Íslendingur - 22.12.1955, Blaðsíða 4

4
Þankar í nálægð jóla
(Framhald af 1. síðu.)
þessum tímum vantrúarinnar, heldur en að ýta
undir hana? Ég tel happascelasta reglu Ara fróða,
að hafa ætíð það, er sannast reynist, í smáu sem
sióru. Rannsóknaranda vísinda- og fræðimennsk-
unnar þýðir heldur ekki að æ'da sér að stöðva, né
halda leyndum niðurstöðum hans, hversu sem
þær kunna að brjóta í bága við gamla hefð. Jafn-
vel ritningarnar hljóta að verða rannsakaðar.
Það er gagnlaust að segja við vísindamanninn:
Þetta hefur Guð sjálfur skrifað, við því má þess
vegna ekkert hrófla. Hann mundi aðeins brosa
að slíku, gera sínar athuganir eftir sem áður
og umturna öllu, ef niðurstöður athugana hans
leyfðu það. Vitanlega skjátlast þessum mönnum
stundum og getur því verið gott að taka niður-
stöðum þeirra með gát. Og ef þeir vaða reyk,
verður það að engu, eins og Gamalíel komst að
orði forðum daga, en séu þeir sannleikans meg-
in, megnum vér ekkert á móti þeim. Óþarfa við-
kvæmni gætir því stundum gagnvart rannsókn
Rilningarinnar. Annað hvort leiðir sú rannsókn
til staðfestingar á orðum hennar, og ekki er það
að óttast, eða þá að komizt verður að réttari nið-
urstöðum en áður var byggt á, og það er heldur
ekki svo illt til að liugsa.
Sá rannsóknarandi, sem leiddur er af sann-
leiksást, vinnur engum málstað tjón, heldur hið
gagnstœða, hann vinnur með Guði, aldrei á móti
honum. Sá, sem er sannleikans megin, heyrir
mína raust, sagði Jesús.
í viðbót við það, sem sagt hefir verið, má svo
benda á þá staðreynd, að rannsóknir á Biblíunni
beinast sjaldnast gegn nokkru því, sem máli
skiptir fyrir trú vora. Það, sem hæst ber, er reist
á öruggari grundvslli en svo, að því sé hœtta
búin. Himinn og jörð munu líða undir lok, sagði
Jesús, en mín orð munu aldrei undir lok líða.
Víst mundi oss þykja fróðleikur í því að vita
um fœðingardag Jesú. Oss mundi finnast það tíð-
indum sæta, væri oss allt í einu sagt, að fund-
izt hefði í helli einum einhvers staðar úti í lönd-
um, œvaforn handrit, sem upplýst hefði þetta
atriði. Þó verðum vér að viðurkenna það, að
vér finnum ekkert til jjessarar eyðu í þekkingu
vora á œvi Jesú. Oss finnst það viðkunnanlegt,
já alveg sjálfsagt, að afmælisdagurinn hans sé
einmitt á þeim tímamótum, þegar „sólin heim
úr suðri snýr“ og „aftur lengist sólskinið“.
Raunar fer vel á því að vita ekkert um hinn
eiginlega fæðingardag Jesú, Hans, sem hafinn
er yfir allan tíma, en heyrir öllum kynslóðum
og tímum jafnt.
Oss er nóg að vita með óbrigðilegri vissu, að
Jesús fœddist hingað á jörð og er sá, sem hann
er.
Eins lítum vér á það sem aukaatriði, hvort
hann sá fyrst dagsins Ijós í Betlehem eða Nazar-
et, hvort hann átti Davíð að forföður eða ei.
Biblían er merkileg sem sögulegt rit, en aðal-
gildi hennar er samt ekki í því fólgið, sömuleiðis
er hún ekki heldur merkust fyrir náttúrufræði
sína. Það, sem gerir Biblíuna að bók bókanna
er sú staðreynd, að hún geymir stórfengleg, inn-
blásin trúarrit, sem hvergi eiga sína líka. Sem
slík mun hún standa af sér öll veður, þó að eilt
eða annað verði þar gagnrýnt.
En góði minn, kann einhver að segja. Sé t. d.
ekki farið rétt með þessi atriði í jólaguðspjall-
inu, sem þú hefir drepið á, þá sé ég ekki betur
en að allt, sem þar er sagt, sé í hættu. Eða livar
eru takmörkin? Er þá fremur hægt að trúa þar
einu en öðru, eða nokkru í hinni helgu bók?
Hvarvetna erum vér sett andspœnis þeim
vanda að velja og hafna, hann verður ekki um-
Jólablað íslendings
flúinn, jafnvel ekki með tilliti til þess, að geta
lesið biblíuna sér lil sálubótar einvörðungu.
Suma hluti er hægt að rannsaka og færa full-
gild rök með eða móti. Vandinn að velja og
hafna er þá tiltölulega lítill. En til eru svœði,
þar sem engum verulegum rannsóknum verður
við komið, þar rœður trúin. Trúin hlýtur því að
takmarkast af þekkingunni. Vér tölum ekki um
trú, þar sem þekking er. Annað er þctð, sem hlýt-
ur að vissu leyti að takmarka trúna, en það er
skynsemin. Trúin bendir oss vissulega langt upp
og útfyrir það, sem skilningur vor og skynsemi
nœr, en hinsvegar getum vér ekki trúað því, sem
skynsemin (eða heimskan) afdráttarlaust hafn-
ar, svo sterkt vald er hún.
Það þýðir ekkert að loka augunum fyrir því,
að skekkjur eru í Biblíunni og jafnvel jólaguð-
spjallinu sjálfu, en það flytur oss jafn sannan
og gleðilegan boðskap fyrir því. Þar talar stað-
reyndin mikla og óumræðilega: Yður er í dag
frelsari fæddur. Hvers þörfnumst vér annars?
Einskis nema þess að TAKA VIÐ ÞEIM BOÐ-
SKAP.
„Svo lítil frétt var fæðing hans“. Þó að fæð-
ingardagur hans týndist, þá er það ekki rétt hjá
skáldinu að fréttin hafi þótt lítil.
Ekki fannst fjárhirðunum það. Þeir „fóru
með skyndi og fundu bœði Maríu og Jósef, og
ungbarnið liggjandi í jötunni“. Og þeir vegsöm-
uðu og lofuðu Guð fyrir það, er þeir höfðu heyrt
og séð hina helgu nólt.
Heródes fannst þetta heldur ekki „lítil frétt“,
þótt með öðru móti væri.
Og vitringarnir „glöddust harla mjög“ er þeir
sáu stjörnuna, er vísaði þeim veginn að jötunni.
Þeim fannst fréttin ekki lítil. Þeir gjörðu sér
langa leið til þess að veita hinum nýfædda kon-
ungi lotningu, og færðu honum dýrar gjafir.
En ennþá miklu meiri var þó gleðin á himnum
3 fir för þessa einstæða sendiboða niður til hinna
lágu jarðardala. Hersveitir himnanna lofuðu Al-
föður hárri raustu og sungu, um þenna undur-
samlega atburð, um frið á jörð og dýrð upp-
hæða, „unaðssöng, sem aldrei þver“.
Hvílík stórkostleg lýsing á hingaðkomu
drottins vors og frelsara, Jesú Krists. Hvernig
gat sú lýsing sannari og yndislegri verið? Hvergi
mun í bókmenntum heimsins annað eins að finna
og frásögn Lúkasar af undursamlegu ævintýri
lúnnar fyrstu jólanœtur. En þetta eru ekki bók-
menntir, heldur sannindin um gæzku vors himn-
eska föður, sem sendi son sinn í heiminn til þess
að hver, sem á hann trúir, glatist ekki, heldur
hafi eilíft líf.
Hinar helgu jólafrásagnir sýna oss á sviði
fulllrúa ýmssa manntegunda og afstöðu þeirra
til jólabarnsins. Vér sjáum hina frumslœðu,
barnslega einföldu hirðingja, sem fögnuðu fæð-
ingu Jesú. Vér sjáum vitringana koma að jötu
hans. Þessir tveir hópar, svo ólíkir en þó svo
líkir, fengu fyrst vitneskjuna um gleðitíðindin
og tóku báðir þátt í fögnuði liinnar fyrstu jóla-
nœtur.
Ovinir Jesú koma einnig fram á sviðið. Heró-
des situr í höll sinni og bruggar grimmileg vél-
ráð.
Meðalmennskunnar er að engu getið í sam-
bandi við þennan atburð, NEMA ÞÁ, AÐ
I1ENNAR FULLTRÚI HAFI ÁTT HEIMA í
GISTIHÚSINU.
Menning vor er hvork hrá né soðin. Vér erum
komin nógu langt lil þess, að hafa glatað hinu
barnslega og einfalda hugarfari, sem eitt getur
veitt viðtöku boðskap jólanna. En vér eigum hins-
vegar óraleið framundan, til þess að ná stigi
vitringanna, þeirra, sem aftur hafa öðlast hug-
arfar barnsins og láta stjörnu Hans vísa sér veg-
inn.
Fimmtudagur 22. des. 1955
Jónas Rafnar:
Borðgögn
Meðal allra sæmilega siðaðra þjóða þykir svo
sem sjálfsagt nú á tímum, að við máltíðir sé
þörf ýmiss konar áhalda til þess að geta neytt
natar síns á óaðfinnanlegan hátt. En svo hefir
ekki verið frá aldaöðli. I fyrstu hafa mennirnir
notazt við tennur og fingur, og svo gera frum-
stæðustu þjóðirnar enn í dag. Löngu áður en
sögur hófust, kom hnífurinn íil sögunnar og hef-
ir haldið velli sem nauðsynlegas'.a borðgagnið
fram á þenna dag. Spóninn komust menn upp á
að nota löngu síðar, og enn þá þykjast t. d. Kín-
verjar geta alveg án hans verið og láta sér nægja
eins konar prjóna, sem þeir tína með upp í sig
bita og grjón.
Ekki verður með neinni vissu af heimildum
ráðið, hve mikið forfeður vorir á söguöld not-
uðu spóninn. Egill Skallagrímsson og félagar
hans „drukku“ skyrið, þegar þeir gistu Armóð
skegg, og Sneglu-Halli „át“ grautinn í Niðarósi
forðum. Þannig er til orða tekið, og líklegt er, að
spónninn hafi ekki verið mjög vanalegt borð-
gagn á söguöld, heldur hafi menn fremur sopið
fljótandi fæðu úr skálum og bollum. Þó verður
ekki neitt um það fullyrt.
Oldum saman komust menn af með hnífinn,
fingurna og tennurnar, og allt fram á 16. öld
verður furðulítilla framfara vart á þessu sviði í
Norðurálfunni. Þetta var líka svo ofureinfalt, að
engum fannst neinna breytinga þörf. Allir, háir
sem lágir, gengu með hníf við belti, karlar með
skeiðahníf, en konur vanalega með sjálfskeiðing
I beltispússi sínum, og þegar farið var til veizlu,
slakk hver gestur á sig auk þess spæninum sín-
um, sem ýmist var úr tré, horni eða beini. Höfð-
ingjar og efnamenn no'.uðu þó snemma silfur-
skeiðar, sem voru með alveg sama lagi og horn-
spænirnir okkar gömlu, blaðið kringlótt, skaftið
fremur mjótt og stutt og oft hnúður á enda þess.
— Kjöt, fiskur og spónamatur var á borð bor-
inn í stórum tré- eða tinfötum, margir voru um
hvert fat og hver bjargaði sér eflir beztu getu
með hníf, spæni og fingrum. Gafflar og diskar
þekktust ekki lengi vel. Mundlaugar og þerri-
dúkar voru bornir gestum fyrir og eftir máltíðir.
svo sem sjá má í fornritunum.
Borðdúkar urðu ekki algengir á Norðurlönd-
um fyrr en í byrjun 16. aldar. Voru þeir ýmist
hafðir einfaldir, tvöfaldir eða þrefaldir, eftir
því hve höfðinglega fram var reitt; en þá var
efsti dúkurinn aldrei hafður hvítur, heldur mis-
litur, enda veitti ekki af því, sem nærri má geta,
þegar engir sérdiskar eða gafflar voru notaðir
við borðhaldið. Slettunum rigndi yfir borðin. —
Nokkru síðar, eða um miðja öldina, komust
pentudúkar í tízku. Var þeim stungið í hálsmál-
ið, til þess að verja brjóstið slettum og þerra á
sér fingurna.
Silfurskeiðunum fjölgaði því meir sem lengra
'cið á öldina. Aðalsmenn og efnaðri borgarar
eignuðust smátt og smátt tugi þeirra, og jafnvel
meðal efnalítils almúgans streittist hver og einn
við að eignast silfurskeið. Auðvitað notaði al-
menningur þær ekki á hverjum degi, heldur að-
eins við hátíðleg tækifæri, en lét sér annars
nægja tré- eða hornspæni,
Við nútímamenn furðum okkur á, hve seint
forfeðrum okkar kom til hugar að nota diska og
gaffla. Áð ur en diskar komu til sögunnar, hafði
um langan aldur tíðkazt að nota „skerborð“, en
(Framhald á 12. síðu.)