Sjómaðurinn - 01.01.1941, Qupperneq 11

SJÓMAÐURINN
n
Og enn óx útvegurinn. Bátarnir stækkuðu og
þeini l'jölgaði. Bærinn stækkaði og lífsafkoma
fjöldans batnaði.
Eg gleymdi að geta þess áðan, að um aldamótin,
þegar eg var um tvitugt, kom, eg á fót meðala-
lýsisbræðslu. Þetta var mikið bagsmunamál fyrir
Vestmannaeyinga, því að selstöðukaupmenn liöfðu
greitt þeim aðeins ö aura fyrir lifrarpottinn, en
nú gátu þeir fengið fullt verð fyrir framleiðslu
nieðalalýsis. En 1913 setli eg á fót fiskimjölsverk-
smiðju, og var það einnig sú fyrsta á landinu.
Hafði eg kynnst slíkum verksmiðjum erlendis,
og sá, að með þeim var liægt að hagnýta sér fisk-
úrganginn, sem engum liér bafði dottið i bug áð-
ur. En ekki var vantrúin á þetla fyrirtæki minni
en á hin. Eg skal geta þess, lil dæmis um þetta,
að eill sinn varð eg var við, að einn bilstjórinn,
sem álti að aka fiskúrganginum í verksmiðjuna,
iiafði ekið honum i sjóinn. Þetta var bezti drengur
og mjög trúverðugur. En hann hélt að þessi verk-
smiðja væri ein lielber vitleysa úr mér, og taldi
meira virði að spara gúmmíið á bílnum, en „bag-
nýta“ úrganginn, sem bann henti i sjóinn, þvi
fiskiúrgangur var enn að lians skoðun einkis verði.
Eilt af síðustu verkuin minum i útgerðarmál-
um Vestmannaeyja var að byggja oliugeyma í
Eyjum. Voru það liinir fyrstu oiugleymar, sem
i^yggðir liafa verið hér á landi, og var þetla um
1920. Annars lief eg lengi baft mikinn áhuga fyrir
olíusölunni og átti þátt í samkaupum útgerðar-
manna fyrir nokkru, sem lækkuðu olíuúlgjöld
bátaeigenda að miklum mun.
Á ferðum mínum erlendis liafði eg kynnst tal-
stöðvum, en eg liafði aðeins séð þær í stórum
skipum. Eg hafði lengi brotið heilann um það,
hvernig hægt væri að auka öryggi sjómanna, og
eg keypti mér talstöð. Það var fyrsta báta-tal-
stöðin, sem keypt var lil landsins, og var bún sett
í vélbátinn „Heimaey“ árið 1927. Þetta var upphaf
þess, að fleiri og fleiri bátar keyptu sér talstöð,
og nú orðið er bver sá bátur talinn illa settur, sem
ekki hefir lalstöð. Til gamans skal eg geta þess
að lokum, um afskipti mín af útgerðarmálunum,
að eg átti fyrstu flatnings- og hausingavélina, sem
kom til landsins, að eg átti upptökin að því, að
nota skilvindu við lýsishreinsun, en slikt er nú
orðið veigamesti þátturinn í hagnýtingu lýsis og
fullkominni vinnslu lifrarinnar. Þá lét eg fram-
kvæma rannsóltnir á hagnýtingu fiskroðs, en það
leiddi ekki til hagnýtrar niðurstöðu.
Eg hef nú sagt yður i mjög stórum dráttum frá
þróuninni í útgerðarmálum Vestmannaeyja, fra
Tveir fyrirniyndar formenn „gamla tímans" — drengir
góðir. Hannes Jónsson lóðs (t. v.) og ólafur Magnússon.
Hannes gegndi einnig lóðsstörfum töluvert fram yfir
áttrætt, en ólafur var jafnan talinn aflasælastur, og
þvi „fiskikonungur“ sins tima.
])ví að eg lagði af mér barnsskóna og þar til eg
varð fullorðinn. Það er aðeins stiklað á stóru, en
þetta er heil saga, ef hún væri rituð, og æfintýra-
leg saga. Raunverulega er þetta saga um uppreisn
kúgaðs fólks, fólks, sem finnur til máttar síns og
ræðst sjálft lil uppgöngu, þar sem því hafði verið
talin trú um, að það gæti ekki klifið og engum
öðrum væri fært en erlendum kaupmönnum. Það
gleður mig nú, þegar eg fer að eldast, að liafa
verið einn þeirra, sem fyrstur lagði á „ófæruna“,
og eg minnist þess, hvað mér hitnaði oft af gleði,
þegar við réðmst í nýjungar og umbætur.
En það var fleira en það eitt, sem snerti bein-
línis útgerðarmálin, sem barist var fyrir. Lengi
vantaði oklcur vita í Evjar, og sérstaklega varð
vitinn lcnýjandi nauðsyn, þegar útgerðin óx og vél-
bátarnir komu til sögunnar og bátarnir fóru að
sækja lengra. Við fórum því fram á að fá vita, en
það gekk illa, eins og um flest annað, og ekki fyr
en eg tók að mér að byggja vitann. Eins var með