Íslendingur - 07.05.1968, Qupperneq 3

ÁRMANN ÞÓRÐARSON KAUPFÉLAGSSTJÓRI:
MJÓLKURSOLUMÁLIÐ Á ÓLAFSFIRÐI
Svar við skrifum blaðanna
„íslendings“ og „Vísis“.
ÞANN 23. apríl s.l. birta þessi
blöð 4. dáika rammagreinar um
miólkursölumál í Ólafsfirði,
með stórri fyrirsögn um stríð i
Ólafsfirði. Heimildarmaður
frcttarinnar cr Gunnar Sigvalda-
son framkv.stj. Vaibergs h.f. —
Þar sem í grcinum þessum eru
rangtúlkanir og tilhæfulausar á-
sakanir tel ég mér skylt að
svara.
MjólkursamlagiS á Ólafsfirði
hefur frá upphafi heitið Mjólk-
ursamlag Kaupfélags Ólafsfjarð-
■r, það var byggt upp af Kaup-
félaginu í samvinnu við bændur
og er eign þess. Á aðalfundi
Kaupfélags Ólafsfjarðar árið
1956 er samþykkt tillaga þess
efnis að komið skuli upp mjólk-
ursamlagi með tækjum til ger-
ilsneyðingar á mjólk. Skuli
mjólkursamlagið rekið sem sjálf-
stætt fyrirtæki undir yfirstjórn
Kaupfélagsins.
Þegar verið var að ræða um
stofnsetningu þessa samlags,
bcntu ýmsir sérfróðir menn á,
að vonlítið væri að reka mjólk-
ursamlag fyrir svo litla mjólk,
sem bændur í Ólafsfirði myndu
framleiða. Samt var ráðist í
framkvæmdir og þá reynt að
haga fyrirkomulagi og rekstri
þannig að kostnaður yrði sem
minnstur, og því þá meðal ann-
ars komið þannig fyrir að sam-
lagið er sambyggt sölubúð
Kaupfélagsins. Þegar búið er að
láta mjólkina í umbúðir, setur
samlagið hana inn I kæliklefa,
sem neytandinn tekur hana úr,
þegar hann kaupir mjólk. Það
er notaður sami kælirinn fyrir
samlagið og búðina, kostnaður
við flutn. og tilfærslu á mjólk-
inni er því enginn. Ýmislegt
annað er starfrækt sameigin-
lega af Kaupfélaginu og Mjólk-
ursamlaginu.
Um árangur og útkomu á
rekstri þessa litla samlags er
það að segja, að alltaf hefur ver-
ið hægt að gteiða bændum fyr-
ir mjólkina dálítið hærra verð
en verðlagsgrundvöllur landbún-
aðarins hefur gert ráð fyrir, og
þar með hærra verð en flest
önnur samlög landsins hafa
greitt.
Nú gerist það með stofnun
verzlunarfyrirtækisins Valbergs
h.f., að þeir vilja fá hlutdeild I
þessum rekstri, það er að segja,
þeir geta ekki þolað að öll
mjólkin sé seld beint úr Mjólk-
ursamlaginu í gegnum matvöru-
búð Kaupfélagsins. Samlaginú
beri að koma með mjólkina til
þeirra lfka svo að þeir geti selt
hana eins og Kaupfélagið. Stjórn
Mjólkursamlagsins hefur talið,
að um aukinn kostnað yrði að
ræða ef samlagið þyrfti að flytja
mjólkina í fleiri verzlanir, en
það eru ekki nema um 100
metrar á milli verzlunar Val-
bergs h.f. og Kaupfélagsins.
Stjórnin hefur þvi ekki talið á-
stæðu til að láta Valberg h.f.
hafa mjólk til endursölu.
Blöðin Islendingur og Vísir
túlka þetta mál m.a. þannig, eft-
ir upplýsingum framkvædastjóra
Valbergs h.f., — „að svo langt
hafi verið gengið í samkomu-
lagsátt við Mjólkursamlagið, að
bjóða því aðstoð við að koma
upp áfyllingarvélum í sambandi
við kassaumbúðir. Svarið hefði
verið algjör neitun og hefði þvf
fylgt m.a. hótun til bænda í
Ólafsfirði um viðskiptabann af
hálfu Kaupfélagsins ef þeir
styddu málstað Valbergs h.f.“
— Þetta eru tilhæfulaus ósann-
indi og lýsi ég fullri ábyrgð of-
angreindra aðila vegna þessa
rógburðar. Ég hef aldrei sem
framkvæmdastjóri Kaupfélags-
ins og Mjólkursamlagsins haft í
hótunum við bændur um við-
skiptabann þótt þeir styddu mál-
stað Valbergs h.f. Ég óska þess,
að áðurnefndir aðilar sanni
þessi ummæli og upplýsi hverj-
ir það eru sem ég hef beitt þess-
ari kúgun, að öðrum kosti verði
þessi ærumeiðandi ummæli
gerð ómerk.
Gangur mjólkursölumálanna
hefur verið þessi i stórum drátt-
um. Þann 7. des. 1961 ákvað
Framleiðsluráð að Ólafsfjörður
skuli vera sérstakt mjólkursölu-
svæði samkvæmt heimild 1 22.
grein laga um Framleiðsluráð
og Mjólkursamlagi Kaupfélags
Ólafsfjarðar úthlutað Ólafsfirði
sem sölusvæði. Samkvæmt
nefndum lögum er landinu skipt
í mjólkursölusvæði og er bann-
að að flytja mjólk, rjóma og
skyr milli sölusvæða, nema með
leyfi Framleiðsluráðs. Eru þessi
ákvæði sett til verndar fram-
leiðslu þeirra bænda sem búa
í nágrenni viðkomandi kaup-
staða og einnig til að forðast
tilflutning á mjólk milli sölu-
svæða og þanri aukakostnað sem
af slíku leiddi. Með þessari á-
kvörðun hefur Mjólkursamlagi
Kaupfélags Ólafsfjarðar verið
veittur einkaréttur til sölu og
dreyfingar á mjólk, rjóma og
skyri hér í Ólafsfirði, og flutn-
ingur á mjólk frá öðrum sam-
lögum hingað, án leyfis Fram-
leiðsluráðs, því algjört lagabrot.
Mjólkursamlag K.Ó. má að sjálf-
sögðu ekki selja mjólk annars
staðar en í Ólafsfirði nema með
leyfi Framleiðsluráðs.
Lög þessi eru sett m.a. til að
styrkja atvinnuöryggi bænda.
Hugsum ókkur t.d. hversu auð-
velt væri fyrir Mjólkursamlag
K.E.A. að fylla markaðinn hér í
Ólafsfirði, við það mundu bænd-
ur hér ekki losna við sínar
mjólkurafurðir nema flytja þær
eitthvað til og reyna að keppa
við stóru samlögin' Kostnaður
við slíkt yrði það mikill að von-
laust yrði fyrir bændur að halda
áfram búskap. Við það töpuðu
bæjarbúar því öryggi, sem þeir
hafa varðandi mjólkurkaup sln
þá tíma árs, sem samgöngur eru
erfiðastar. Nú fyrir mánuði síð-
an vofði það yfir okkur að lok-
ast hér inni um tíma, þegar haf-
isinn ógnaði og kaffenni var á
Múlavegi. Áðurnefnd lög eru
þvi fullkomlega réttmæt og
stuðla að því að halda milliliða-
kostnaði við sölu og dreifingu á
mjólkurvörum niðri. Um kjötið
gildir annað, þar eru engin lög
til verndar milliliðakostnaði,
enda er kjötið flutt að óþörfu
til og frá um landið á kostnað
bænda.
Þann 26. okt. 1966, skrifar
'Valberg h.f. bréf til stjórnar
Mjólkursamlags K.Ó. og sendir
afrit af því til allra mjólkur-
framleiðenda i Ólafsfirði. Þar
fara þeir i annað sinn fram á að
fá mjólkurvörur frá samlaginu
til endursölu. Síðan segir orð-
rétt: — „Vegna breyttra að-
stæðna á næstunni viljum við
taka það skýrt fram, að verði
um neitun að ræða munum við
nota þá möguleika, sem skapast
kunna, til að fara aðrar leiðir,
til að verða við óskum viðskipta-
vina okkar í þessu efni.“
Ég spyr, felst ekki syolítil
hótun í þessum setningum? Ef
ekki verður gengið að kröfum
þeirra, munu þeir fara aðrar
leiðir, ef til vill ólöglegar?
Stjórn Mjólkursamlagsins svar-
aði þessu með því að tjá Val-
bergi h.f., að afstaða þeirra væri
óbreitt frá fyrra svarbréfi.
Síðastliðið sumar flytur svo
Valberg h.f. allmikið af mjólk
til Ólafsfjarðar frá Mjólkursam-
lagi K.E.A. á Akureyri. Þessum
aðilum var hógværlega bent á
að þetta væri ólöglegt, en þeir
létu það sem vind um eyru
þjóta og héldu áfram meðan
Múlavegur var fær.
1 haust fóru fram viðræður
milli fulltrúa Valbergs h.f. ann-
ars vegar og Mjólkursamlags og
Kaupfélags hinsvegar, Var full-
trúum Valbergs tjáð að ráðagerð-
ur væri fundur framleiðenda til
að ræða mjólkursölumálin. Nið-
urstaða þessa fundar var sú, að
ef fallist yrði á að láta Valberg
h.f. hafa mjólk til endursölu,
átti samlagið að flytja þá mjólk
sem pöntuð yrði af Valbergi h.f.
til þeirra, kl. 9 fyrir hádegi,
þeim að kostnaðarlausu, en ef
sú pöntun nægði ekki í dagssöl-
una ætluðu þeir að sækja viðbót
sjálfir. Ef umbúðir lækju eða
gölluðust átti samlagið að bæta
það. Þeir vildu fá sömu sölulaun
og Kaupfélagið. Þessi niðurstaða
var undirrituð af formanni
stjórnar Mjólkursamlagsins og
framkvæmdastjóra Valbergs h.f.
Á þessum fundi kom það að-
eins fram að ráðamenn Valbergs
h.f. töldu sig réiðubúna að að-
stoða við lánsfjárútvegun vegna
kaupa á áfyllingarvél fyrir
kassaumbúðir, bein fjárhagsleg
aðstoð fékk ekki hljómgrunn og
er mér ekki kunnugt um að þeir
hafi haft áhuga fyrir að leggja
fjármuni i kaup á þeim dýru
vélum sem þarf í samlagið.
Niðurstaða þessa viðræðu-
fundar var síðan lögð fyrir fund
mjólkurframleiðenda. Málið var
rætt allmikið og að lokum bor-
in fram eftirfarandi tillaga:
„Fundur haldinn að Hringveri
12. des. 1967 í Mjólkursamlagi
K. Ó. samþykkir að svara Val-
berg h.f. eftirfarandi: Vegna
kostnaðarauka, sem óhjákvæmi-
lega yrði við dreifingu mjólkur-
innar fram yfir það sem nú er
og við óbreyttar aðstæður telur
fundurinn ekki fært fyrir Mjólk-
ursamlagið að hafa fleiri útsölu-
staði, eins og sakir standa nú“
Tillaga þessi var borin upp
og samþykkt meö 11 atkvæðum,
2 greiddu atkvæði á móti og 1
sat hjá. Tillaga þessi var send
Valbergi h.f.
Þann 23. febr. 1968 skrifar
Framleiðsluráð landbúnaöarins
bréf, sem sent var Mjólkursam-
lagi K.E.A., Akureyri, Mjólkur-
samlagi' K.Ó. og verzluninni
Valberg h.f., Ólafsfirði. Er þar
bent á að mjólkurflutn. frá Ak-
ureyri til Ólafsfjarðar séu al-
gjört lagabrot og aðilum bent á
að halda þessum málum 1 því
formi sem gildandi lög geri ráð
fyrir svo ekki þurfi að koraa til
málsreksturs. — Þegar Múlaveg-
ur opnaðist í vor hóf Valberg
h.f. aftur flutning á mjólk frá
Mjólkursamlagi K.E.A. Þessi
fyrirtæki sýndu þá áþreifanlega
að þau virða hvorki aðvaranir
Framleiðsluráðs né gildandi
landslög. Við ákváðum því í sam-
ráði við Framleiðsluráð að óska
eftir við bæjarfógeta að hann
sæi um að gildandi lögum yrði
framfylgt.
Því, að beygja sig undir lands-
lög, viröist Valberg h.f. una illa
og lætur því Umrædd blöð flytja
áróðursgreinar og rógburð um
Kaupfélag Ólafsfjarðar og
Mjólkursamlag þess.
Nú er mikið rætt um hagræð-
ingu í ýmsu. Hvaða rök eru þá
fyrir því að réttlætanlegt sé að
taka mjólkina úr kæliklefa
Kaupfélagsins, bera hana út á
bíl og aka henni í verzlun Val-
bergs h.f. sem byggð hefur ver-
ið svo að segja við hliðina á
Mjólkursamlaginu og matvöru-
búð Kaupfélagsins, bera hana
þar inn og greiða síðan þessari
verzlun sölulaun fyrir að annast
söluna. Starfsmenn samlagsins
og Kaupfélagsins hefðu minna
fyrir því að selja mjólkina sjálf-
ir beint til neytandans. Ef hún
er send heim, væri fyrirhöfnin
svipuð. Hver á svo að greiða
þennan aukatilkostnað vegna
Valbergs h.f.? Ekki þeir sjálfir,
nei, — heldur bændur, — eða
ef til vill Kaupfélagið? — Ég
tel ekkert vit i slikri óhagræð-
ingu og sóun á fjármunurn. Ég
held að Valberg h.f. og Kaup-
mannasamtökin verði að sætta
sig við að skipulag sé haft á
dreifingu og sölu landbúnaðar-
vara og milliliðakostnaðinum
haldið niðri til þess að hinn al-
menni neytandi geti fengið þess-
ar nauðsynlegu vörur á sem
lægstu verði og bændur fái sem
mest fyrir sínar vörur. Hvaða
vit er i þvl að allir matvöru-
kaupmenn þessa lands geti feng-
ið mjólkurvörur i umboðssölu á
kostnað bænda. — Ég tel að
frelsi í yerzlun sé æskilegt, en
frelsi án þess að því sé stjórnað
og ákveðnum reglum fylgt, hlýt-
ur að leiða til ófarnaðar fyrr
eða síðar.
Að lokum vil ég upplýsa, að
innan skamms eru , væntanlegar
vélar til að fitusprengja mjólk
og jafnframt tæki til áfyllingar
vegna kassaumbúða. Mjólkur-
samlag K.Ó. væntir því þess, að
stutt verði í það að Ólafsfirðing-
ar geti fengið hjá því fitu-
sprengda mjólk bæði í 1 liters
plastpokum og 10 litra kassa-
umbúðum. Ég vona að Ólafs-
firðingar beri gæfu til að stuðla
að sem hagkvæmastri, ódýrastri
og beztri eigin framleiðslu.
Ármann Þórðarson.
ATHUGASEMDIR RITSTJÓRA
UM leiö og ég þakka Ármanni Þórðarsyni kaup-
félagsstjóra fyrir þcssa greinargerð af hans hálfu
um mjólkurstríðið í Ólafsfirði, sem svo hcfur yer-
ið kallað, vil ég taka fram eftirfarandi:
Fréttin um mjólkurstriðið var ekki birt' að
beiðni Valbergs hf„ eða annarra aðila að strfð-
inu. Blaðið hafði lauslegar spurnir af málinu,
eins og gerist og gengur, og leitaði síðan eftir
upplýsingum með þeim hætti, sem raun ber
vitni.
Hvað viðvíkur hótuninni um viðskiptabann af
hálfu Kaupfélagsins, vil ég aðeins segja það, að
svo stöddu, að þar er átt við yfirlýsingu á fram-
leiðendafundinum, sem kaupfélagsstjórinn skýr-
ir frá.
Þá tel ég rétt að ítreka stefnu blaðsins í mjólk-
ursölumálinu almcnnt, en hún er sú, að innan
hvers mjólkursölusvæðis fái þeir aðilar að selja
mjólk, scm hafa til þess viðunandi aðstöðu, sem
að sjálfsögðu er metið eftir fyrirfram settum
reglum. Það er grundvallaratriði, að þeim að-
ilum, scm fullnægja slíkum reglum, sé gert jafnt
undir höfði, svo að þeir standi jafnfætis þess
vegna gagnvart viðskiptavinuin sínum. Annað cr
mismunun og-eöa einokun sem reynslan hefur
kennt okkur íslendingum, að feli í sér hemil á
framfarir og kjarabætur. Sú ákvörðun að vekja
umræður um stríðið í Ólafsfirði sérstaklcga, var
tekin beinlínis til að fá fram afstöðu aðila neyt-
cndamarkaðsins til þessa máls almcnnt, enda er
hér um að ræða mjög sláandi dæmi, að dómi
blaðsins.
Kitstj.
3 ISLENDINGUR
i