Íslendingur - Ísafold - 13.03.1971, Page 10

[3M ÍSLENDINGUR-ISAFOLD - LAUGARDAGUR 13. MARZ 1971
^ '
Steingrlmur Daviðsson:
BJÖRNS
ÞÁTTUR
og SKJÓNU
Sem alþjóð er kunnugt, er
nýlega genginn dómur Hæsta-
réttar í svokölluðu Skjónu-
máli. Almenningur kennir mál
þetta við hryssuna, sem mál-
ið er út af spunnið. Ég ætla,
að einir fimm dómar hafi geng
ið um Skjónumálið, og mun
vera nær einsdæmi. Þessi dóm
ur Hæstaréttar er væntanlega
sá síðasti, en með honum öðl-
ast Björn Pálsson á Löngumýri
fullan eignarrétt og húsbónda-
völd yfir Skjónu, og það í
fyrsta sinn, en Skjóna mun
vera nær tvítug. Og Björn
hefur sagt hana fædda í sinni
hjörð, og sína eign, en aðrir
vefengt, nú á seinni árum, og
talið eyrnamark hryssunnar
vera annars manns.
Nefndur dómur Hæstarétt-
ar er nánast staðfesting á hér-
aðsdómi, er fyrir nokkru geklc
í þessu sama máli. 1 báðum
þessum dómum er núverandi
eignarréttur Björns á hryss-
unni Skjónu byggðir á hefð, en
ekki eyrnamarki á Skjónu. Þ.
e. dómarnir grundvallast á á-
kvæði um hefð, í lögum nr.
46/1905. Segir svo m. a. í
tfagnýtt rit fyrir
húsbyggjendur
I samræmi við það hlutverk
Húsnæðismálastofnunar ríkis-
ins, að vinna að umbótum í
byggingarmálum og lækkun
byggingarkostnaðar, sbr. 3.
gr. laga nr. 30/1970, hefur
Húsnæðismálastofnunin ný-
lega gefið út í 2. útgáfu rit
eftir dr. Kjartan Jóhannsson,
verkfræðing, er nefnist Skipu-
Iagning og áætlanagerð við í-
búðabyggingar. — Gerir höf-
undur þar grein fyrir samhengi
ýmissa liða í skipulagsmálum
íbúðabygginga og kynnir skipu
lagningu og áætlanagerð skv.
svonefndri CPM-aðferð.
Það er von Húsnæðismála-
stofnunar ríkisins, að rit þetta
geti orðið til gagns og fróð-
leiks þeim, sem við íbúðar-
byggingar fást og jafnframt
orðið þeim til gagns í viðleitni
þeirra til að lækka byggingar-
kostnað hér á landi.
Bókaútgáfa Menningar-
sjóðs, Hverfisgötu 21, Reykja
vík, hefur tekið að sér sölu
ritsins og verð þess er 100 kr.
Er þeim, sem áhuga hafa fyrir
að kynna sór efni þess, bent á
að leita þangað. — Húsnæðis-
málastofnun ríkisins.
dómi Hæstaréttar: „Sam-
kvæmt gögnum málsins verð-
ur við það að miða, að markið
á hryssunni sé ekki mark
stefnda, en stefndi hefur ekki
óskað yfirskoðunar á mark-
skoðun dómkvaddra manna,
sem lýst er í héraðsdómi.
Vegna þessa og samlcvæmt
gögnum málsins að öðru leyti,
verður ekki fallist á aðalmáls-
ástæður stefnds fyrir viður-
kenningu á eignarrétti hans að
hryssunni. Hins vegar verður
að telja, að stefndi hafi haft
eignarhald á hryssunni hefð-
artíma fullan, 10 ár, samanber
2. gr. laga r. 46/1905.“
Enginn efast um réttmæti
héraðsdóms og Hæstaréttar.
Þessi nefndu hefðarákvæði
hafa af ókunnum orsökum
villst inn í lögin nr. 46/1905.
I olckar fornu lögum, Grágás
og Jónsbók, er mark á búpen-
ingi talið helga eignarréttinn.
Og eignarréttur byggður á
hefð aðeins, stríðir algjört á
móti réttarmeðvitund almenn-
ings, og þess vegna m. a. ber
að nema þegar úr Iögum þetta
vanhugsaða álcvæði, hvað
snertir búfénað, svo og allt
annað lausafé. Fyrir þessu eru
gild rök og augljós, þó ekki
verði hér greind. Líklega hef-
ur þessu 66 ára gamla laga-
ákvæði verið beitt nú í fyrsta
sinn. Eða veit einhver réttara?
Vegna þessa margnefnda
lagaákvæðis er svo komið, að
gamli heiðursmaðurinn, Jón
Jónsson, bóndi á öxl í Húna-
þingi, verður ekki aðeins svift-
ur áður réttmætri eign, heJdur
verður hann og að greiða stór-
fé í málskostnað, við að halda
eignarrétti sínum, sem ekki
tókst, vegna ranglátra laga.
Allt þetta eykur frægð
Björns á vissu sviði og gefur
Alþingis-skaupi alþingismanns
ins fyllingu og ljóma. En flest-
um Húnvetningum finnst Iítið
um þessa skemmtiþætti alþing
ismannsins, og telja hvort
tveggja, þá honum til lítiilar
sæmdar, og Alþingi berlega
vanvirt með slíku skaupi í söl-
um þess, er og ólíklegt, að
þingsköp leyfi slíkt heimsku-
rabb um mál, sem ekki eru á
dagskrá, snerta ekki þjóðmál,
en eru*aðeins raup eins þing-
manns um eigin ágæti.
Það virðist annars viður-
kennt, að eyrnamark á hryss-
unni fyrrnefndu hefði helgað
Jóni í öxl eignarréttinn, ef
hryssan hefði verið dregin hon
um nokkrum árum fyrr, þ. e.
fyrr en hefðartíminn var fulln
aður.
Ætla mætti, að með dómi
Hæstaréttar væri þessu leiða
málaþrasi lokið, og er það
sennilega, því háaldraði, heilsu
veili bóndinn í öxl treystir sér
að sjálfsögðu ekki til að hefja
nýtt mál út af þeim þætti þessa
máls, sem dómur hefur ekki
um gengið. En víst er, að al-
menningur er ekki ánægður
með þessi málalolc. Ef um-
deilda hrossið hefði heitið
Skjóni en eklci Skjóna, var
málið klappað og klárt, en svo
var nú ekki. Ætla má, að
Skjóna, meðan hún á „hefð-
artímanum" var á milU eig-
endá, hafi átt nokkur afkvæmi
sennilega 9 — 10 folöld, á tákn-
rænu máli, í einskonar lausa-
leik. En annars: Hver var rétt
ur eigandi þessara folalda, eða
verðinu fyrir þau? Þessari
spurningu er æskilegt að fá
svarað undanbragðalaust. —
Fyrstan tel ég skyldan að svara
Björn Pálsson, sem nú er, sam
kvæmt hefð orðinn eigandi
Skjónu, var það ekki fyrir,
samkvæmt fyrrsögðu. Næstan
til svara ætla ég lögfræðing
þann, er sótti málið fyrir Jón
í öxl. Fleiri hirði ég ekld að
tilnefna að sinni. Það er næsta
furðulegt, að sækjandi máls-
ins, þegar hann sá hverju að
hlaut að fara með dómsupp-
skurð, að hann skyldi ekki hug
leiða þennan þátt málsins, og
gera kröfu um verð fyrir fol-
öldin. Rétt ályktun vefst ekki
fyrir leikmönnum. Fyrst Jón
var réttur eigandi hryssunnar,
samkvæmt eyrnamarki, eri
Björn þá fyrst að liðnum „hefð
artíma“, hlýtur Jón að eiga
kröfu á verði fyrir folöld
Skjónu á margnefndum „hefð
artíma“. Um allmikla fjárhæð
er að ræða, því ekki kemur til
frádráttar fóðurkostnaður á
Skjónu, hún hefur allan tím-
ann gengið sjálfala með hross
um Björns, ýmist á afrétt eða
heimalöndum ýmissa manna.
Þá koma og varla til opinber
gjöld, eða hvað segja Svín-
dælingar um það?
I þingræðu sagði Bjóm á
þá leið, að hann hefði alltaf
veitt Slcjónu sérstaka eftirtekí
og þótt vænt um hana, því
hann hefði aldrei átt hross
samlitt henni. Ekki hefur sá
litur verið kynfastur í hrossa-
hjörð Björns. Nokkra ályktun
má af þessu draga.
Vitað er, að ekki hefur
Björn viljandi ætlað sér hald
á annars manns eign, heldur
kemur til kunn trassamennska
hans, munu og lík mistök hafa
oftar hent.
Báðir fyrrnefndir málsaðil-
ar eru mér að mörgu góðu
kunnir. öldungurinn í öxl er
vel greindur hæglætismaður,
og sómi sinnar stéttar, enda
hefur hann á langri ævi eign-
ast óskoraða vináttu sveitunga
sinna. Margt er og vel um
Björn, en mikillæti hans mætti
minna vera, álit á eigin ágæti,
bægslagangur og þrákelkr>i, en
nokkuð meira af ábyrgu tali,
og meiri baráttuvilji fyrir mál-
efnum umbjóðenda sinn.a í hér
aði.
Skjónumálið er löngu orðið
Birni til vansæmdar, og Jóni
hefur það valdið óbætanleg-
um sársauka, svo og fjárhags-
tjóni.
Það er elcki á valdi Björns
alþingismanns, þó vilji sé til,
að draga sviða úr sá gamla
mannsins á öxl, en fjártjónið
getur Björn bætt honum, og er
siðferðilega séð skyldugur til
þess. Og er ekki að efa getu
þess ríka manns.
Nettótekjur Björns af
„Skjónu“ með vöxtum og
vaxtavöxtum er hægt að meta,
svo ekki skeiki miklu. Máls-
kostnaður, sem Jón hefur orð-
ið að borga, hlýtur að Iiggja
ljós fyrir. Við þetta leegjast
sanngjarnar miskabætur.
4
Þessi tillaga er nánast vin-
samleg ábending Bimi til
handa, svo hann hugleiði í al-
vöru, að leiðrétta, svo sem
verða má, leiðinleg mistök, og
ómannlega ágengni, eftir það
að Skjóna var dregin réttum
eiganda.
Brátt verður I.öngumýrar-
Skjóna öll, og málaþrasinu út
af þeirri frægu skepnu er
sennilega þegar lokið. En er
tímar líða, fer einhver grúsk-
arinn að slcrifa „Skjónuþátt”,
og verður sómi Björns meiri,
að sögukornið endi þann veg,
sem hér er lagt til. Þaö eitt
getur enzt til, að nöfn beggja:
Björns og Skjónu, lifi : sögu
Islands um allar ókomnar ald-
ir .
Ég vil minna þingmanninn
á, að rifja upp spalcmælið
forna og sígilda: „Orðstírr
deyr aldrigi hveims sci góðan
getr.“
Að lokum þetta: Vafalaust
verður húðin af Skjónu vel til-
reidd, svo hún verði stofu-
prýði á Löngumýri. En eftir
daga Björns mun húðin bezt
geymd í Þjóðminjasafni Ts-
lands. Það eitt er henni sam-
boðið, hryssunni, hverrar nafn
hefur komið fyrir marga dóm-
stóla, og nú síðast inn á AI-
þingi Islendinga.
IMýjar hugmyndir —
Framhald af bls. 7.
— Hvað með EFTA aðild?
— Við þurfum duglegan „skrekk“ til að betrumbæta stjórn-
un fyrirtækja og ýta undir nýsköpun í iðnaði. Neyðin kennir
naktri konu að spinna. Niðurfelling tolla er vissulega skrekk-
ur ,en við höfum aðlögunartíma, sem við verðum að notfæra
okkur vel. Við þurfum að stuðla að samruna fyrirtækja, stækka
ejningar, endurslcipuleggja framleiðsluaðferðir og stofna ný fyr-
irtæki.
Með EFTA aðild skapast einnig möguleikar á framleiðslu á
ýmsum iðnaðarvarningi í samvinnu við Bandaríkjamenn. Má
nefna fyrirhugaða Ruthland verksmiðju í Hveragerði í því sam-
bandi, en hún mun hafa cinkarétt á sölu í EFTA-löndunum.
— Hvað er að ylckar dómi mestur Þrándur í Götu iðnaðar úti
á Iandsbyggðinni?
— Oft er það flutningskostnaður milli landshluta, dreifing
vörunnar á stærstu sölusvæðin og skortur á sérhæfðu vinnuafli.
En síðast en ekki sízt viðhorf staðarmanna. Það er alveg ótrú-
legt, hve mildu sjálfsbjargarviðleitnin getur kornið til leiðar.
— Að lokum, hvernig lízt ylckur á möguleika til uppbygg-
ingar iðnaðar á Norðurlandi?
— Vel. En það verður að fara gætilega. Það verður líka að
hlúa að þeim iðnaði sem fyrir er. Atvinnumarkaðurinn er þröng-
ur og eitt stórt fyrirtælci gæti gert öðrum erfitt fyrir með vinnu-
afl, ef eklci er að gáð.
Við eigum fyrst og fremst að byggja upp iðnað til að mæta
erlendri samkeppni og til útflutnings. Við verðum þess vegna að
forðast óþarfa togstreitu innanlands.
Þau sveitarfélög á Norðurlandi, þar sem þéttbýliskjarni hefur
myndast, eru flest við sjávarsíðuna. Flest eru þau af stærðinni
300 — 1000 manns. Atvinnulífið hefur að mestu mótast af út-
gerð og vinnslu sjávarafurða og verzlun við sveitirnar í lcring.
Sjávarafli getur verið stopull, aulc þess sem hann er árstíma-
bundinn. - EIGI JAFNVÆGI AÐ HALDAST I BYGGÐ
LANDSINS er að okkar áliti nauðsynlegt að atvinnulífið á þess-
um stöðum sé sem fjölbreyttast og sem minnst háð árstíma.
Tiltölulega smá iðnfyrirtæki, sem byggja starfsemi sína á stöð-
ugri framleiðslu, geta í þessu tilliti haft úrslitaþýðingu um fram-
vindu mála. Þau kalla á þjónustu annarra fyrirtækja á staðn-
um til viðhalds og endurbóta. Auk þess eflir það verzlun og
margháttaða aðra þjónustu á staðnum, svo sem flutninga, íbúða-
byggingar, gatnagerð og fleira. — Flestir eða allir fá starf við
sitt hæfi.