um útrýmingu
á heilsuspillandi húsnæði. Veit
ekki 4. maðurinn á lista Fram-
sóknar, að Akureyrarbær fékk
fyrir skömmu að láni hjá ríkinu
800.000.00 krónur til húsbygg-
inga með því fyrirkomulagi, sem
gert er ráð íyrir í lögunum frá
1946?
Það er áreiðanlega heppilegast
fyrir Framsóknarmenn að fara
Framh. á 7. síðu.
Fra onrðyrkjurflðunflut Akureyrarbsjnr
Vegna þess að ég hef orðið var við
talsverðar skemmdir á kartöflum í
nokkrum kössum í kartöflugeymslunni
í Slökkvistöðinni og hér í geyraslunni
í Grófargili, einnig líka í Rangárvalla
geymslunni, þó það sé miklu minna,
vil ég láta menn vita af því í tima, og
vil því mœlast til þess, að þeir sem eiga
kartöflur geymdar i viðkomandi geymsl
um, athugi þær sem fyrst, og taki allt
það úr, sem skemmt er, því annars er
mikil hætta á, að þær kartöflur, sem
sýktar eru, eyðileggi mikinn hluta af
þeim kartöflum. 6em í viðkomandi
kössum eru, en það er alltaf mikill
skaði, fyrir mjög litla vinnu eða trassa-
skap.
Ég vil taka það fram, að hitastig í
fyrrnefndum geymslum er mjög æski-
legt, og get ég því ekki kcnnt geymsl-
unum um skemmdir þessar, enda er
þetta ekki nema í íáum kössum enn, er
ég bezt veit.
En vegna þess að meira bar á sjúk-
dómum á síðasta sumri í kartöflugörð-
um bæjarbúa liér en undanfarin ár,
kemur rnér það ckki á óvart, þó nokk-
ur brögð verði að skemmdum á kart-
öflum í vetur, þó geymslurnar 6éu nú
með bezta móti. Þá má einnig kenna
óvandvirkni manna um skemmdir þess-
ar, því menn búa kartöflurnar ekki
undir vetrargeymsluna sem skyldi, því
þeir koma með þær blautar, sýklar og
ósorteraðar í geymsluna, og ætlast til
að þær geti varðveizt vel og lengi í
geymslunum, þó engir möguleikar séu
til þess, vegna írágangs þeirra sjálfra.
Ég hef margoft bent mönnum á það,
að stöngulsýki sé hér talsvert algeng,
og því sé mikil nauðsyn að ganga um
garðana nokkrum sinnum í júlí og
ágúst, og fjarlægja öll þau grös, sem
bera á sér einkenni stöngulsýki,, því
votrotnun kartaflna í geymslunum
stafar oft á tíðura af stöngulsjúkum
kartöflum, sem ekki hefir verið passað
að fjarlægja úr garðinum yfir sumarið.
Einnig getur votrotnun stafað af
myglu o. fl., en það er einkum þessi.
votrotnun, sem gerir mestan skaða við
geymslu kartaflna, og þó sérstaklega
ef geymslurnar eru rakar og heitar. Ég
er alltaf að sjá það bctur, hve nauð-
synlegt það er að þurrka kartöflurnar
vel, áður en farið er með þær í vetrar-
geymslu, því að það hefir komið glöggt
fram, að þær kartöflur, sem settar eru
inn blautar, vilja fúna, mygla og lin-
ast, og allir sýklar vinna miklu fremur
bug á þeim en hinum, sem vel er frá
gengið, þó þær séu í næsta kassa við.
Það er heldur ekki sama, hvernig
þurrkun kartaflanna er hagað, því að
það getur varla talist þurrkun að kasta
þeim út í sterkt sólskin, eða að þurrka
þær inni, við mikinn hita, eins og ég
veit til að gert er.
Víða ber talsvert á fúsarium þurr-
rotnun í. kartöflum, en hún stafar af
skyldum bakteríum og votrotnunin, en
hún kemur yfirleitt ekki fram fyrr en
við geymsluna, en er engu síður skað-
leg. Munurinn á votrotnun og þurrrotn-
un er sá, að við votrotnun verða blettir
þeir, sem á kartöflurnar koma blautir
og dökkir, og að lokum verður kartafl-
an að blautri klessu, en þegar er um
þurrotnun að ræða, verða blettir þessir
þurrir og krílarlitir, innfallnir og
hrukkóltir, og öll kartaflan verður að
lokum hrukkólt og gegnrotin. Það er
sameiginlegt við báðar þessar tegundir,
að þær skemma út frá sér, og geta
valdið stórtjóni, ef ekki er að gáð í
tíma.
Þó vlð hér höfum verið svo Jánsamir
að losna við hnúðorminn, þá álít ég að
við höfum nóg samt, því í sumar var ég;
var við þessa kvilla: Stöngulsýki,.
myglu, þrúgusveppi, vírus og rótar-
flókasvepp, en hann veldur eins og
kunnugt er visnun á kartöflurenglum
þeim, sem nýju kartöflurnar myndast
á, og verður því orsök þess, að kart-
öflurnar vaxa upp um allan stönguL
Ég hef oft heyrt fólk hér kalla svepp
þennan stöngulsýki, sem ekki er und-
arlegt, þó þessar tegundir sjúkdóma
eigi enga samleið á nokkurn hátt,
nema að rýra uppskeruna. Eins og áð-
ur er auglýst, þá er kartöflugeymslan
í gilinu opin á miðvlku- og laugar-
dögum frá kl. 5—7 e.h., en geymslan í
Slökkvistöðinni er opin á þriðju- og;
.föstudögum frá kl. 5—7 e.h.
Nánari upplýsingar er mér ljúft að
veita. Einnig mun Friðrik Jóhannesson,
en hann gætir Slökkvistöðvargeymsl-
unnar, greiða götu nianna eftir getu.
Finnur Árnason.