Sjómaðurinn - 01.01.1941, Side 16

10
SJÓMAÐURÍNN
£inn mesti sjófarandi veraldarsögunnar:
S JÓFARENDUR nú á dögum sigla um heims-
sker og eyjar og grynningar, sem þeir f'inn með
bergmálsmælingum. Strauma þekkja þcir og gela
fyrirfram reiknað út „afdriftina“. Þeir vila, hverra
vinda þeir mega vænta á hverjum slað á heims-
höfunum. En öll Jjessi þekking á hafinu er að
þakka starfi fyrirrennara jieirra, scm á undanfön-
um öldum renndu „hlint í sjóinn" lil þess að raiin-
saka heimshöfin. A engri einni öld var jafnmiklu
verki afkastað í þágu þessara rannsókna og á 18.
öldinni. Og sérstaklega var j)að Kyrrahafið, sem
þá var rannsakað og heinlínis opnað fyrir sigling-
um Evrópuinanna. Hver sægarpurinn á fætur öðr-
um var þá sendur til Kyrrahafsins lil rannsókna,
en merkastur þeirra allra og mikilvirkastur var
þó Englendingurinn James Cook.
eftir
Cinar
Magrmsson
Kennara.
James Cook.
I.
James Cook fæddist 27. október 1728 í litlu
sveitaþorpi á Austur-Englandi og var nínuda harn
fátælcs bónda. Frá fyrstu hernsku hjálpaði hann
föður sínum við sveitastörfin. En eins og margir
íslenzkir fátækir hændasynir vildi hann brjóta sér
braul við sjóinn. Þegar hann var 13 ára gamall,
varð liann vikapiltur í vefnaðarvörubúð i hafnar-
þorpinu Slaith. En hann ætlaði sér ekki að standa
bak við búðarborð alla æfina, og 14 ára fór hann
til sjós. Og 27 ára gamall var liann orðinn skip-
stjóri.
í nýlendustyrjöldinni, sem, háð var í Kanada milli
Frakka og Englendinga 1756—-1763 gekk hann í
sjóherinn og steig jiar fljótt í tigninni og var m. a.
falið Jiað starf að gera sjókort af nokkrum hluta
af mynni Sl. Lawrancefljótsins, og þótti jiað verk
sérlega vel af hendi leyst. Sömideiðis alhugaði
liann sólmyrkva í Nýfundnalandi 1766 og skrifaði
ritgerð um hann og sendi til vísindafélags i Lon-
don.
Þessi rannsóknastörf munu ]>ví hafa orðið jiess
valdandi, að hann var gerður að yfirforingja yfir
leiðangri til Kyrrahafsins 1868, til jiess fyrst og
fremst að athuga reikistjörnuna Venus, er hún
gengi fyrir sólina 1869, en slíkt kemur sjaldan
fyrir og þykir merkilegur stjörnufræðilegur al-
burður. En auk Jiess átti að leita að löndum og
eyjum.
Skipið, sem Cook fékk til fararinnar hél „En-
deavour", og hafði 10 fallbyssur og 80 manna
áhöfn, aide ýmissa visindamanna, og meðal þeirra
var t. d. Islandsvinurinn Joseph Banks, sem var
grasafræðingur og margir kannast við.
Seint í ágúst 1818 var látið úr liöfn í Plymouth
og urðu Jjeir vel reiðfara, Jjar til þeir komu til
Ivap Ilorn, norðuroddda Suður-Ameríku, 21. jan.
1869. Þeir fengu tiltölulega gott veður fyrir Horn-
ið, en þar er annars alræmt veðravíti. Var nú siglt
norðvestur í Kyrrahaf; þeir fundu fjöldmargar
smáeyjar, þaktar margskonar gróðri, og voru þær
eins og Paradís í augum sjómannanna, sem í hálft
ár höfðu ekki séð annað en haf og himinn, nema
snævi þakin fjöll Eldlandsins.
Hinn 11. maí komu þeir Cook til Tahiti, en sú
eyja var áður fundin og þar ætlaði Cook að gera
hinar stjörnufræðilegu athuganir.
Eyjan var hyggð og tókst hrátt hið hezta sam-
komulag við eyjarskeggja. Þarna á Tahiti dvöldu
þeir fram i júli, er þeir höfðu lokið athugunum
sínum. Var þá látið úr höfn og fundu Jieir nú og
kortlögðu allmargar eyjar i nánd við Thaiti, en
síðan var siglt til suðvesturs og urðu Jieir ekki
varir við neinar evjar þar til í lok september, að