Íslendingur - Ísafold - 23.08.1969, Side 4
4 ÍSLENDINGUR-ÍSAFOLD—LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST 1969.
íSLENDINGUR-ÍSAFOLD—LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST 1969. 5
--srjrr.-*r .»,^w«Mn»TOiraa»i3!g;i
PLAST
Og aftur kom sólskin syðra . .
(Mbl. 21. 8.).
gj Slegið á vöktum
Brakandi þurrkur var á Suð-
urlandi í gær og unnið af kappi
við heyskap. Var sums staðar
unnið á vöktum og slegið allan
sólarhringinn.
(Mbl. 21. 8.).
g] Salta Suðurlandssíld
Berg hf. á Reyðarfirði undir-
býr nú opnun söltunarstöðvar
sinnar með það fyrir augum að
hefja söltun á Suðurlandssíld,
sem heimilt er að veiða frá 1.
sept. Hefur verið fenginn einn
bátur til veiðanna og í athugun
er að fá fleiri báta.
(Mbl. 21. 8.).
[§ Veiddu 46 laxa
ABU-veiðitækj afyrirtækið
verðlaunar árlega 12 veiðimenn
fyrir stærstu veidda fiska af
jafn mörgum tegundum með
„Draumaferð“ á þekktan veiði-
stað. Nú var veitt í Laxá í Að-
aldal og fékk 15 manna hópur,
þar af 9 verðlaunahafar, sam-
tals 46 laxa og á annað hundrað
silunga. Veiddi hópurinn í Ár-
neslandi.
(Tíminn 21. 8.).
Verksmiðjuliús Plasteinangrunar lif. á Gleráreyrum.
Árið 1960 var stofnað á Ak-
ureyri fyrirtækið Plasteinangr
un hf. Hluthafar eru fimm og
er KEA eigandi að um helm-
ingi hlutafjárins. Snemma á
árinu 1961 hóf svo fyrirtækið
starfsemi sína í húsi neðst á
Oddeyri, þar sem áður var að
setur útgerðar Guðmundar
Jörundssonar meðan hann
gerði út togarann Jörund. —
Þarna var fyrirtækið til húsa
næstu árin, en það kom fljótt
í Ijós, að það var of lítið, því
framleiðslan seldist vel. Var
því hafizt handa um byggingu
á nýju verksmiðjuhúsi og var
flutt í nýja húsið, sem er að
Óseyri 3 á Gleráreyrum, fyrir
tæpu ári. Þetta er myndarleg
bygging, 800 ferm. að flatar-
máli og stækkunarmöguleikar
fyrir hendi. Þangað Iitum við
nú í vikunni og ræddum við
Pál A. Pálsson ,sem verið hcf-
ur verkstjóri í Plasteinangr-
uninni frá því að hún tók til
starfa, og litum á starfsemina.
♦ Úr hvaða hráefni vinnið
þið plastið, Páll?
— Hráefnið er þýzkt og
heitir Styropor. Við höfum
einnig reynt hráefni frá Sví-
þjóð og Englandi, en það
þýzka hefur reynzt okkur
bezt. Við fáum það í tunnum
að utan og er það ósköp svip-
að og grófur strausykur. —
Við gægjumst ofan í opna
tunnu og satt er það, þetta
lítur út fyrir að vera gróf-
kornaður sykur, en efnið er
þó allt annað og vafalaust
mikið framleiðsluleyndarmál.
♦ Hvernig vinnið þið svo
úr þessu efni?
— Við setjum Styroporið í
smáskömmtum í tæki, sem
við köllum freyðara. Þetta er
hringlaga hylki, sem hitað er
upp með gufu og við hitann
blása komin út og verða að
smákúlum. Á hverri kúlu er
smágat, sem lokast á næsta
stigi, sem er þurrkunin. Hún
er þannig framkvæmd, að þess
um kúlum er blásið upp í
stokka, sem blástur leikur
stöðugt um. Þegar búið er að
þurrka, er efninu safnað í
geymi, sem er uppi undir lofti
yfir pressunum. Þaðan er það
leitt niður í pressurnar, sem
eru mismunandi stórar. Gufu-
þrýstingurinn á þeim er 1—
lVss kg á fersentimetra. —
Stærsta pressan er þrír metrar
á lengd, einn meter á breidd
og þykktin er 50 cm, en sú
minnsta er 1 m á lengd, hálf-
ur meter á breidd og þykktin
25 cm.
Þegar þrýstingnum er af-
létt, er plastið látið kólna í
vissan tíma og síðan tekið úr
mótunum. Venjuleg pressa á
plastinu í mótunum er 17—18
kg á rúmmeter, en hægt er að
auka þyngdina upp í 30—35
kg og er það gert, þegar fram-
leitt er plast, sem t.d. er sett
undir mjög þúngar vélar.
♦ Og eftir að plastið er los-
að úr mótunum?
— Þá er það skorið niður í
þær stærðir sem hentugar
þykja. Það er gert með heit-
um vír, sem sker plastið eins
og hárbeittur hnífur. Síðan er
það geymt í einn og hálfan til
tvo mánuði og á þeim tíma
rýrnar það nokkuð. Eftir það
er plastið selt og stendur ekki
á kaupendum. Afkastagetan
jókst um 2/3 þegar við flutt-
um í nýja húsið, og vegna
rýmisins varð mögulegt að
geyma framleiðsluna allt að
tveim mánuðum áður en hún
er seld. Þetta er nauðsynlegt
vegna rýrnunarinnar, en var
ekki alltaf hægt áður. Það er
þó æskilegt, að kaupendur,
Páll A. Pálsson verkstjóri.
sem óska eftir plasti í óvenju-
legum stærðum, panti með fyr
irvara, svo hægt sé að tryggja
þeim fyrsta flokks vöru.
♦ Hver er afkastageta verk
smiðjunnar?
— Við getum framleitt um
25 rúmmetra af einangrunar-
plasti á dag með fullri nýt-
ingu á tækjum. Sjálfvirkni er
hér mikil eins og sést bezt á
því, að starfsmenn eru aðeins
þrír. Möguleikar eru á að
auka fjölbreytni í framleiðsl-
unni og er ekki ólíklegt, að
ýmsar leiðir verði kannaðar í
því skyni á næstunni, sagði
Páll að lokum.
VÍSNABÁLKUR
Sveinn frá Elivogum kvað
tJ'l bændahöfðingja (eða um
hann):
Ættarsvip af Agli ber hann,
orðaleikni Grettis sterka,
spaki Njáll til anda er hann,
Ólafur pá til rausnarverka.
Hringhenda um þekktan
mann, unnin af þrem Akureyr-
ingum:
Suðrá land hann fcitur fór,
fékk sér bland með Kiljan.
Hans var andi ekki stór,
enginn vandi að sltilj’ann.
Kunningi R.G.Sn. fór austur
á land um Akureyri, án þess
að koma við hjá honum, og
fékk þessa kveðju:
Vini alla einskis mat,
yfir fjallið strekkti.
Meira gallað mannrassgat
maður valla þekkti.
Hannes Pétursson skáld gerði
eftirfarandi stöku um þekktan
,,Veðreiða-Blesa“ á Sauðár-
króki:
Þegar Blesi þýtur hjá,
þyrlast mold og steinar bresta.
Allir vildu eiga’ann þá,
Orminn langa — meðal hesta.
Eftirfarandi vísa hefuf verið
kennd Kristjáni skáldi frá
Djúpalæk, sem kveðin mun ver
ið hafa um hlédræga og fáorða
stúlku:
Sigga litla er sætt grey,
sagt hún getur já-nei,
hingað kom ’ún hrein mey,
héðan fer ’ún það ei.
gj Síld fyrir 8 millj.
Heimir SU 100 frá Stöðvar-
firði er nú kominn úr þriðju
veiðiferðinni á Hjaltlandsmið
með 1334 uppsaltaðar tunnur
af síld, en báturinn hefur þá
fengið 3300 tunnur á einum og
hálfum mánuði. — Verðmæti
þessa afla mun vera um 8 millj.
kr. Heimir mun vera aflahæst-
ur þeirra 20 báta, sem salta á
Hjaltlandsmiðum, en þar eru
alls um 40 íslenzkir bátar.
(Vísir 19. 8.).
gj Hringferðir vinsælar
I sumar hafa verið farnar 6
hringferðir um landið með út-
lendinga á vegum Ferðaskrif-
stofu Zöega, og njóta þessar
efrðir slíkra vinsælda, að ætl-
unin er að fjölga þeim um helm
ing næsta sumar. Hver ferð tek
ur 11 daga og eru um 30 manns
í hverjum hópi. Er farið akandi
milli Reykjavíkur og Horna-
fjarðar aðra leiðina, en fljúg-
andi hina.
(Alþýðublaðið 19. 8.).
gj Hreingerning í
fiskvinnslu
Fyrir dyrum stendur tals-
verð hreingerning í fiskvinnslu
málum okkar, vegna nýrra laga
um eftirlit með fiski í Banda-
ríkjunum. Fiskmatsmál verða
tekin til endurskoðunar og
frystihúsin og öll aðstaða þeirra
til endurskoðunar og endur-
bóta.
(Vísir 20. 8.).
gj Hreinsitæki, ef þarf
Ekkert bendir enn til þess,
að neins konar mengun verði
af starfsemi álbræðslunnar í
Straumsvík. Allar hugsanlegar
varúðarráðstafanir hafa þó ver
ið gerðar til að fyrirbyggja
mengun, stöðugt eru fram-
kvæmdar víðtækar rannsóknir
og loks er verksmiðjan undir
það búin, að þar verði sett upp
hreinsitæki, ef með þarf.
(Vísir 20. 8.).
. . . og afhent kaupendum. (Myndir: Sæm. G.).
Á ASÍ-þingi 1958 kvað Jón
Rafnsson, er-Hermann Jónasson
flutti ávarp sitt til þingsins, þá
f orsætisráðherr a:
Hermann kom á þetta þing með
þáttinn fræða,
skrýddur kápu gagns og gæða,
en glímubelti innan klæða.
Mannlýsing eftir ókunnan
höfund:
Lítt lesandi,
lélega hugsandi,
títt talandi,
tæplega skrifandi.
Einhver hagyrðingur Ijóðaði
á Sölva Helgason:
Mér þykir það meira en von,
að menn þig allir hati,
herra Sölvi Helgason,
húsgangurinn lati.
Sölvi kvað hafa lagað vísuna
þannig til:
Mér þykir það meira en von,
að menn þig allir prísi,
herra Sölvi Helgason,
heimspekingur vísi.
FÍLARNIR Á CEYLON HEIMTA ÁR-
LEGT FRÍ — ÞEIR LÁTA UNDAN
Fíllinn, sem hefur um 2000
ára skeið verið Ceylon-búum á-
kaflega mikilvægur í hernaðar
legu, trúarlegu og efnahagslegu
tilliti, er nú í þann mund að
ljúka störfum sínum í þágu
mannkynsins.
Hlutverk hans í hernaði, þar
sem hann var hreyfanlegur,
brynvarinn skotpallur, sem gat
rutt hverju sem var úr vegi sín
um, hefur nú verið falið skrið-
drekum og öðrum hervélum nú
tímans. Vegna breytingar á
stjórnarfari landsins, er hann
ekki heldur tákn konungsvalds-
ins eins og fyrrum.
En í skógunum á Ceylon hef-
SÍGA FYRIR STRENGJAKRÖNUM
OG TRAKTORUM
ur fíllinn til skamms tíma ver-
ið einvaldur. Jafnvel nýtízku-
legustu vélar stóðust honum
ekki snúning og gátu ekki att
kappi við hann um afl og hraða
í þéttum, veglausum frumskóg-
um, þegar um það var að ræða
að flytja trjáboli, en þar afkast
ar hann einu tonni á klukku-
stund.
Á seinni árum hefur mönn-
um hins vegar orðið ljóst, að
síminnkandi fjöldi fíla á Ceyl-
on fær ekki annað vaxandi
timburframleiðslu landsins. —
Þess vegna hafa nú verið fram-
leiddar vélar, sem geta ekki
einungis flutt fleiri trjáboli en
fíllinn, heldur einnig dregið þá
út úr þéttustu skógaþykknum,
sem fjögurra tonna fíll fær
ekki einu sinni brotizt gegnum.
Fréttir af minnkandi fjölda
trjáburðarfila bárust nýlega til
aðalstöðva Matvæla- og land-
búnaðarstofnunarinnar (FAO)
í Róm frá einum af sérfræðing-
um hennar í skógrækt, Harold
Rafter, sem hefur undanfarin
sex ár veitt Ceylon-búum að-
stoð við að skipuleggja ört vax-
andi timburframleiðslu þeirra.
Harold Rafter var sendur til
Ceylon árið 1963 af Þróunar-
áætlun Sameinuðu þjóðanna
(UNDP) í því skyni að veita
aðstoð við rekstur nokkurra ný
tízkulegra sögunarmyllna í rík
iseign, sem búnar voru hrað-
virkum bandsögum af nýjustu
gerð. Hver sög er á 18 tonna
vagni og getur afkastað 100
tonnum af timbri á dag. Timb-
urframleiðsla Ceylon hefur vax
ið svo ört, að fílarnir hafa ekki
undan þessum stórvirku vélum
í timburburði.
„Sums staðar á Ceylon vinn-
um við í regnskógum, sem ekki
er hægt að komast í gegnum,'1
segir Rafter. „Skíðhöggvararnir
geta ævinlega höggvið sér braut
gegnum þykknið með löngum
hnífum sínum og fellt stóru
trén, en þá stöndum við gagn-
vart því rnikla vandamáli að
koma fílunum inn í regnskóga-
þykknið til að bera hina stóru
trjáboli."
Meðal þeirra nýtízkulegu
skógarhöggsvéla, sem teknar
hafa verið í notkun til að leysa
flutningavandann, eru svonefnd
ir strengjakranar, sem beitt er
í hæðóttu landslagi. Langur,
sterkur strengur liggur yfir
skóginum. Þegar trén hafa ver-
ið felld, er stóru trjábolunum
lyft upp, þeir tengdir við
strenginn, sem þeir renna eftir
uppi yfir trjátoppunum í stað
þess að vera dregnir gegnum
skóginn.
Á jafnsléttu taka hinir svo-
nefndu skriðtraktorar við verk-
inu. Þeir ryðja sér braut gegn-
um frumskóginn, og eftir henni
eru stóru trjábolirnir dregnir
út á bersvæði, þar sem þeim er
lyft á flutningabíla, sem flytja
þá til sögunarmyllunnar.
Strengjakranar og skriðtrokt
orarnir hafa reynzt svo afkasta
miklir í hitabeltisskógum Ceyl-
ons, að nú er farið að nota þá
víða annars staðar, þar sem tal
ið er að þeir séu hagkvæmir.
• FÍLARNIR HEIMTA AÐ
FÁ FRÍ
Gagnvart frábærri frammi-
stöðu þessara véla fá afköst ffls
ins naumast staðizt samanburð.
Jafnvel þauþjálfaður fíll getur
ekki unnið lengur en 5—6
stundir á dag. Eftir það verður
að fara með hann niður að fljót
inu, þar sem hann þarf að fá
sitt daglega síðdegisbað og þar
sem hann er rækilega skrúbb-
aður af kúski sínum (mahout).
Ceylon-fíllinn er ákaflega vand
látur og matvandur. Hann „fitj
ar upp á ranann* við nálega
öllu nema kítal-pálmanum, sem
hann birkir sjálfur með ran-
anum. Þar sem þessi pálmatré
vaxa aðeins á sunnanverðri
eynni, verður að flytja þau það
an til annarra svæða, sem er
bæði dýrt og erfitt.
Annað vandamál er fengitími
karldýrsins, sem stendur yfir
um mánaðartíma. Allan þann
tíma verður að tjóðra fílinn,
þar sem hann er hættulegur um
hverfi sínu og alls óvinnufær.
Auk þess heimtar hann eins
mánaðar frl árlega.
„Og hvort sem þið trúið því
eða ekki,“ segir Harold Rafter,
sem hafði unnið með fílum ár-
um saman í Kambodsja og á
Borneó áður en hann kom til
Ceylons, „þrjótarnir vita ná-
kvæmlega, hvenær þeir eiga
rétt á fríi. Sé feynt að halda fíl
að vinnu fram yfir eðlilegan
vinnutíma hans, verður hann
þvermóðskufullur, neitar að
vinna og þrjóskast við á allan
hátt.‘í
Þrátt fyrir yfirburði hestafl-
anna yfir fílaaflið munu trjá-
burðarfílarnir á Ceylon ekki
hverfa úr sögunni þegar í stað.
Um 300 þeirra eru enn við
vinnu, einkanlega við að ryðja
útjaðra skóga, þar sem ekki er
alltof erfitt að beita þeim. Inn-
lendir skógræktarmenn hafa
enn ánægju af þeim, og vel
þjálfaður fíll af karlkyni kostar
allt að 30.000 rúpíum (um 450
þús. ísl. kr.) á markaðstorgum
eyjarinnar.
En fílahjarðirnar eru að
deyja út. Fílarnir geta ekki
tímgazt eftir að þeir hafa verið
sviptir frelsi. Og þar sem villt-
um fílum fer hríðfækkandi,
hafa stjórnvöld á Ceylon gert
strangar varúðarráðstafanir til
að varðveita stofninn. Nú er
bannað með lögum að fanga fíla
til trjáburðar eða annarra nota.
Eins og stendur eru þeir fíla-
hópar, sem sjást rölta af stað í
rjóðrunum og skógunum á Ceyl
on, síðustu leifar liðins tíma.
Þegar þeir falla frá eða „kom-
ast á eftirlaun“ vegna vanheilsu
eða elli, munu ekki aðrir koma
i þeirra stað. Það verður mörg-
um raunalget að kveðja þessa
námfúsu, tröllvöxnu puðara,
sem á sinn eigin klunnalega
hátt hafa þjónað mönnum af
stakri trúfesti um þúsundir ára.
Baldur Eiríksson og Gísli
Konráðsson höfðu gaman af að
skiptast á vísum, og eitt sinn,
er þeir voru saman staddir í
Vaglaskógi, e.t.v. í skemmtiferð
starfsmanna KEA (en þar unnu
þeir), varð Gísla að orði:
Hér eru allir við alla í sátt,
og oft er liér hátt yfir miði.
Allt er hér stórt, — og ekkert
smátt,
— ekkert með DVERG-staða
sniði.
(B. var fæddur á Dvergstöð
um og orti tíðum undir dul-
nefninu Dvergur).
Baldur svaraði Þingeyingn-
um með þessari stöku:
Hér eru allir á áttum tveim,
en enginn vill hrella Gísla.
í laumi er menn farið að langa
heim
og leiðist Þingeyjarsýsla!
Ekki meira nú. En munið
eftir að senda okkur visur, helzt
nýjar, — ella gamlar.