Íslendingur - 27.01.1954, Blaðsíða 4

4
ÍSLENDINGUR
Miðvikudagur 27. janúar 1954
r-*-

keotttz ét
mufMtmU*.
Útaeiradi: ÚtféfnféUf ÍtUnáém^í.
RiUtjóri o* ábyrfSarœatnr:
JAKOB Ó. PÉTURSSOBi, Fjól—ftu 1
«» 1375.
Skriintoia of aigreiSala i Gjánn(óU|na>ita 4, «aw UM.
HíRuifíeXait
KJ. 10—22. 1—4 <* 4—4. á leagardöfMro aSens 10—11.
PrmumíBj* Bfimt Jin
kJ
Hver blekkir í skattamálunum ?
Forystugrein Dags síðasiliðinn laugardag fjallar um „pólitískar
blekkingar í sambandi við skattamál“, og tekst rits'jóranum þar
skemmtilega upp. Að sjálfsögðu snýr hann máli sínu til íslendings,
og telur hann fara með blekkingar í sambandi við skatta- og út-
svarsgreiðslur samvinnufélaga. En sjálfur gefur hann í skyn, að ís-
lendingur sé farinn að halda því fram, að það sé á valdi bæjar-
stjórnar eða niðurjöfnunarnefndar að breyta ska'talögunum, þvert
ofan i það, sem blaðið hafi haldið fram fvrir nokkrum árum.
Þarna er annað hvort blekking eða misskilningur á ferð. íslending-
ur heldur því enn fram, að bæjarstjórn og niðurjöfnunarnefndir
séu varnarlausar gegn skattfríðindum samvinnufélaganna. Þar þurfi
breytta löggjöf til.
Þrjótíu og sex króna stríðsgróðaskattur.
Dagur vill kenna löggjöfinni um stríðsgróðaskattinn, hve litlu út-
svari Akureyrarbær nær af slarfsemi KEA og íeitletrar því klausu
um það, að meðan ákveðið sér i lögum, að greiða skuli 90% sam-
tals í tekjuskatt og stríðsgróðaskatt af skattskvldum tekjum yfir
200 þús. kr. sé óheimilt að leggja tekjuútsvör á þann hluta tekna
gjaldandans sem fram yfir séu 200 þús. krónur, og að íslendingur
leyni þessum staðreyndum fyrir lesendum sínum.
Enn fer Dagur villur vegar í því, að íslendingur hafi þagað við
löggjöfinni um stríðsgróðaska'tinn. Hann þefir oftar en einu sinni
deilt á það, hve ríkið seilist eftir að rýra tekjustofna bæjar- og
sveitarfélaga, meðal annars með áminnslri löggjöf.
En svo að við snúum okkur að því, hve stríðsgróðaskattgreiðslur
KEA komi harkalega niður á AkureyraTbæ, má gjarna benda á það,
að árið 1951 var str.'ðsgróðaskattur KEA kr. 36.00 — þrjátíu og
sex krónur — og verður ekki séð að sú upphæð hefði breytt neinu
verulegu til lækkunar á útsvörum almennings, þótt hún hefði öll
verið lögð við útsvarsupphæðina, er KEA var gert að greiða það
ár. Síðastliðið ár var skatfurinn rúmar 5 þús. kr., og verður ekki
séð að sú upphæð hefði riðið mikinn baggamun.
Fleiri tölur til athugunar.
Dagur telur hásköttun ríkisins valda mestu um það, hve KEA
getur lítið útsvar greitt til Akureyrarbæjar, og vitnar því til stuðn-
ings í útsvar Kveldúlfs í Reykjavík, sem eitt sinn hafi ekki borið
nema 100 þús. króna útsvar, vegna þess að ríkið hafi hirt mestallar
tekjur félagsins. Menn skyldu því ætla, að KEA greiddi einhverjar
svimandi fjárfúlgur í sköttum til ríkisins. Hin-, vegar sýnir skatt-
skrá Akureyrar fyrir s. 1. ár, að einn einstaklingur í bænum greiðir
um 3 þús. kr. hærri upphæð í stríðsgróðaskatt en KEA, og að tekju*
skattur félagsins er ákveðinn 8540 krónur. A sama tima greiðir
Klæðagerðin Amaro kr. 10293 í tekjuskatt,. Véla- og plötusmiðjan
Atli 12372 krónur og Axel Kristjánsson h.f. 10150 krónur. Ekkert
haldreipi er því í óbilgjarnri skattheimtu ríkisins af félaginu.
Greiðir KEA haerra en einstaklingur?
Einhver fáránlegasta staðhæfing blaðsins er þó sú, að raunveru-
lega sé útsvarsinnheimtan af K£A harkalegri en af einstaldingnum,
þ. e., að „einkaverzlunin ber hlutfallslega minni skatta en kaupfé-
Iagið“, eins og blaðið kemst svo, „viturlega“ að orði. Allir skalt-
borgarar bæjarins vita, að meðan veltuútsvar er lagt á. eftir núgild-
andi reglum, sleppur KEA að verulegu leyti við það en einstaklings-
fyrirtæki aldrei. Jafnvel þótt einstaklingsfyrirtæki hafi verið rekið
með tapi, fær það sitt veltuútsvar til jafns við þau er grætt hafa.
Og samkvæmt uppgefinni umsetningu KEA á síðustu árum, mundi
einstaklingsfyrirtæki hafa orðið að greiða í veltuútsvar 500—800
þúsund krónur (eftir því hvernig veltan skiptist milli vörusölu og
iðnaðarframleiðslu), en allt útsvar KEA er hins vegar tæpar 190
þús. krónur. Það þarf mikinn kjark til að segja Akureyringum, að
KEA beri hlutfallslega meiri skatta en einstaklingsfyrirtækin, en
Skattfrelsi í skjóli oris,
oreiddur
Nú eins og áður kveða blöð
Framsóknar sama sönginn. Uppi-
staða Ijóðs og lags er æfinlega sú
sama, að Sjálfstæðisflokkurinn sé
að níða niður samvinnuhreyfing-
una, en Framsóknarflokkurinn sé
þar til varnar. Það er því ekki úr
vegi fyrir kjósendur þessa bæjar
að gera sér ljóst, einmitt fyrir
þessar íhöndfarandi bæjarstjórnar
kosningar, hvernig þessum máb
um raunverulega er varið.
Misnotkun
Framsóknar.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
aldrei haldið því fram að sam-
vinnuhreyfingin sé óholl íslenzk-
um almenningi, heldur hefir hann
haldið því fram, að Framsóknar-
flokkurinn hafi breytt ^amvinnu-
hreyfingunni svo, að nú getur
hann notað bæði kaupfélögin og
Sambandið í sína eigin þágu og
látið þessi v erzlunarsamtök al-
mennings vinna að framgangi
Framsóknarflokksins, bæði með
fjárframlögurn til flokksins beint
til blaðanna og með vinnu laun-
aðra starfsmanna félaganna. Sjálf
stæðisflokkurinn litur svo á, að
gengi Framsóknarflokksins sé
ekki sama og heill almennings.
Það er kannske til of mikils mælst,
að ætlast til að blöð Framsóknar
skilji þetta.
Breytt
viðhorf
Rekstur og skipulag samvinnu-
félaganna er ekki það sama og
var, þegar þingeysku hugsjóna-
mennirnir skipulögðu félagsskap-
inn í upphafi.
Þegar samvinnuhreyfingin hóf
staifsemi sína hér á landi, átti
hún í höggi við erlendar selstöðu-
verzlanir, og var sú barátta mjög
hörð. Þá átti hreyfingin óskipta
samúð alls almennings í landinu.
Þá var skipulagið byggt upp á
félagsþroska félagsmanna og allt
úrslitavald var hjá þeim. Nú berj-
ast kaupfélögin hvorki við inn-
lenda eða útlenda kaupmenn. 'Nú
taka þau kaupmenn sér til fyrir-
myndar. Nú er allt vald tekið úr
höndum félagsmanna og látið í
hendur nokkurra forstjóra í
Reykjavík. Nú getur ekkert kaup-
félag einu sinni ráðið sér kaup-
félagsstjóra án samþykkis Sam-
bandsins. Áður börðust þau við
að gela boðið félagsmönnum
sínum betri kjör en aðrir. Nú
berjast þau um sálir almennings
með múgsefjan og allskonar á-
róðri.
Arðurinn
ó pappírnum
Upphaflega var gert ráð fyrir
að félagsmenn legðu 3% í stofn-
sjóð félagsins og 1% í varasjóð.
Þannig átti félagsskapurinn að
afla sér fjár. Að öðru leyti áttu
íélagsmenn að fá vöruna fyrir
kostnaðarverð. Á grundvelli þessa
skipulags voru svo kaupfélögun-
um veitt útsvars- og skattfríðindi,
sem engin önnur félög hafa feng-
ið. Það má með sanni segja, að
skattfríðindin voru rél tlætanleg,
byggð á framanrituðum forsend-
um, en hvernig hefir svo þe’ta
verið framkvæmt? Skattfríðindin
hafa kaupfélögin haft fram á
þennan dag, en allur grundvöllur-
inn, sem þau eru byggð á, hefir
verið um mörg ár og er enn, þver-
brotinn. Auðvitað er það sniðug-
lega gert, en sama er.
Tökum dæmi frá því næsta.
Um daginn keypti maður se’m oft-
ar matvörur hjá KEA, fyrir sam-
tals kr. 120,00. Af þessum 120.00
kr. voru 6.00 kr. — segi 6 krónur
— ágóðaskyld vara, hitt var saigt
vera án ágóða. Hvað þýðir þettæ?
Það að arður, hvort heldur er til
útborgunar, í stofnsjóð eða í
varasjóð er aðeins greiddur af
sex krónum en ekki af kr. I20.'00,
eins og. verzlunin var í þfítta
sinn. Þannig hafa kaupfélögin
þverbrotið' grundvöll skattfríðind-
anna, með því að telja að'íins
nokkurn hluta viðskiptanna á-
góðaskyldan. Þessi vara, sem ekiki
er talin ágóðaskyld, er yfirleitt
seld með svipuðu verði hjá kaup-
félögum og kaupmönnum. Kaup-
félögin þurfa ekki að greiða veltu
útsvar af neinum viðskiptum við
félagsmenn, eins og einkaverzlaji-
ir þurfa að gera af allri sinni
vörusölu. Með því að flokka vör-
una eins og lýst er hér að ofan,
þann kjark virðist ritstjóri Dags hafa áunnið sér nú í kosningabar-
áttunni.
Óskað eftir jafnrétfi.
Framsóknarblöðin eru oft með þá blekkingu, að Sj álfstæðismenn.
krefjist tvöfalds skatls á samvinnufélög. Sjálfstæðismenn hafa aldrei
krafizt annars en þess, að skattalöggjöfin gerði öllum atvinnurekstri
sem jafnast undir höfði, hvort sem hann væri rekinn af einstakling-
um, samvinnufélögum, sameignarfélögum eða hlutafélögum. Ef við
eigum að játa trúna á frjálsa verzlun og samkeppnisrétt einstaklinga
og félaga um hana, megum við ekki búa að þeim keppendum eins
og skíðamönnum í göngukeppni, þar sem annar keppandinn fengi
að nota gönguskíði en hinn aðeins tunnustafi. Við viljum jafnan
rétt en engan órétt eða fríðindi.
m thhi er
losna kaupfélögin einnig við að
greiða félagsmönnum arð af
miklum hluta viðskiptanna, og
þannig eru fallin burt öll rök, sem
skatlfríðindin hafa verið byggð
á. —
Hvert fer
arðurinn?
KEA selur óágóðaskyldar vörur
til félagsmanna fyrir milljónatugi
á hverju ári. Bæjarsjóður fær
engan skatt, kaupendurnir fá eng-
an arð. Hvert fer verzlunararður-
inn? Það er staðreynd, sem ekki
verður á móti mælt, að verzlun
og hverskonar önnur starfsemi í
bænum, verður annað hvort að
greiða ska'.t til bæjarsjóðs, eða að
vera til fjárhagslegs léttis fyrir
bæjaTbúa, nema hvorttveggja sé,
annars er starfsemin ómagi á bæj-
arbúum. Kjósendur ættu að gera
sér það ljóst, hvort pyngja þeirra
eða bæjarkassinn þeirra myndi
þyngjast eða Iéttast, ef einka-
’verzlanir tækju við af KEA að
selja þessar vörur, sem það 6elur
án ágóða. Þá kannske geta Fram-
sóknarmenn skilið það, að al-
menningur er ekki alveg það
sama og flokkurinn þeirra. Eina
ráðið til þess að fá forustumenn
kaupfélaganna, sem allir eru
Framsóknarmenn til þess að end-
urskoða rekstur kaupfélaganna,
er að fella þá frá þátttöku í störf-
um, sem almenningur velur í með
almennum kosningum.
___*____
Ný ttpd t} ullorgaroi
( F réttcUilkynning.)
Ullarverksmiðjan Gefjun á Ak-
ureyri hefir nú byrjað fram-
leiðslu á nýrri tegund af ullar-
garni, sem blandað er með sviss-
neska undraefninu Grilon, að því
er Harry Frederiksen, framkvstj.
SÍS skýrði blöðum og útvarpi frá
nýlega. Er þetta nýja garn bæði
mýkra og mörgum sinnum sterk-
ara en venjulegt ullargarn.
Gefjun hefir undanfarið gert
margvíslegar tilraunir með blönd-
un hinna nýju efna, sem nú ryðja
sér til rúms víða um heim, við ís-
lenzku ullina. Það virðist ætla að
verða niðurstaðan um notkun
þessara efna, svo sem nylon, ray-
on o,g fleiri, að þau séu hentugust
í blöndum við ull, enda haldizt
beztu eiginleikar beggja í blönd-
unni. Þessar tilraunir hafa leitt til
hins nýja Giilon-ullargarns, sem
komið er á markaðinn.
Grilonefnið er svissnesk upp-
finning, og hefir það alla kosti
nylon,. nema hvað það er öllu
sterkara. Auk þess tekur Grilon
venjuléga ullarliti, sem nylon ger-
ir ekki, »g er það mikill kostur.
Af hinu nýja Grilon-Gefjunar-
garni eru þegar komnir á markað-
inn 14 litir. Þetta nýja garn, og
fl'kur, sean úr því verða prjónað-
ar, hafa alla kosti íslenzku ullar-
innar: sterkar, hlýjar'og hrinda
vel frá sér. Auk þess bætast nú við