Íslendingur - 27.06.1958, Qupperneq 4

4
ÍSLENDINGUR
Föstudagur 27. júní 1958
Kcmnr út
hvem föstudas-
Útgeíandi: Útgáfufélag íslendings.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Jakob Ó. Pétursson, Fjólug. 1. Sími 1375.
Skrifatofa og afgreiðsla í Gránufélagsgötu 4. Sími 1354.
Opin kl. 10—12, 1—3 og 4—6, á laugardögum 10—12.
Prentsmiðja Björns Jónssonar h.f.
Dómsmorðin í llngverjalandi
Sá atburður, sem mest umtal
hefir vakið um allan heim s. 1.
viku er aftaka 4 þekktra Ung-
verja, Imre Nagy, fyrrv. forsætis-
ráðherra, Pal Maleter hershöfð-
ingja og fyrrv. innanríkisráð-
herra og tveggja þekktra blaða-
manna. Sagðir eru þeir hafa verið
dæmdir af „alþýðudómstóli“, en
sem kunnugt er frá Stalins-tíma-
bilinu, kemst slíkur dómstóll ætíð
að einni og sömu niðurstöðu:
„Að öxin og jörðin geymi þá
bezt“, er fyrir slíka dómstóla eru
leiddir.
í hugum íslendinga hafa réttar-
morð verið álitin hinn stærsti
glæpur, allt síðan Jón Arason
biskup og synir hans voru teknir
af lífi í Skálholti fyrir 4 öldum
eftir ákvörðun þjónustumanna
danska valdsins á Islandi, og
hvarvetna um heim, a. m. k. með-
al lýðræðisþjóða, er litið alvar-
legri augum á þau en flest önnur
pólitísk hryðjuverk. Jafnvel
stjórnir sósialskra ríkja hafa far-
ið þungum orðum um þetta böð-
ulsverk.
Engum mun dyljast undan
hverra rótum þessi réttarmorð
eru runnin, sem vita, hverjir eru
hinir raunverulegu valdhafar i
Ungverjalandi, enda bregður
þeim svo í ætt til líkra atburða í
Sovétríkjunum, meðan Jósef
Stalin var upp á sitt bezta, og
„Alþýðudómstólar“ þar kváðu
upp flesta dauðadómana yfir fyrr-
verandi forvígismönnum sósial-
ismans þar. Engar tölur munu
vera til yfir fjölda þeirra, sem
þannig voru „hreinsaðir" af yfir-
borði jarðar, — jafnvel ekki þá,
sem árum síðar fengu „uppreist
æru“ rotnaðir í gröfum sínum.
Margir voru farnir að ætla, að
með fráfalli Stalins mundi verða
brotið blað í réttarfarssögu
kommúnismans, — ógnaröldin
með dómsmorðunum væri liðin
og valdhafar Sovétlýðveldanna
mundu að meira eða minna leyti
sveigja réttarfarið í átt til þess,
sem gerist með siðmenntuðum
þjóðum. Síðustu atburðirnir í
Ungverjalandi hafa vafalaust
slökkt þann vonarneista í brjóst-
um þeirra, er hugðu hugarfars-
breytingu væntanlega austur þar.
Enda hafa vel þekktir kommúnist-
ar á Vesturlöndum talað um
heimskulegar og vanhugsaðar ráð
stafanir í sambandi við morðin
á Ungverjunum fjórum, þótt þeir
eigi hafi mótmælt þeim beinlínis.
Miðstjórn pólska kommúnista-
flokksins hefir tekið fram, að hún
„viðurkenni11 ekki þessar aftökur,
og Júgóslavar hafa mótmælt þeim
harðlega, jafnframt sem þeir vísa
á bug öllum ásökunum ungversku
leppstj órnarinnar um „íhlutun um
innanríkismál“ þeirra.
Og hvort sem þessi nýju hryðju
verk í Ungverjalandi eru rædd
lengur eða skemur, sýna þau þeg-
ar og sanna, að ógnaröld Stalin-
tímabilsins austan jórntjolds er
enn ekki liðin, og því ber hverjum
þeim, sem kann að hafa lótið und-
an siga fyrir óróðri kommúnism-
ans hin síðari ór, að endurskoða
afstöðu sina.
Plönturnar „litlir Norðmenn“. —
Flestir frá Mœri og Raumsdal. —
Spáð fram í tímann.
HEIMSÓKN ÁLASUNDSKÓRSINS
til Akureyrar var ánægjulegur viðburð'-
ur, þótt viðstaðan væri stutt og kynn-
ing hafi því ekki getað orðið mikil. En
samskipti Álasunds og Akureyrar voru
löngu hafin, áður en „vinabæjamálið“
var tekið upp á Norðurlöndum. Eg tel,
að upptök þeirra samskipta hafi verið
í byrjun aldarinnar, eftir stórbrunann
á Akureyri, er Álasundsbær gaf Akur-
eyri tvö tilsmíðuð hús, er enn standa
hér í bænum. Ekki veit ég, hvort mót-
tökunefndin hér liefir boðið kórnum að
skoða liúsin, en tilhlýðilegt hefði það
a. m. k. verið.
í SÖNGSKRÁ kórsins rita nokkrir
þekktir menn ávörp og kveðjur í tilefni
af för kórsins til íslands og þá sér í
lagi til vinabæjarins við Eyjafjörð.
Meðal þeirra eru ambassador Norð-
manna á Islandi, Torgeir Anderssen-
Rysst, Haraldur Guðmundsson, am-
bassador, Olav Oksvik þingmaður, ís-
lenzki ræðismaðurinn í Álasundi o. fl.
NORSKI AMBASSADORINN minn-
ist á sókn Norðmanna á síldarmiðin við
Island frá síðustu aldamótum og hval-
veiðar þeirra og hvalvinnslu hér fram-
an af öldinni. Þá hafi hópur Norð-
manna komið liingað fyrir hálfri öld til
að leggja síma um landið, og margir
þeirra hafi ílenzt hér. Loks á stríðsár-
unum hafi margt norskra fiskimanna
flúið til Islands undan liernámi lands-
ins og hlotið þar sömu skilyrði og
landsmenn sjálfir til lífsbjargar. Þá
minnist hann á skiptin á skógræktar-
Verkfallssvipan á lofti
fólkinu, sem farið hafa fram um nokk-
urt skeið milli þessara frændþjóða.
Loks minnist hann á fyrstu flugferðina
írá Vigra-flugvelli til Reykjavíkur á
þjóðhátíðardegi íslendinga 1958. —
Aalesunds Mandssangforening — sem
hafi með sér plöntur, — „litla Norð-
menn, sem vonandi verði síðar stórir
íslenzkir ríkisborgarar". Og hlutverk
kórsins sé að „treysta með valdi tón-
anna sáttmála góðrar og órjúfanlegrar
vináttu".
OLAV OKSVIK telur, að vart haíi
jafn margir útlendingar gist Island
hlutfallslega og fólk frá Mæri og
Raumsdal, og þá fyrst og fremst fiski-
m'enn. Þá skýrir hann frá því, að er
hann heimsótti sjálfur Island á Snorra-
hátíð rétt eftir að Islendingar stofnuðu
lýðveldið, liafi hann spurt þekktan, ís-
lenzkan stjórnmálamann að því, hvort
liann áliti, að þetta fámenna land gæti
risið undir þeim útgjöldum, er sjálf-
stæðum ríkjum legðust á herðar, en
hinn hafi svarað: Det kjem an pá
silda, „Þetta var máltæki, er hann hafði
lært af Sunnmæringum á Islandsferð-
um þeirra", bætir liann við.
KARLAKÓRINN FRÁ ÁLASUNDI
er stofnaður 22. sept. 1883, og er því 75
ára á hausti komanda. Er förin hingað
því í og með farin í tilefni af því merk-
isafmæli. I kórnum eru 56 menn, en
söngstjóri hans, Edvin Solem, hefir
stjórnað honum sfðan 1926. Hann er
mikill tónlistarmaður, organisti, hljóm-
sveitarstjóri og tónskáld, og hefir frá
17 ára aldri stjórnað kórum, fyrst
KFUM-kór, síðan „Borgund Korforen-
ing“, og frá 1925 liefir hann verið org-
anisti við Álasundskirkju.
í SÖGU AKUREYRAR, er hirt nið-
urlag á ræðu, er bæjarfógetinn hélt á
aldamótahátíð fyrir héraðið 25. júní
1900, en sú samkoma fór fram á Odd-
eyri og var fjölsótt. Þar gerðist hann
spámaður fram í tímann, og þótt sum-
um hafi þótt spáin draumórakennd þá,
munuin við ekki vera á sama máli nú.
En látum hann hafa orðið:
„Að hundrað árum liðnum koma
niðjar vorir saman hér á Oddeyri, ekki
beinlínis á þessum stað, því hér standa
þá byggingar, nei, lieldur uppi á tún-
unum hér einhversstaðar, þar sem þá
heíir verið afmarkaður staður einungis
til þess, að halda árlegar hátíðir á.
Hvernig lítur þá út hér við Eyjafjörð?
Fólkið utan með firðinum kemur til
hátíðastaðarins á gufubátum, sem að
Hásetar og aðrir undirmenn á
kaupskipaflotanum eiga í verk-
falli. Þegar það verkfall leysist,
munu vera opnir möguleikar fyrir
matsveina að gera verkfall, og að
því verkfalli leystu yfirmenn skip-
anna. Fyrir slíkum möguleika eru
fordæmi, því að samningar hinna
ýmsu „stétta“ meðal farmanna
renna ekki allir út á sama tíma,
og mun verkfallapostulum okkar
þykja slíkur háttur vel henta. Með
slíku móti virðast möguleikar á
að halda kaupskipaflotanum okk-
ar árlangt í höfn, svo að engar
afurðir okkar verði fluttar á er-
lendan markað og engar nauð-
synjar fluttar heim.
Sj álfstæðismenn hafa oft bent
á nauðsyn þess, að samið yrði við
öll félög verkamanna og kvenna,
iðnaðarmanna og sjómanna til
eins og sama tíma, þ. e., að samn-
ingar allra félaga innan ASÍ væru
uppsegjanlegir í einu, í stað þess,
að nú má vænta verkfalls hjá
þessu félagi í dag og hinu í næstu
viku. Þegar farmenn gera verkfall
verða hafnarverkamenn atvinnu-
lausir, og þegar hafnarverkamenn
gera verkfall, stöðvast skipin, þótt
enginn eigi í verkfalli um borð í
þeim, o. s. frv. En gegn samræm-
ingu kjara og sama uppsagnar-
tíma stéttarfélaga beita kommún-
istar sér ætíð, er kjósa að hafa
verkfallssvipuna á lofti gegn
bj argræðisvegum þjóðarinnar.
Stærsta verklýðsfélag landsins,
Dagsbrún í Reykjavík, hefir ný-
lega gert þá samþykkt, að fara
ekki fram á kauphækkun nú, held-
ur það eitt, að fá rétt til að segja
upp samningum hvenær sem er
með eins mánaðar fyrirvara. Fé-
lagi þessu stjórna kommúnistar,
og er tilgangurinn auðsær: Að
hafa vinnufriðinn sem ótryggast-
an, láta allt kyrrt liggja, meðan
kommúnistar eru í ríkisstjórn, en
geta strax reitt verkfallssvipuna á
loft, ef upp úr slitnaði samstarf-
inu.
Engin þjóð mun búa við slíkt
öryggisleysi og íslendingar varð-
andi vánnufriðinn, og heíir skæru-
hernaður kommúnista í verklýðs-
félögunum leitt óbætanlegt tjón
yfir efnahagslífið í landinu. Ætti
ekki að koma til mála skemmri
uppsagnarfrestur en 6 mánuðir,
og gera þarf ráðstafanir til þess,
'að uppsögn allra stéttarfélaga
beri upp á sama tíma. Allar þjóðir
stefna að því að tryggja vinnu-
friðinn,
og hafa Danir nú nýlcga tryggt
vinnufrið til þriggja óra í slútur-
húsum, kjötiðnaði og mjólkurbú-
um, en það eru þær stofnanir, er
mest veltur ó fyrir útflutnings-
framleiðslu Dana að gengið geti
hindrunarlaust. Mættu Islending-
ar mikið af Dönum læra í þessu
efni.
staðaldri ganga um fjörðinn, og tele-
fónþræðir ganga þá út með firðinum
öllum beggja megin, og þar blasa þá
við hátíðagestunum fögur hús niður
við sjóinn, með blómgörðum fyrir
framan. Hrísey og allar klappir eru
hvítar af fiski, sem þar er til þerris.
Fólkið innan úr Firðinum kemur á
vögnum sínum, og þegar það ekur nið-
ur eptir Firðinum vestan megin Eyja-
fjarðarár, þá blasir við því Staðar-
bygðin sem eitt samhangandi tún; þá
ganga þaðan daglega vagnar ofan á
hrúna yfir Eyjafjarðará hjá Gili, með
ost og smjör úr hinum stóru mjólkur-
samlagshúum á Bygðinni, og þegar yfir
brúna er komið, halda vagnarnir áfrarn
ofan í kaupstaðinn, sem þá er ein ó-
slitin heild, með 10—12 þúsund íbúa.
Afurðirnar eru þar seldar fyrir peninga
þeim, sem hezt býður, og aplur keyptar
nauðsynjar hjá þeim kaupmanni, sem
bezt selur, því þá eru engin pöntunar-
félög til. Á Pollinum liggja ótal skip
með viðhafnarblæjum, og hinu íslenzka
Vísnabálknr
Nýlega fóru Þingeyingar í hóp-
ferð vestur um land og fengu til
flutnings stórar fólksflutningsbif-
reiðar frá Sleitustöðum í Skaga-
firði. Meðan á förinni stóð kvað
Agli Jónassyni á Húsavík hafa
orðið þessi staka af munni:
Þegar um landið þingeyskt mont
þýtur á Skagfirðingi,
ekki er kyn, þótt veður vont
verði í Húnaþingi.
Þá eru nokkrar stökur eftir
Braga frá Hoftúnum:
Skorta ljós og skorta yl
skóli finnst oss strangur.
Þræla meðan þrek er til,
það er lífsins gangur.
Undir útvarpsumrœðum.
Engin ræða er hér góð
eða sálum kraftfæði.
Hrollur fer um heila þjóð
að heyra þetta kjaftæði.
I Reykjalundi.
Reykjalundi leynist í
lífsins sigurkraftur.
Margur heill á heilsu því
héðan kemur aftur.
Fegrun tungunnar.
Tungu fegurð temjum oss,
tali betra unnum.
Orðs er liegurð andans linoss
ei sem meta kunnum.
Slðbúii dfoisljMji
til vinar míns Jóns Benediktsson-
ar prentara á sextugsafmœlinu 15.
júní 1958:
Góðan áttu í öllu þátt
œsku mátt er styrkan gerði.
Sigldu hátt í sólarátt,
silfur-grátt þó hárið verði.
Beztu árnaðaróskir með fram-
tíðina, góði sundbróðir.
ALBERT.
Kmh m frrst upp
Mattbíasarsifaí
Félagsmenn í Matthíasarfélag-
inu á Akureyri eru nú orðnir ná-
lægt hundrað að tölu, en voru
rúmlega fjörutíu þegar stofn-
fundur félagsins var haldinn 5.
maí sl. í blöðum og útvarpi hefir
þess verið getið, að þeir, sem
ganga í félagið fyrir 1. júlí n. k.
teljast stofnfélagar. Þeir, sem
hafa í hyggju að gerast félags-
meðlimir, eru beðnir að láta
stjórn félagsins vita um það fyrir
næstu mánaðamót.
Styðjið gott málefni og gangið
í Matthíasarfélagið.
F. h. félagsstjórnar.
Marteinn Sigurðsson.
þjóðmerki við sigluhún. Það eru fiski-
skip Eyfirðinga. Allir hátiðagestirnir
eru vel búnir úr íslenzku klæði, er unn-
] ið hefir verið í hinni miklu klæðaverk-
^ smiðju við Glerá.“